Χρύσα Καψούλη: «Ήρωας είναι αυτός που καταφέρνει να νικήσει το “εγώ” και να σηκώσει στις πλάτες του όλο του τον κόσμο»

Συνέντευξη στη Μαριλένα Θεοδωράκου

Είναι η πολλοστή φορά που συνεργάζεται με την Αιμιλία Υψηλάντη και το θέατρο Αργώ. Η Χρύσα Καψούλη μιλάει στο theatermag για την παράσταση του έργου «Η σκιά του Μαρτ» του Στιγκ Ντάγκερμαν, στην οποία σκηνοθετεί την Αιμιλία Υψηλάντη, τον Φώτη Καράλη, την Εμμανουέλα Κοντογιώργου και τον Θεόφιλο Μανόλογλου. Η σκηνοθέτις υπογράφει και τη δραματουργία της παράστασης μαζί με τον Γιάννη Τσαπαρέγκα.

Πώς ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με το κείμενο «Η σκιά του Μαρτ» του Στιγκ Ντάγκερμαν;

Κάθε φορά που έρχεται στα χέρια μου ένα έργο, το πρώτο πράγμα που κάνω είναι ένα είδος έρευνας. Με ενδιαφέρει η ιστορία του συγγραφέα, η εποχή που έζησε, η σχέση του με τους ανθρώπους, τα προσωπικά του βιώματα. Όταν λοιπόν βρέθηκα απέναντι στο έργο «Η σκιά του Μαρτ» του Στιγκ Ντάγκερμαν, κι έκανα την έρευνά μου, συνειδητοποίησα την ανάγκη του συγγραφέα να στηλιτεύσει και να κατακρίνει τα κακώς κείμενα της κοινωνίας μέσα στην οποία ζούσε. Ήρθα πρόσωπο με πρόσωπο με την καθημερινή του πάλη, ενάντια στους δαίμονές του και στις αδυναμίες του. Κι αυτό νομίζω ήταν που με συνεπήρε.

Ποιο είναι το θέμα του έργου και τι ήταν αυτό που σας άγγιξε σε αυτή την ιστορία;

Το έργο πραγματεύεται τις ανθρώπινες σχέσεις και τις αξίες σε μια εποχή ιδιαίτερα ασταθή. Κάθε φορά, το τέλος ενός πολέμου αφήνει πίσω του πληγές. Αφήνει τα πράγματα ρευστά και δεν αναφέρομαι μόνο σε γεωπολιτικό επίπεδο. Αναφέρομαι και σε κοινωνικό επίπεδο. Αυτό που με άγγιξε ιδιαίτερα είναι η σχέση εξάρτησης που δημιουργείται ανάμεσα στους ήρωες του έργου. Δημιουργούνται σχέσεις και τρίγωνα, τα οποία συνεχώς ανατρέπονται, σαν να ψάχνουν οι ήρωες διαρκώς να πιαστούν από κάπου. Είναι σαν τα πρόσωπα του έργου να είναι ετερόφωτα σώματα και αναζητούν διαρκώς ένα άλλο πρόσωπο, να φωτίσει τις δικές τους στιγμές και να κρύψουν με τον τρόπο αυτό τις αδυναμίες τους.

Η Αιμιλία Υψηλάντη ερμηνεύει την κυρία Αγγέλικα στην παράσταση του έργου «Η Σκιά του Μαρτ» του Στιγκ Ντάγκερμαν. (Φωτογραφίες: Πάτροκλος Σκαφιδάς).

Το έργο πραγματεύεται την ιστορία μιας ανθρώπινης σκιάς ενός ήρωα που έχασε τη ζωή του στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμο. Πώς αναδεικνύεται ο ήρωας, τι ποιότητες έχει και τι τον κάνει ήρωα;

Νομίζω κάθε φορά που σκεφτόμαστε έναν ήρωα ή μια ηρωίδα, το μυαλό μας πάει συνειρμικά σε όρους όπως η γενναιότητα, το θάρρος, η ανδρεία, η τιμή. Νομίζω όμως, ότι ξεχνάμε τα ανθρώπινα πάθη και την εσωτερική πάλη των ηρώων. Για μένα, ήρωας είναι αυτός που καταφέρνει να νικήσει το «εγώ» και να σηκώσει στις πλάτες του όλο του τον κόσμο. Σαν ένας άλλος Άτλαντας της αρχαιότητας. Είναι τόσο βαρύ το φορτίο του ήρωα που ξεπερνά τα όρια της λογικής. Κι αυτό, γιατί οι ηρωικές πράξεις δεν κρύβουν καμία απολύτως λογική. Αντίθετα, κρύβουν αυθορμητισμό και ανιδιοτέλεια.

