Γιάννης Λεοντάρης: «Μέσα από τη διαδικασία της παράστασης, αισθάνθηκα ότι μετακινήθηκα ως προς την συνειδητοποίηση και την αντιμετώπιση δικών μου στερεοτύπων»

Συνέντευξη στη Μαριλένα Θεοδωράκου

Πρόκειται για μια παράσταση όπου η συνθήκη αντιστρέφεται: η γυναίκα αφηγείται και ο άνδρας είναι στη σκηνή παρών, αλλά βουβός. Ο Γιάννης Λεοντάρης μιλάει στο theatermag για την παράσταση «Ψυχολογία Συριανού Συζύγου: Χριστίνα», η οποία επιστρέφει από τις 22 Σεπτεμβρίου στο Θέατρο Τ για έξι παραστάσεις. Ο σκηνοθέτης, που υπογράφει και τη μουσική επιμέλεια, εξηγεί το θέμα του έργου του Εμμανουήλ Ροΐδη, μας μιλά για τα ανδρικά στερεοτύπα που πλέον θα ακούσουμε μέσα από το στόμα μια γυναίκας. Το ρόλο της Χριστίνας ερμηνεύει η Αιμιλία Βάλβη και του Συριανού συζύγου ο Γιώργος Δημητριάδης.

«Η αρχική σύλληψη για τη δραματουργική προσαρμογή του κειμένου ανήκει στην Αιμιλία Βάλβη, η οποία ερμηνεύει και το ρόλο της Χριστίνας στην παράσταση» εξηγεί ο Γιάννης Λεοντάρης. «Μάλιστα, αυτό έγινε στο πλαίσιο μιας μεταπτυχιακής εργασίας που έκανε η ίδια με θέμα “Στερεότυπα φύλου στη θεατρική ζωή της Ερμούπολης τον 19ο αιώνα”. Οπότε το βασικό κείμενο αναφοράς υπήρξε η “Ψυχολογία Συριανού Συζύγου” του Εμμανουήλ Ροΐδη. Μέσα από αυτή τη μελέτη προέκυψε η σκέψη ότι μια σειρά στερεοτύπων, έμφυλης ταυτότητας όπως αυτά αποκαλύπτονται στο κείμενο, θα είχε ενδιαφέρον να τα προσεγγίσουμε σήμερα, αλλάζοντας το φύλο του αφηγητή. Αυτό είναι η βασική παρέμβαση που έχει γίνει στο κείμενο από την Αιμιλία.

Έχουμε μια πρωτοπρόσωπη αφήγηση στη νουβέλα του Ροΐδη, έναν άνδρα ο οποίος μιλάει σε πρώτο πρόσωπο και μια γυναίκα η οποία αναφέρεται, αλλά είναι βουβή. Ποτέ δεν μαθαίνουμε μέσα από το λογοτεχνικό κείμενο τη δική της στάση. Ο Ροΐδης επειδή ήταν ένας πρωτοποριακός συγγραφέας για την εποχή του και πρότεινε ρίξεις, υπονομεύει αυτά τα στερεότυπα μέσω της ειρωνείας, με έναν εξαιρετικό τρόπο».

Ο ανδρικός λόγος μέσα από ένα γυναικείο στόμα

«Αυτό που συνέβη στην παράσταση είναι ότι η απρόσωπη γυναίκα που παραμένει βουβή στο κείμενο, παίρνει το λόγο επί σκηνής και η πρωτοπρόσωπη αφήγηση γίνεται τριτοπρόσωπη» λέει ο σκηνοθέτης. «Άρα αυτή η γυναίκα είναι σα να γνωρίζει όλες τις μύχιες σκέψεις του άνδρα, του συζύγου της. Στον τίτλο έχουμε προσθέσει το όνομα Χριστίνα, υποδηλώντας ακριβώς την αλλαγή οπτικής γωνίας. Είναι η “Ψυχολογία Συριανού Συζύγου” υπό το πρίσμα της Χριστίνας.

Αυτό, μ’ έναν απροσδόκητο τρόπο λειτούργησε εκρηκτικά, διότι ακούγοντας έναν ανδρικό λόγο μέσα από ένα γυναικείο στόμα, μπαίνουμε σε μια διαδικασία ισχυρότερης αποκάλυψης των στερεοτύπων. Δημιουργείται ένας καθρέφτης, κυρίως μπροστά στους άνδρες θεατές και αυτό είναι ένα πολύ ενδιαφέρον στοιχείο της παράστασης: ότι υπάρχουν πολλές διαφορετικές αντιδράσεις ανάλογα με την έμφυλη ταυτότητα των θεατών. Είναι κάτι που το παρατηρούμε μετά την παράσταση, γιατί για τους άνδρες θεατές είναι ένας αποκαλυπτικός καθρέφτης, ενώ για τις γυναίκες λειτουργεί ως μια αφορμή για πρόκληση, πολύ έντονης πρωτογενούς συγκίνησης.

Αυτό αν θέλαμε να το συνοψίσουμε σε μια λέξη, θα χρησιμοποιούσαμε τον όρο «ενσυναίσθηση». Με ποιο τρόπο μπορεί καλύτερα η ενσυναίσθηση να γίνει πράξη από το να μπω στη θέση του άλλου, αλλά να μπω και στο σώμα του άλλου. Ακόμα και στο σώμα του άλλου αν μπω, αν προσπαθήσω να αντιληφθώ πώς βιώνει το σώμα του άλλου ή της άλλης, την εμπειρία την οποία εγώ βιώνω, είναι ένας τρόπος για να αποκαλύψω τα δικά μου στερεότυπα και ενδεχομένως να τα αποδομήσω και να τα ξεπεράσω.

Επομένως η παράσταση στηρίζεται ακριβώς σε αυτό που μόλις είπα. Υπάρχει άνδρας ηθοποιός παρών επί σκηνής, ο οποίος είναι σχεδόν βουβό πρόσωπο, κάνει έναν εντυπωσιακό μονόλογο στην αρχή και μετά αποσύρεται. Με τον τρόπο αυτό αντιστρέφεται η σχέση των δύο προσώπων σε σχέση με τη νουβέλα. Αυτή είναι η βασική ιδέα της παράστασης και η ένταση με την οποία την προσλαμβάνουν οι θεατές είναι κάτι που μας εξέπληξε. Έχουμε δει ακόμα και διαμάχες ανάμεσα σε ζευγάρια μετά την παράσταση. Ελπίζουμε ότι λειτούργησαν γόνιμα».

Οι λέξεις της καθαρεύουσας

«Η Αιμιλία Βάλβη έχει κάνει τη διασκευή και τη δραματουργική επεξεργασία του έργου, δουλεύουμε πολλά χρόνια μαζί γιατί είμαστε και σύντροφοι στη ζωή, παντρεμένοι με παιδιά εδώ και χρόνια, και αυτή η παράσταση είναι ένα άλλο μας παιδί» συνεχίζει ο Γιάννης Λεοντάρης. «Το λέω αυτό, γιατί θέλω να σας πω ότι μέσα από τη διαδικασία της παράστασης, αισθάνθηκα ότι προχώρησα ως προς την συνειδητοποίηση και την αντιμετώπιση δικών μου στερεοτύπων. Ίσως γνωρίζετε ότι οι αγκυλώσεις στις αντιλήψεις που αφορούν τα φύλα δεν γνωρίζουν κοινωνικές διαστρωματώσεις. Αυτή η διαδικασία με βοήθησε να κατανοήσω πολλά πράγματα για τον εαυτό μου και τη συμπεριφορά μου μέσα από το φύλο μου.

Ξεκινάμε στις 22 Σεπτεμβρίου στο Θέατρο “Τ” για έναν δεύτερο κύκλο παραστάσεων, κάναμε περιοδεία το καλοκαίρι σε όλη την Ελλάδα και από τις 4 Οκτωβρίου θα βρισκόμαστε στο θέατρο Σταθμός στην Αθήνα κάθε Τετάρτη μέχρι τον Δεκέμβριο. Στις έξι παραστάσεις στη Θεσσαλονίκη τον άνδρα υποδύεται ο Γιώργος Δημητριάδης, ενώ στις παραστάσεις στην Αθήνα, ο άνδρας ηθοποιός είναι ο Βαγγέλης Χαλκιαδάκης.

Να σημειώσουμε ότι το συγκεκριμένο έργο του Ροΐδη έχει ανέβει αρκετές φορές στο θέατρο, αλλά είναι η πρώτη φορά που έχει γίνει αυτή η αντιστροφή για το ρόλο του άνδρα. Θα μείνω σε μια σκέψη του συζύγου, ο οποίος λέει στο έργο “επίστευα ότι η γυναίκα μπορεί όλα να τα αντέξει και απιστίας και ξύλο και παν άλλων, πλην ενός μόνου. Το να την αγαπά περισσότερο από όσο της αξίζει”. Αυτή η φράση από το στόμα μιας γυναίκας, που είναι η γυναίκα ηθοποιός που μιλά τη σκέψη του άνδρα, δημιουργεί μια εμπλοκή στην παράσταση.

Λέει η γυναίκα αυτή τη φράση, ότι αυτός πίστευε ότι όλα μπορεί να τα αντέξει μια γυναίκα, εκτός από το να την αγαπά κάποιος περισσότερο απ’ ότι της αξίζει. Εκεί λοιπόν η παράσταση διακόπτεται, γιατί η ηθοποιός που το λέει αυτό ως γυναίκα, πραγματικά δυσκολεύεται να το κατανοήσει, αδυνατεί να κατανοήσει αυτό το ανδρικό στερεότυπο με το οποίο έχουμε μεγαλώσει. Τα αγόρια μεγαλώνουν ή τουλάχιστον μεγάλωναν ελπίζω, με την οδηγία από τους γονείς τους ότι δεν πειράζει να είσαι σκληρός, μην εκδηλώνεις ποτέ τα αισθήματά σου, η γυναίκα μπορεί να τα αντέξει όλα και να τη χτυπάει κανείς δεν πειράζει και η απιστία είναι στη φύση του άνδρα, αυτό που δεν θα σου συγχωρήσει ποτέ, είναι να την καλομαθαίνεις. Έχουν μεγαλώσει γενιές με αυτό το στερεότυπο.

Όταν λοιπόν μια γυναίκα το εκφέρει πάνω στη σκηνή, εκεί αναγκαστικά σταματάει και σπάει ο τέταρτος τοίχος και μπαίνει σε έναν διάλογο με τους θεατές. Ρωτά τους θεατές “το καταλαβαίνετε εσείς αυτό, μπορείτε να το συλλάβετε, λέγεται ακόμα σήμερα;”. Σε αρκετά σημεία της παράστασης, αυτή η αντιστροφή του φύλου αναγκάζει την ηθοποιό να ανοίξει προς τους θεατές και να γίνει η παράσταση περισσότερο διαδραστική. Φράσεις σαν και αυτή είναι τα σημεία αναφοράς της παράστασης, όπου συνειδητοποιούμε ότι είναι πράγματα που τα θεωρούμε αυτονόητα, δυστυχώς, ακόμα και σήμερα.

Ένα άλλο στοιχείο που έχει ενδιαφέρον, είναι ο τρόπος με τον οποίο έχουμε αντιμετωπίσει την καθαρεύουσα, μια πολύ δύσκολη γλώσσα, ως σκηνική γλώσσα, διότι δεν μιλήθηκε ποτέ, ήταν γραπτή. Έχει μια ομορφιά και ιδιαίτερη ηχητική αξία, ειδικά σήμερα που η γλώσσα έχει ευτελιστεί σε μεγάλο βαθμό. Κάποιες λέξεις της καθαρεύουσας φέρνουν ήχους από το παρελθόν οι οποίοι μας κάνουν ίσως λίγο καλύτερους και επιμένουμε μέσα στην παράσταση σε κάποιες λέξεις να τις συζητήσουμε και αυτές. Είναι λέξεις που δεν ξέρουμε ίσως και το νόημά τους και προτιμήσαμε να σταθούμε σε αυτές και να τις μιλήσουμε πιο έντονα και να εξηγήσουμε και το νόημά τους. Οπότε γίνεται και μια δουλειά πάνω στην καθαρεύουσα μέσα από αυτή την παράσταση».

Πληροφορίες για την παράσταση «Ψυχολογία Συριανού Συζύγου: Χριστίνα»

Διασκευή – Δραματουργική επεξεργασία: Αιμιλία Βάλβη
Σκηνοθεσία – Μουσική επιμέλεια: Γιάννης Λεοντάρης
Σχεδιασμός – Κατασκευή κοστουμιών: Αιμιλία Βάλβη
Σχεδιασμός φωτισμών: Νίκος Βλασόπουλος
Υπεύθυνη προβολής: Λία Κεσοπούλου
Οργάνωση παραγωγής: Νίκη Ζερβού
Παραγωγή: Εταιρεία Θεάτρου Αντίqρηση

Επί σκηνής: Αιμιλία Βάλβη, Γιώργος Δημητριάδης

Πού: Θέατρο «Τ», Αλεξάνδρου Φλέμινγκ 16, 54642, Θεσσαλονίκη

Πότε: 22, 23, 24 και 28, 29, 30 Σεπτεμβρίου 2023, Πέμπτη & Παρασκευή στις 21:30, Σάββατο στις 21:00, Κυριακή στις 20:00

Διάρκεια παράστασης: 70 λεπτά

Τιμές εισιτηρίων: 13 ευρώ (κανονικό), 10 ευρώ (φοιτητών, ανέργων, ΑμεΑ, πολυτέκνων, 65+ και ατέλειες)

Αγορά εισιτηρίων: https://www.more.com/theater/psyxologia-syrianou-syzygou-xristina/

Τηλέφωνο κρατήσεων: 2310 854 333

Parking: Ιδιωτικός χώρος parking ακριβώς δίπλα από το Θέατρο Τ. Τιμές: 3€ η πρώτη ώρα | +1€ για κάθε επόμενη ώρα

Σας ενδιαφέρει:
⦁ Το Θέατρο Τ είναι προσβάσιμο σε αναπηρικά αμαξίδια.
⦁ Με την επίδειξη του εισιτηρίου σας, έχετε 10% έκπτωση στο ουζερί «Το Πλατανάκι» ακριβώς απέναντι από το Θέατρο Τ.
⦁ Δεν επιτρέπεται η είσοδος στο θέατρο μετά την έναρξη της παράστασης.