Τρεις ηθοποιοί μιλούν για την «Ευριπίδου Άλκηστη»

Συνέντευξη στη Μαριλένα Θεοδωράκου

Ο Ιωάννης Καμπούρης, η Βικτώρια Παπαδοπούλου – Σισκοπούλου και ο Γιώργος Κωνσταντίνου μιλούν στο theatermag για την παράσταση «Ευριπίδου Άλκηστη», η οποία παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Γιάννη Μαυρόπουλου, στο Θέατρο Σοφούλη, στη Θεσσαλονίκη. Οι τρεις ηθοποιοί αναλύουν το έργο του Ευριπίδη, μιλούν για το θέμα του, τους ρόλους τους και το ερώτημα  «Θα πέθαινες για μένα;».

Ποιες είναι οι σκέψεις σας πάνω στο έργο «Άλκηστις» του Ευριπίδη και ποιο είναι το θέμα του;

Βικτώρια Παπαδοπούλου – Σισκοπούλου: Ο Άδμητος, καταδικάζεται σε θάνατο από τη θεά Άρτεμη, όμως ο Απόλλωνας του δίνει μια ευκαιρία να ζήσει με τον εξής όρο: ο Άδμητος μπορεί να ζήσει εάν δεχτεί κάποιος άλλος να πεθάνει στη θέση του. Ο Άδμητος ρωτά τους γονείς και τους φίλους του και όλοι αρνιούνται.
«Και μόνον η γυναίκα του προσφέρεται. Θυσία», μας πληροφορεί ο Απόλλων.

Η έννοια της θυσίας, του έρωτα, του πένθους, αλλά και της ηθικών υποχρεώσεων αυτών που μένουν στη ζωή απέναντι σε εκείνον (στην περίπτωσή μας, σε εκείνην) που φεύγει, μας απασχόλησαν και συνεχίζουν να μας απασχολούν, στο ακατάτακτο αυτό έργο του Ευριπίδη.

Ιωάννης Καμπούρης: Τέτοιου είδους κείμενα διαπερνούν την πυκνότητα του χρόνου, με έναν τόσο βίαιο τρόπο που πολλές φορές δεν σου αφήνουν περιθώρια για σκέψη. Το έργο αυτό, γράφτηκε πριν από 2.461 χρόνια, απόσταση που μπορεί να μοιάζει ελαφρώς ασήμαντη μέσα στην Ιστορία του Homo sapiens, αλλά και τεράστια εάν αναλογιστούμε τα τρομακτικά άλματα της ανθρώπινης ύπαρξης. Βασικό θέμα του έργου, σύμφωνα με τη δική μου ανάγνωση, είναι η ασημαντότητα και μηδαμινότητα του ανθρώπου μπροστά στο μεγάλο Μηδέν, στο τρομερό Τίποτα, στο απόλυτο σκοτάδι, στην αιώνια ανυπαρξία, στην απέραντη λήθη, που τον κάνει να τρέχει υστερικά σαν αποκεφαλισμένο κοτόπουλο, ανίκανο να δώσει εξηγήσεις και απαντήσεις. Γύρω από αυτόν τον άξονα, εκτυλίσσεται όλο το δράμα και, εξαιτίας αυτού, παρακολουθούμε και τις επιμέρους στάσεις ζωής των προσώπων. Κι επειδή έχει τύχει να περιπλανηθώ κι εγώ στη ζωή μου γύρω από αυτόν τον άξονα, πρέπει να ομολογήσω ότι μου είναι φρικτά δύσκολο να εκφράσω τις σκέψεις μου επί του θέματος (εάν υπάρχουν τέτοιες).