Πώς έχετε κινηθεί σκηνοθετικά;

Σκοπός μου είναι να καταφέρω να φωτίσω εκείνες τις πτυχές του έργου, ώστε τα πρόσωπα να μπορέσουν να ξεδιπλωθούν και να αναπτυχθούν πλήρως πάνω στη σκηνή. Να μπορέσουν να αποκωδικοποιήσουν και να μεταδώσουν στους θεατές τα νοήματα του έργου. Για μένα, σκηνοθεσία δεν είναι η στεγνή εκτέλεση οδηγιών. Είναι κάτι περισσότερο οργανικό θα έλεγα. Κάτι που χτίζεται μέρα με την ημέρα και που οδηγεί σε ένα ικανοποιητικό, θα ήθελα να πιστεύω, αποτέλεσμα.

Πόσες συνεργασίες μετράτε με την Αιμιλία Υψηλάντη; Πώς δουλέψατε με τους ηθοποιούς της παράστασης;

Θα έλεγα αρκετές πλέον. Για μένα είναι χαρά να δουλεύω με την Αιμιλία Υψηλάντη, όπως φυσικά και με όλους τους συντελεστές της εκάστοτε παράστασης. Είχα την χαρά και τύχη να είμαι curator του ‘A Small Argo Full of Art’, της δεύτερης σκηνής του θεάτρου «Αργώ» στο παρελθόν και από εκεί να προκύψει μια άψογη συνεργασία έως και σήμερα. Όσον αφορά τους ηθοποιούς της παράστασης, έχω μάθει να δουλεύω διερευνητικά. Αυτό σημαίνει ότι θέλω οι ηθοποιοί να φέρνουν τα δικά τους υλικά στην πρόβα, μετά από τη μελέτη του κειμένου, και να δουλεύουμε με αυτά. Και κάθε φόρα δοκιμάζουμε, κρατάμε και απορρίπτουμε υλικά, μέχρι να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Έχουμε ανάγκη τους ήρωες σήμερα;

Θα έλεγα περισσότερο από ποτέ. Και δεν εννοώ απαραίτητα τους μεγάλους ήρωες του παρελθόντος. Αναφέρομαι στους μικρούς, καθημερινούς και αφανείς ήρωες που τόση ανάγκη τους έχει η κοινωνία μας στις μέρες μας. Είναι οι ήρωες της διπλανής πόρτας—τολμώ να πω ακόμη κι εμείς οι ίδιοι, μέσα στην προσπάθειά μας να κάνουμε με τα δικά μας μέσα αυτό τον κόσμο πιο ανθρώπινο.

Πληροφορίες για την παράσταση «Η Σκιά του Μαρτ»

Κείμενο: Στιγκ Ντάγκερμαν
Μετάφραση: Μαργαρίτα Μέλμπεργκ
Σκηνοθεσία: Χρύσα Καψούλη
Δραματουργία: Χρύσα Καψούλη, Γιάννης Τσαπαρέγκας
Σκηνογραφία – Κοστούμια: Γιώργος Λυντζέρης
Σχεδιασμός φωτισμών: Γιώργος Αγιαννίτης
Βοηθός Σκηνοθέτη: Αλέξανδρος Σάουκ

Ερμηνεύουν: Αιμιλία Υψηλάντη, Φώτης Καράλης, Εμμανουέλα Κοντογιώργου, Θεόφιλος Μανόλογλου

Διεύθυνση παραγωγής: Άρτεμις Υψηλάντη – Ναπολέων
Φωτογραφίες παράστασης: Πάτροκλος Σκαφιδάς

Σχεδιασμός Οπτικής Επικοινωνίας: Άρης Σομπότης
Επικοινωνία: Art Ensemble / Μαρίκα Αρβανιτοπούλου

Πού: Θέατρο Αργώ – Κάτω Σκηνή, Ελευσινίων 15, Μεταξουργείο, τηλ. 210 5201684, https://argotheater.gr/

Πότε: από 24 Μαΐου 2023 και κάθε Τετάρτη, Πέμπτη και Κυριακή στις 19.30, Παρασκευή και Σάββατο στις 21.00

Διάρκεια παράστασης: 90 λεπτά (χωρίς διάλειμμα)

Τιμές εισιτηρίων: 15 ευρώ (γενική είσοδος), 12 ευρώ ( άνω των 65, φοιτητικό), 10 ευρώ (ανέργων και ΑΜΕA)

Προπώληση εισιτηρίων: viva.gr

Μια παραγωγή της καλλιτεχνικής εταιρείας Αργώ.
Η παράσταση επιχορηγήθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού.