Αργύρης Ξάφης: «Η “Αρκουδοράχη” είναι η τελευταία κοιτίδα τρυφερότητας, ενσυναίσθησης και αγάπης που έχει μείνει σε αυτόν τον πλανήτη»

Sharing is caring!

Συνέντευξη στη Μαριλένα Θεοδωράκου

Έχει κάνει τη μετάφραση του έργου και ερμηνεύει στην παράσταση «Αρκουδοράχη». Ο Αργύρης Ξάφης μιλάει στο theatermag για το έργου του Εντ Τόμας και την ομότιτλη παράσταση που σκηνοθετεί η Ιώ Βουλγαράκη στη Σκηνή Ωμέγα του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά.

«Κάθε φορά που αποφασίζουμε να ανεβάσουμε μια παράσταση ως ομάδα ΠΥΡ, πετάμε όλοι τις ιδέες μας στο τραπέζι και ξαφνικά, κάτι ξεχωρίζει για διάφορους λόγους κάθε φορά» εξηγεί ο Αργύρης Ξάφης. «Θυμάμαι για παράδειγμα όταν ανεβάσαμε τη “Μισαλλοδοξία” το 2016, ενώ ψάχναμε κείμενα, βρέθηκε η εν λόγω ταινία μπροστά μας, που δεν ήταν ούτε βιβλίο, ούτε κάποιο θεατρικό έργο. Είπαμε, όμως, ότι τη δεδομένη στιγμή αυτό πρέπει να κάνουμε και συμφωνήσαμε και οι τρεις, δηλαδή η Ιώ Βουλγαράκη, η Δέσποινα Κούρτη και εγώ, που είμαστε οι ΠΥΡ από το 2012.

Ενώ ψάχναμε να δούμε ποια θα ήταν η επόμενη δουλειά μας, το έργο τελικά, ήρθε από την Αγγλία, μέσω της Άρτεμις Γρύμπλα, η οποία είναι φίλη και συνεργάτιδα της ομάδας. Είχε πάει στο Λονδίνο, λίγο πριν ξεσπάσει ο κόβιντ σε όλη την Ευρώπη και μας είπε για μια καταπληκτική παράσταση που είδε στο Royal Court. Μας έστειλε το κείμενο του πολυβραβευμένου Ουαλού συγγραφέα θεάτρου και κινηματογράφου Εντ Τόμας, το διαβάσαμε και στη συνέχεια ήρθε η εποχή που κλειστήκαμε στα σπίτια μας. Ήταν η πρώτη φορά που δεν ξέραμε από πού μας έχει έρθει, τι είναι αυτός ο φόβος που έρχεται από παντού και πρέπει να προσέχουμε πολύ. Ξαφνικά, το έργο του Εντ Τόμας, έμοιαζε εκείνη τη στιγμή, πιο πέρα από ένα θέμα, που ούτως ή άλλως το παράλογο φέρνει διαχρονικά, που είναι μάχη της ύπαρξης να παραμείνει ύπαρξη και βρίσκεται σε όλα τα έργα που συνομιλούν με την παράλογη αυτή μάχη, όπως τα έργα του Σάμουελ Μπέκετ ή του Κλάιβ Μπάρκερ, και έτσι είναι μονίμως διαχρονικά.. Ταυτόχρονα, η συνθήκη του κόβιντ και της μοναξιάς, της αίσθησης ότι είμαι ο τελευταίος άνθρωπος που κατοικεί σε αυτόν τον πλανήτη, εντάθηκε από το ίδιο το έργο, με έναν τρόπο που δεν γινόταν να μην ασχοληθούμε με αυτό».

Η μετάφραση και οι χαρακτήρες του έργου

«Ξεκίνησα τη μετάφραση του έργου στα ελληνικά, μέσα στο lockdown, με πολύ κόπο και επιλογές που έγραφα και έσβηνα, γιατί έχει μια θεματική, τη γλώσσα την ίδια δηλαδή ως θέμα, η οποία σε πιέζει και ως μεταφραστή, να ανακαλύψεις τρόπους που θα το διαχειριστείς.» συνεχίζει ο Αργύρης Ξάφης. «Ο Εντ Τόμας μιλάει για μια “παλιά γλώσσα”, έναν τρόπο έκφρασης που έχει να κάνει εντέλει με την ταυτότητά μας την ίδια, θα έλεγε κανείς, η οποία έχει χαθεί. Έχει να κάνει πολύ με τις λέξεις αυτές καθαυτές, ακόμα και με τον τρόπο που μιλάμε. Είχα ασχοληθεί αρκετά με τον Βιτγκενστάιν στην παράσταση “Ρίττερ, Ντένε, Φος”, όπου ο λόγος και οι λέξεις δείχνουν και το ποιος είσαι. Όσο λιγότερο μπορείς να μιλάς, όσο μικρότερο λεξιλόγιο έχεις, τόσο λιγότερα πράγματα ξέρεις για τον εαυτό σου. Αυτό, η πρώτη μας γλώσσα και η μνήμη της, είναι μια από τις θεματικές του έργου.

Παράλληλα, υπάρχει μια συνθήκη όπου υποδηλώνει ότι έχει συμβεί κάτι πολύ βίαιο στον περιβάλλοντα κόσμο. Κάποιος εμφύλιος ίσως, όμως ποτέ δεν διευκρινίζεται τι, δεν λέγεται με το όνομά του και παραμένει σαν ένας φόβος σε όλο το έργο. Βλέπουμε ένα ζευγάρι που ζει σε ένα βουνό, στην Αρκουδοράχη, εξού και ο τίτλος του έργου. Οι δύο αυτοί άνθρωποι, λοιπόν, είχαν το κρεοπωλείο του χωριού και είναι οι τελευταίοι ζωντανοί σε αυτό. Το χιόνι είναι πολύ πυκνό, υπάρχει ασταμάτητη χιονοθύελλα, τα τρόφιμά τους τελειώνουν, είμαστε κάπως στις τελευταίες τους στιγμές, περνάνε τζετ από πάνω τους που δεν ξέρουν ούτε οι ίδιοι αν είναι φιλικά ή εχθρικά απέναντί τους. Στο υπόγειο, ζει μαζί τους και ο σφαγέας που είχαν στο κρεοπωλείο, ένας νεαρός που ήταν και ο εραστής του γιου τους, ο οποίος έχει πεθάνει στην έναρξη των εχθροπραξιών αυτού του -μάλλον- εμφυλίου που συζητάμε.

Ο τέταρτος χαρακτήρας είναι ένας στρατιώτης που εμφανίζεται μέσα στη χιονοθύελλα από το πουθενά, ο οποίος έχει λιποτακτήσει βρισκόμενος σε μια αρκετά κρίσιμη και ακραία στιγμή της στρατιωτικής του καριέρας, που δεν αντέχει άλλο αυτόν τον χαοτικό πόλεμο. Έναν πόλεμο που δεν ξέρεις ποιος είναι με ποιον, ποιος είναι φίλος ποιος είναι εχθρός σου και εσύ, εντέλει, έχεις χάσει και το νόημα για το οποίο πολεμάς. Η Δέσποινα Κούρτη και εγώ, ερμηνεύουμε το ζευγάρι που είχαν το κρεοπωλείο, ο Δημήτρης Γεωργιάδης είναι ο σφαγέας και ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης, είναι αυτό το καινούργιο πλάσμα, ο στρατιωτικός, που εμφανίζεται στο κατώφλι μας και αυτός είναι και η αιτία που τα πράγματα παίρνουν την τροπή που παίρνουν στο έργο μας».

Ο Αργύρης Ξάφης και η Δέσποινα Κούρτη. (Φωτογραφίες: Κική Παπαδοπούλου).

Η συνεργασία με τους συντελεστές της παράστασης

«Ο Θοδωρής Αμπαζής έχει συνθέσει την πρωτότυπη μουσική της παράστασης. Έχει κάνει κάτι μοναδικό, πραγματικά είναι τόσο βαθιά η μελέτη που έχει κάνει και ο τρόπος που έχει διαισθανθεί το κείμενο, που δεν καταλαβαίνεις αν η μουσική και οι ήχοι που έχει φτιάξει, είναι κάτι που προϋπήρχε ή κάτι που έχει φτιαχτεί για την παράσταση. Και αυτό είναι πραγματικό κέρδος» λέει ο Αργύρης Ξάφης. «Με την Ιώ Βουλγαράκη, τη Δέσποινα Κούρτη και τον Δημήτρη Γεωργιάδη πια, έχουμε την ομάδα ΠΥΡ. Η Ιώ σκηνοθετεί, η Δέσποινα, ο Δημήτρης και εγώ ερμηνεύουμε και αρκετές φορές αναλαμβάνω εγώ και τη μετάφραση του έργου. Είναι η ενδέκατη χρονιά μας μαζί, ξεκινήσαμε το 2012 όταν τελείωσε η Ιώ τις σπουδές της στη σχολή Gitis της Μόσχας και η διπλωματική της, ήταν η παράσταση “Γλέντι στον καιρό της πανούκλας”. Τελείως συμπτωματικά, έχει και αρκετά κοντινή θεματική με το τέλος του κόσμου, μέσα από ένα σύγχρονο έργο πια και όχι με ένα κλασικό, όπως τότε. Η “Αρκουδοράχη” έχει γραφτεί το 2019, είναι σύγχρονο έργο που παιζόταν στο Royal Court και είμαστε πολύ περήφανοι που το παρουσιάζουμε στην Ελλάδα για πρώτη φορά».

Ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης. (Φωτογραφίες: Κική Παπαδοπούλου).

Ο πυρήνας του έργου

«Μετέφρασα στα ελληνικά τον τίτλο “Αρκουδοράχη” και δεν κράτησα το “On Bear Ridge”, όπως είναι ο τίτλος του στα αγγλικά. Η Αρκουδοράχη, λοιπόν, αυτός ο άγονος, σκληρός από την πέτρα τόπος στην κορυφή του βουνού, είναι για μένα και για τον τρόπο που το διαβάζουμε, αλλά και από το έργο νομίζω, η τελευταία κοιτίδα τρυφερότητας, ενσυναίσθησης και αγάπης που έχει μείνει σε αυτόν τον πλανήτη, όπως περιγράφεται στον κόσμο του έργου.

Αυτό που προτείνει ως ύπαρξη, είναι το τελείως ανάποδο από αυτό που συμβαίνει έξω από την Αρκουδοράχη, όπου οι άνθρωποι σφάζονται χωρίς να ξέρουν καν για ποιο λόγο. Αυτό είναι το θετικό, και όχι απλώς θετικό, είναι ο πυρήνας του πράγματος. Παρόλα αυτά, δεν είναι ένα κοινωνικό έργο, αλλά αγκαλιάζεται με το παράλογο, είναι κοντά στον κόσμο του Μπάρκερ, του Μπέκετ, του Πίντερ. Στην πραγματικότητα, μας απασχολούν αυτές οι έννοιες πολύ βαθιά υπαρξιακά και εμάς. Και όχι σαν ένα χάιδεμα του αυτιού, τι είναι η αγάπη, θα πάνε όλα καλά και ροζ ιστορίες. Καθόλου. Γιατί τα συναισθήματα είναι όπως η πέτρα. Εκεί. Και εσύ είτε πέφτεις είτε δεν πέφτεις πάνω τους. Είναι ένα αστείο, τρυφερό και ωμό ταυτόχρονα έργο, όπου κανένα του σημείο δεν έχει κάποια δηθενιά ή την αίσθηση ότι αναφέρεται σε κάποιο ειδικό κοινό. Είναι ένα ποιητικό και ταυτόχρονα απλό έργο. Πραγματικά τύχη που έχει πέσει στα χέρια μας, το έργο αυτού του μεγάλου συγγραφέα. Είναι ένας συγγραφές που γνώριζα την ύπαρξή του, αλλά πότε δεν έτυχε να διαβάσω κάποιο από τα κείμενά του. Αυτό το έργο ήταν αποκαλυπτικό για εμένα και για όλους μας, ως ομάδα ΠΥΡ».

Ο Δημήτρης Γεωργιάδης. (Φωτογραφίες: Κική Παπαδοπούλου).

Πληροφορίες για την παράσταση «Αρκουδοράχη»

Μετάφραση: Αργύρης Ξάφης
Σκηνοθεσία: Ιώ Βουλγαράκη
Σύμβουλος δραματουργίας: Άρτεμις Γρύμπλα
Σκηνικό- Κοστούμια: Anna Fedorova
Κινησιολογία: Κατερίνα Φώτη
Μουσική: Θοδωρής Αμπαζής
Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου
Βοηθός σκηνοθέτριας: Νιόβη Δανέζη
Βοηθός συνθέτη: Γιώργος Καρούμπαλος
Φωτογραφίες: Κική Παπαδοπούλου

Παίζουν οι ηθοποιοί (με αλφαβητική σειρά): Δημήτρης Γεωργιάδης, Ιωσήφ Ιωσηφίδης, Δέσποινα Κούρτη, Αργύρης Ξάφης

Πού: Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, Σκηνή Ωμέγα, Λεωφ. Ηρ. Πολυτεχνείου 32, Πειραιάς, τηλ. 210 4143310

Πότε: από 3 Μαρτίου 2023 και κάθε Τετάρτη στις 20.00, Πέμπτη και Παρασκευή στις 20.30, Σάββατο και Κυριακή στις 20.00. Έως 9 Απριλίου 2023

Διάρκεια παράστασης: 90 λεπτά

Τιμές εισιτηρίων: 15 ευρώ (κανονικό), 10 ευρώ (μειωμένο: για φοιτητές, ανέργους, άνω των 65 και ΑΜΕΑ)

Ηλεκτρονική προπώληση εισιτηρίων: https://www.viva.gr/tickets/theater/arkoudoraxi-tou-ent-tomas/

Σημείωση: η είσοδος στην αίθουσα μετά την έναρξη της παράστασης δεν είναι δυνατή

ΤΑΜΕΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ

τηλ. 210 4143310

Ώρες ταμείου:
Δευτέρα, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή 10.00-14.00 και 18.00- 21.00
Σάββατο 16.00-21.00
Κυριακή 18.00-21.00
Τρίτη κλειστό