Γιώργος Κωνσταντίνου: Η πρώτη μου εντύπωση διαβάζοντας το κείμενο της Άλκηστης, ήταν ένα δίλημμα σχετικά με το ποιος έχει δίκιο, ποιος έχει άδικο και ποιος λέει την αλήθεια στο έργο αυτό. Η πρώτη μου σκέψη, ήταν γύρω από τη σχέση ανάμεσα σε αυτό το ζευγάρι. Πώς είναι δυνατόν κάποιος που αγαπάει τη σύζυγό του να της ζητάει να πεθάνει; Επίσης, όσο μεγάλη και αυθεντική κι αν είναι η αγάπη σε ένα ζευγάρι, είναι τόσο εύκολο ο ένας από τους δύο να δεχτεί να πεθάνει στη θέση του άλλου; Αυτές ήταν οι πρώτες μου σκέψεις. Συνεχίζοντας να αναλύουμε το έργο και έπειτα από συζητήσεις με τον σκηνοθέτη και την ομάδα, αρχίσαμε να σκεφτόμαστε ποιος είναι ο ρόλος του Χορού εδώ. Ο Χορός έρχεται για να θρηνήσει για τον χαμό της Αλκήστιδος και να τελέσει όλα του έθιμα του θανάτου που πρέπει προκειμένου να τιμήσει τη νεκρή. Όμως κανένα από τα μέλη του Χορού δεν σχολιάζει κάτι για τη σχέση αυτού του ζευγαριού, ούτε δείχνει να ενοχλείται για τον άδικο αυτό θάνατο. Εκεί λοιπόν, άρχισα και αρχίσαμε να σκεφτόμαστε αν ο Χορός εκφράζει όντως αυτό που σκέφτεται και κατά πόσο είναι ειλικρινής απέναντι στον Άδμητο και το περιστατικό που συνέβη. Αυτές οι σκέψεις σίγουρα ήταν πολύ χρήσιμες και μας έδωσαν ωραία εκκίνηση για να αρχίσουμε να δουλεύουμε σε σχέση με το κείμενο και έπειτα σε σχέση με το στήσιμο.

Πώς παρουσιάζετε τη δική σας εκδοχή της «Άλκηστις»;

Βικτώρια Παπαδοπούλου – Σισκοπούλου: Προσπαθήσαμε να μείνουμε πιστοί στο κείμενο, κυρίως λόγω της απόλυτα μεστής μετάφρασής του (τα εύσημα πάνε στον Γιώργο Τσοκόπουλο). Ωστόσο, προσθέσαμε παραδοσιακά τραγούδια, μοιρολόγια και εθιμοτυπικές φράσεις από την Ελλάδα, αλλά και χώρες των Βαλκανίων. Είχε πολύ ενδιαφέρον η αναζήτηση των παραδοσιακών εθίμων του πένθους στις χώρες αυτές, καθώς πολλά από αυτά είναι παραλλαγές εθίμων της αρχαίας Ελλάδας.

Ιωάννης Καμπούρης: Η δική μας «Άλκηστη» θα έλεγα ότι κινείται γύρω από το ερώτημα  «Θα πέθαινες για μένα;» . Μπορεί να ακούγεται βαρύγδουπο και μακρινό σαν ερώτημα, αλλά μπορούμε διακριτικά να το αναγνώσουμε σε πάρα πολλές εκφάνσεις της ζωής μας. Κάθε φορά που προτιμώ εμένα από εσένα, τις ανάγκες μου έναντι των δικών σου, την ευτυχία μου έναντι της δικής σου, σου ζητώ να πεθάνεις για μένα. Και είναι πολύ διαφορετικό το να πεθάνεις για μένα επειδή εσύ το αποφάσισες, από το να πεθάνεις για μένα επειδή εγώ σου είπα «Πέθανε».

Γιώργος Κωνσταντίνου: Το αρχικό κείμενο παρέμεινε ως είχε. Δεν υπήρξε δηλαδή κάποια διασκευή ή προσαρμογή. Από εκεί κι έπειτα, στην παράστασή μας υπάρχουν έντονα στοιχεία βαλκανικών λαών, τα οποία φαίνονται και στη ζωντανή μουσική επί σκηνής, αλλά και σε κάποιες σκηνές που περιλαμβάνουν έθιμα από τους λαούς αυτούς, τα οποία δείχνονται αυτούσια. Μία σημαντική λεπτομέρεια της παράστασης είναι το χώμα που καλύπτει όλη την επιφάνεια της σκηνής. Είναι ένα πολύ έντονο στοιχείο, καθώς αφορά άμεσα και το ζήτημα του θανάτου, που υπάρχει σε όλο το έργο, αλλά μας αφορά και πάρα πολύ όσους βρισκόμαστε επί σκηνής, διότι δεν φοράμε παπούτσια και ερχόμαστε σε άμεση επαφή μαζί του. Ακόμα υπάρχουν και κάποια πιο σύγχρονα, θα λέγαμε, μέσα όπως το μικρόφωνο και το χειλόφωνο, που, για μένα, υπογραμμίζουν πολύ εύστοχα κάποιες στιγμές της παράστασής μας.

Πώς συνεργαστήκατε με τον σκηνοθέτη Γιάννη Μαυρόπουλου;

Βικτώρια Παπαδοπούλου – Σισκοπούλου: Η συνεργασία με το Γιάννη ξεκίνησε πριν από τρία χρόνια και συνέβη σε δύο κύκλους. Ο πρώτος ξεκίνησε και έκλεισε με την παρουσίαση αυτής της δουλειάς στον υπολογιστή, καθώς ζούσαμε τη δεύτερη καραντίνα του covid- 19 και έτσι ήμασταν αναγκασμένοι να δουλεύουμε εξ αποστάσεως. Ίσως γι’αυτό να αναλύθηκε τόσο ζεστά ο λόγος, το κείμενο είναι γραμμένο σε ανομοιοκατάληκτο δεκαπεντασύλλαβο και ο Γιάννης έδινε (και δίνει) μεγάλη σημασία, στο να ακούγεται καθαρά η μουσικότητά του και τα υπόγεια σημεία του. Ο δεύτερος κύκλος ξεκίνησε φέτος, και παρόλο το διάλειμμα των δυο χρόνων από την εξ’ αποστάσεως στη δια ζώσης δουλειά, ο Γιάννης συνέχισε ακούραστα να μας εμπνέει για το έργο και τη δική του οπτική πάνω σε αυτό. Πρόκειται για μία έντιμη και πλούσια συνεργασία.

Ιωάννης Καμπούρης: Ας μην αρχίσουμε καλύτερα να χαϊδευόμαστε μεταξύ μας. Θα πω απλώς ότι συνεργαστήκαμε με τέτοιον τρόπο, ώστε να μιλάμε για ουσιαστική συνδημιουργία.

Γιώργος Κωνσταντίνου: Με τον Γιάννη αρχικά κάναμε πολύ σημαντική δουλειά γύρω από το κείμενο. Το κείμενο που διάλεξε είναι σε μετάφραση του Γιώργου Τσοκόπουλου. Είναι γραμμένο σε δεκαπεντασύλλαβο ανομοιοκατάληκτο στίχο. Αυτό έχει μία δυσκολία στο πώς μπορείς να προφέρεις ένα τέτοιο κείμενο, χωρίς να χάσει την προφορικότητά του. Επομένως, έγινε μία πολύ καλή δουλειά με τον Γιάννη γύρω από το κείμενο και μέσω από αυτή την τριβή οδηγηθήκαμε σε ένα μεγάλο μέρος του στησίματος. Δηλαδή μέσω της ακρίβειας του λόγου, μας προέκυπταν και πράγματα που μας βοηθούσαν να καταλάβουμε καλύτερα και τον χαρακτήρα μας, αλλά και πράγματα που θα μπορούσαν να γίνουν επί σκηνής. Έπειτα φρόντισε ώστε να γίνει το πάντρεμα και με τα υπόλοιπα συστατικά της παράστασης, όπως είναι η μουσική, τα σκηνικά, τα κοστούμια κτλ.

Ποιος είναι ο ρόλος που ερμηνεύετε; Πώς θα σας δούμε επί σκηνής;

Βικτώρια Παπαδοπούλου – Σισκοπούλου: Οι ρόλοι μου είναι δύο, είμαι μία κοπέλα από το Χορό και μία υπηρέτρια του παλατιού. Ως μέλος του Χορού παρακολουθώ ό,τι συμβαίνει, τα λόγια μου όμως είναι προσεκτικά διαλεγμένα. Ως υπηρέτρια, λειτουργώ σαν αγγελιοφόρος, μεταφέρω τις ειδήσεις είτε στο Χορό είτε στα πρόσωπα. Και στους δύο χαρακτήρες έχω τη δική μου γνώμη για τον Άδμητο, την Άλκηστη και όποιο άλλο πρόσωπο συμβάλλει στην ιστορία, ωστόσο δεν έχω την ελευθερία να εκφραστώ όπως ακριβώς θέλω.

Ιωάννης Καμπούρης: Στην παράσταση, εκπροσωπώ τον Ηρακλή (τον από μηχανής ημίθεο του έργου) και ένα μέλος του Χορού. Γενικά, είμαι της άποψης ότι η υποκριτική είναι σπουδαία τέχνη, αλλά ποτέ ένα ολοκληρωμένο έργο τέχνης από μόνη της. Συνεπώς, προτιμώ να εστιάζω στην ιστορία και στην εξυπηρέτηση αυτής και όχι τόσο στην εμμονική ενασχόληση με τον εαυτό, κάτι που ο ναρκισσισμός των σημερινών -ή και παλαιότερων- ηθοποιών έχει επιβάλει. Με άλλα λόγια, μετά από μία παράσταση θα ήθελα να μένει κάτι βαθύτερο από μία καλή ερμηνεία.

Γιώργος Κωνσταντίνου: Στην παράσταση περνάω από τρεις ρόλους. Αρχικά είμαι ο Θεός Απόλλων, που εμφανίζεται στην αρχή του έργου και εξηγεί τι έχει προηγηθεί και πώς προκύπτει ο θάνατος της Αλκήστιδος. Επίσης, αναφέρεται στη σχέση που έχει με τον Άδμητο και πώς εμπλέκεται ο ίδιος ο Απόλλων με το συμβάν αυτό. Δηλαδή θα μπορούσαμε να πούμε πως έχει αρχικά έναν ρόλο αφηγητή, καθώς και η σχέση του είναι μετωπική προς το κοινό. Όμως στη συνέχεια, που λογομαχεί με τον Θάνατο για το αν θα πρέπει να πάρει την Άλκηστη ή όχι, καταλαβαίνουμε και τη δική του στάση και άποψη γύρω από το θέμα.

Στη συνέχεια είμαι ένα από τα μέλη του Χορού. Έχουμε φροντίσει το κάθε μέλος να έχει έναν ξεχωριστό χαρακτήρα και να διαφοροποιείται κάπως από το σμήνος αυτό που λέγεται Χορός. Δηλαδή λειτουργούμε και ως μάζα, αλλά και ως αυτόνομες προσωπικότητες ταυτόχρονα. Τέλος, είμαι ο Φέρης, πατέρας του Άδμητου. Ο Φέρης έρχεται για να συλλυπηθεί τον γιο του και να τιμήσει και εκείνος την νεκρή. Η παρουσία του φωτίζει τη σχέση του με το γιο του και αμέσως η σκηνή μετατρέπεται σε «πεδίον μάχης», καθώς και ο Φέρης, αλλά και ο Άδμητος μιλάνε ανοιχτά ο ένας για τον άλλον και η κατάσταση ξεφεύγει.

Υπάρχει κάποια φράση ή κάποια σκηνή της παράστασης που ξεχωρίζετε;

Βικτώρια Παπαδοπούλου – Σισκοπούλου: Ξεχωρίζω τη σκηνή αυτή, που ο Άδμητος μιλάει με τον πατέρα του. Ακούμε έναν διάλογο εξαιρετικά δομημένο που οι δυο χαρακτήρες αντιπαραθέτουν τα πιστεύω τους και δυσκολεύομαι ακόμα και τώρα να ταχθώ στο πλευρό κάποιου.

Ιωάννης Καμπούρης: Εγώ θα ήθελα να επισημάνω δύο φράσεις, οι οποίες νομίζω ότι συνοψίζουν τον βαθύ πεσιμισμό των αρχαίων Ελλήνων, ο οποίος ακριβώς είναι αυτός που τους οδήγησε στην εξύμνηση της ίδιας της ζωής. Η Άλκηστη, λίγα λεπτά πριν παραδοθεί στο Θάνατο, λέει: «Γιατί δεν είναι τίποτε στον κόσμο πιο μεγάλο και πιο πολυτιμότερον απ’ τη ζωή του ανθρώπου». Ενώ, αργότερα, ο Φέρης, πατέρας του Αδμήτου που έχει αρνηθεί να πεθάνει για χάρη του, θα πει: «Του κάτω κόσμου η ζωή είναι μακρυά κ’ αιώνια, εδώ επάνω η ζωή είν’ λίγη μα γλυκειά είναι». Ακούγονται απλές, αλλά έχουν γραφτεί αμέτρητοι τόμοι για αυτές τις αποχρώσεις της αρχαίας σκέψης και νομίζω ότι θα ήταν χρήσιμο να επιμείνουμε λίγο από πάνω τους.

Γιώργος Κωνσταντίνου: Είναι πολλές οι στιγμές που ξεχωρίζω από την παράσταση, αλλά θα σταθώ κι εγώ στη σκηνή της συνάντησης Άδμητου – Φέρητα. Τη θεωρώ μία πολύ ευρηματική και εύστοχη σκηνή. Θεωρώ πως ο Φέρης είναι ο μόνος που ανοιχτά κατηγορεί τον Άδμητο, ότι αυτός ευθύνεται για το θάνατο της γυναίκας του και ακόμα του λέει πως, εν ολίγοις, έχει κάθε δικαίωμα να μην δεχθεί να πεθάνει ο ίδιος στη θέση του, παρόλο που είναι πατέρας του. Στη φράση του Φέρητα «Συ τη ζωή την αγαπάς, εγώ νομίζεις όχι;», βρίσκω πως υπάρχει μια πανανθρώπινη αλήθεια και μου δικαιολογεί αυτό που λέμε δικαίωμα του ανθρώπου στη ζωή.
Άλλωστε, γιατί να είναι τόσο τρομερό να πούμε «Αγαπώ τη ζωή»; Οι φράσεις και τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται και από τους δύο, αγγίζουν τα όρια ενός τεκμηριωμένου δικανικού λόγου που με οδηγούν στη σκέψη, που ανέφερα και παραπάνω, ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο!

Τι σημαίνει αυτό το έργο για τον σημερινό θεατή;

Βικτώρια Παπαδοπούλου – Σισκοπούλου: Είμαστε όλο και πιο συχνά ενήμεροι για μεγάλα λόγια δημοσίων προσώπων που εκφράζονται με περισσό θράσος, προκαλούν την οργή του κοινού και ανακαλούν. Εξίσου συχνά, ερχόμαστε αντιμέτωποι με γυναικοκτονίες «από έρωτα». Στο συγκεκριμένο έργο, παρουσιάζονται εκφάνσεις αυτών των γεγονότων, όπου κι εμείς ως συντελεστές αναρωτηθήκαμε γιατί θα πρέπει να γίνονται και να μένουν ατιμώρητα.

Ιωάννης Καμπούρης: Στη μετάφραση που χρησιμοποιούμε, υπάρχει μία λέξη που εμφανίζεται 80 φορές ακριβώς (δεν υπερβάλλω): η λέξη «γυναίκα». Δε θέλω να πω τα τετριμμένα, αλλά ελπίζω ότι και μόνο στο άκουσμα της λέξης τόσες φορές, ίσως κάποιος θεατής να ξαναθυμηθεί πως γυναίκα τον γέννησε.

Γιώργος Κωνσταντίνου: Αισθάνομαι πως το έργο αυτό δεν απέχει πολύ από την σημερινή εποχή. Ίσως πιο έμμεσα, πιστεύω πως φέρνει εικόνες στον θεατή που του είναι οικείες. Το ότι ο άνδρας ζητάει από τη γυναίκα του να πεθάνει στη θέση του και η γυναίκα γίνεται το θύμα της υπόθεσης, το ότι ο Χορός ίσως και να μην εκφράζεται όπως ακριβώς θα ήθελε, αλλά αναγκάζεται να έχει μία τυπική και «πρέπουσα» συμπεριφορά λόγω της κηδείας, το ότι ο Άδμητος, παρουσία του Χορού, θρηνεί και λυπάται για τον χαμό της γυναίκας του, ενώ ο ίδιος της ζήτησε να πεθάνει, μου φέρνουν στο μυαλό καταστάσεις που από πάντα μου ήταν γνώριμες και ίσως και τα τελευταία χρόνια, σε ένα πιο οικουμενικό πλαίσιο, να τις βλέπουμε και σε έξαρση.

Πληροφορίες για την παράσταση «Ευριπίδου Άλκηστη»

Μετάφραση: Γεώργιος Τσοκόπουλος
Σκηνοθεσία: Γιάννης Μαυρόπουλος
Βοηθοί σκηνοθέτη: Μυρσίνη Καρματζόγλου, Βικτώρια Παπαδοπούλου – Σισκοπούλου
Β’ βοηθός σκηνοθέτη: Δανάη Πάλλα
Σκηνογραφία: Εύα Σουγιουλτζή
Πρωτότυπη μουσική σύνθεση: Πάνος Τσαμουράς
Φωτισμοί: Γιώργος Μιχαλάκος
Κατασκευή σκηνικών: Κώστας Χατζηκαλλινικίδης
Επιμέλεια εθίμου Gjëmë: Μυρσίνη Καρματζόγλου
Σχεδιασμός αφίσας: Αγγελίνα Τερσενίδου
Βίντεο τρέιλερ: Άγγελος Χαραλάμπους
Colorist: Δημήτρης Μανουσιάκης – Frenelpostlab
Φωτογραφίες: Λευτέρης Τσινάρης (rejected.gr)
Σχεδιασμός προώθησης – SocialMedia: Ανθούλα Αηδώνη
Επικοινωνία: Νίκη Ζερβού
Παραγωγή: Εταιρεία Θεάτρου Monks

Διανομή
Μυρσίνη Καρματζόγλου (Άλκηστη/μέλος Χορού)
Γιάννης Μαυρόπουλος (Άδμητος/Θάνατος)
Ιωάννης Καμπούρης (Ηρακλής/μέλος Χορού)
Βικτώρια Παπαδοπούλου – Σισκοπούλου (Υπηρέτρια/μέλος Χορού)
Γιώργος Κωνσταντίνου (Απόλλων/Φέρης/μέλος Χορού)
Ανθούλα Αηδώνη (μέλος Χορού)
Υρώ Τσάμογλου (μέλος Χορού)
Κωνσταντίνος Τσώνης (μέλος Χορού)
Μουσικοί επί σκηνής (ως μέλη του Χορού):
Κωνσταντίνος Καλαμάκης (βιολί)
Βασιλική Μπεκιάρη (βιόλα)
Δημήτρης Σταύρου (καβάλ)

Πού: Θέατρο Σοφούλη, Τραπεζούντος 5, Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη, τηλ. 2310 0423925

Πότε: 29, 30 Μαΐου, 5 και 6 Ιουνίου 2023, στις 21.15

Εισιτήρια: 13 ευρώ, Μειωμένο: 10 ευρώ (ΑμεΑ, φοιτητικό, ανέργων).

Προπώληση μέσω viva: https://www.viva.gr/tickets/theater/festival/eyripidou-alkisti-sofouli/ και κράτηση τηλεφωνικά στο 2310 423925

Έκπτωση προπώλησης/κράτησης έως 25/5: 10 ευρώ