Λυσάνδρα Αναστασοπούλου και Αλίκη Στενού, τί είναι το «Axis Mundi»;

Sharing is caring!

Συνέντευξη στη Μαριλένα Θεοδωράκου

Ο πρώτος μύθος με οικολογικό μήνυμα, στην Ιστορία της ανθρωπότητας παρουσιάζεται στην performance «Axis Mundi- Το τελευταίο δέντρο». Οι ηθοποιοί Λυσάνδρα Αναστασοπούλου και Αλίκη Στενού, μιλούν στο theatermag για την παράσταση που παρουσιάζεται στο Bios, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τσιάμη.

«Axis Mundi- Το τελευταίο δέντρο». Τι σημαίνει ο τίτλος της παράστασης και ποιο είναι το θέμα της;

Αλίκη Στενού: «Axis Mundi» σημαίνει ο άξονας του κόσμου και «το τελευταίο δέντρο» έρχεται να συμπληρώσει την ιδέα, πως ο άξονας αυτός είναι ένα δέντρο, ένα ιερό δέντρο, το τελευταίο που έχει μείνει, όταν γύρω του όλα έχουν εξολοθρευτεί. Η παράσταση, καταπιάνεται κυρίως με το θέμα της φύσης και του ιερού και τις επιπτώσεις που έχει η βεβήλωσή τους. Βασιζόμενη στον αρχαίο μύθο του Ερισύχθονα, έναν μύθο ξεχασμένο, αλλά σπουδαίο παρόλα αυτά, μας μιλάει για τη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, την απληστία και την αλαζονεία ενός βασιλιά, του Ερισύχθονα, που προκειμένου να υλοποιήσει το όνειρό του και να χτίσει «ένα παλάτι που να σκίζει στα δυο τον ουρανό», φτάνει στο σημείο να αποψιλώσει όλο το ιερό άλσος της Δήμητρας. Η τύχη του από εκεί και πέρα, αποκτά νομοτελειακό χαρακτήρα. Κατά τη βασική αντίληψη της κοσμοθεωρίας των αρχαίων Ελλήνων, όποιος διαπράττει ύβρη δεν μπορεί να αποφύγει την τιμωρητική οργή των θεών. Έτσι την ύβρη ακολουθούν η άτις, η νέμεσις και η τίσις, με αποτέλεσμα την σταδιακή εξολόθρευση του ίδιου του Ερισύχθονα. Μετά το κόψιμο του τελευταίου δέντρου, η Δήμητρα θα στείλει στον Ερισύχθονα, την λυσσαλέα Πείνα, ως τιμωρία. Με απόλυτα καταστροφική δύναμη, θα τον κυριεύσει και θα τον οδηγήσει τελικά στο θάνατο, φτάνοντάς τον στο σημείο να φάει τις ίδιες του τις σάρκες.

Λυσάνδρα Αναστασοπούλου: Axis Μundi… ο άξονας του κόσμου. Σε πολλούς πολιτισμούς συναντάμε τον «άξονα του κόσμου», ως έναν σύνδεσμο που ενώνει και παράλληλα διαπερνά τους τρεις κόσμους (κάτω, μεσαίο, πάνω κόσμο). Ο άνθρωπος προσπάθησε, από πολύ νωρίς, να «αγγίξει» αυτή την ένωση, μέσω τελετουργιών, που τον ανύψωναν πνευματικά. Συνεπώς, η ανάγκη χρήσης συμβόλων ήταν απαραίτητη. Συναντάμε, λοιπόν, σε αρχαίους κι όλας πολιτισμούς, τη χρήση του Ιερού Δέντρου, όπου οι ρίζες του απλώνονται στον κάτω κόσμο, ο κορμός του στον μεσαίο, ενώ τα κλαδιά του ανυψώνονται στον επάνω. Ζητούμενο ήταν πάντα, το ταξίδι σε «χώρους» και «κόσμουςv υψhλής πνευματικότητας, καθώς και η σύνδεση με το Θείο.

Ο μύθος του Ερυσίχθονα, το πρώτο οικολογικό μήνυμα στην Ιστορία της ανθρωπότητας.

Αλίκη Στενού: Ο μύθος αυτός, φέρει ένα ισχυρό οικολογικό μήνυμα, από τα πρώτα μάλλον, στην Iστορία της ανθρωπότητας. Μιλάει για την ασέβεια απέναντι στη φύση, για το μέτρο που ξεπερνιέται κατά πολύ και στην συγκεκριμένη περίπτωση, έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή ενός ολόκληρου άλσους (πόσες αναλογίες άραγε μπορούμε να βρούμε με σημερινά παραδείγματα καταστροφής τεράστιων δασικών εκτάσεων). Η καταστροφή αυτή όμως, οδηγεί με τη σειρά της στην καταστροφή του ίδιου του ανθρώπου – θύτη, του οποίου η βίαιη, αυθάδης και αλαζονική συμπεριφορά, δεν μένει ατιμώρητη (σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σήμερα).

Λυσάνδρα Αναστασοπούλου: Έχοντας αυτά κατά νου, ερχόμαστε στο μύθο του Ερυσίχθονα, ο οποίος αποτελεί εφαλτήριο για αυτή την παράσταση. Ο Ερυσίχθονας, έχοντας αποψιλώσει όλο το δάσος της Θεάς Δήμητρας, προκειμένου να συγκεντρώσει ξύλα για την ανοικοδόμηση του παλατιού του, θέλει να κόψει και το τελευταίο δέντρο, το Ιερό, το αφιερωμένο στην Θεά Δήμητρα. Παρά τις προειδοποιήσεις, επιμένει στον ανίερο σκοπό του και τον υλοποιεί. Η Θεά Δήμητρα τότε, τον καταριέται σε αιώνια πείνα. Ο Ερυσίχθονας ξεπουλάει τα πάντα, προκειμένου να αγοράσει φαγητό, μέχρι και την ίδια του την κόρη, η οποία στο τέλος τον εγκαταλείπει. Μην έχοντας τίποτα πια να φάει, αρχίζει να τρώει τις ίδιες του τις σάρκες. Ο τραγικός θάνατος του Ερυσίχθονα, φαντάζει δίκαιος και λυτρωτικός και υπακούει απόλυτα στα στάδια που ακολουθούν, εφόσον κάποιος διαπράξει ύβρη. Ύβρις, άτις, νέμεσις, τείσις… Στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο η αλαζονική συμπεριφορά και η παραβίαση της ηθικής τάξης, δεν μένουν ατιμώρητα. Φυσικά, όλα αυτά δεν αφορούν κάποιον (βασιλιά) κάποτε, αλλά όλους εμάς σήμερα. Φτάνει μόνο να σκεφτούμε, όχι μόνο πόσο έχουμε αποκοπεί από την ιερότητα της φύσης, αλλά και πόσο ασελγούμε επάνω της, εκούσια ή ακούσια.

Θα  θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για το ρόλο που ερμηνεύετε;

Αλίκη Στενού: Στη παράσταση αυτή, περνάω από πολλούς ρόλους: αυτόν της θεάς Δήμητρας που τιμωρεί τον Ερισύχθονα στέλνοντάς του την Πείνα, το ρόλο της ιέρειας Νικίππης (ή κατά ορισμένες εκδοχές του μύθου της ίδιας της Δήμητρας μεταμορφωμένης) που προειδοποιεί τον Ερισύχθονα για ό,τι θα συμβεί αν κόψει το τελευταίο δέντρο, το ρόλο των δούλων, που παρά τη θέλησή τους υπακούνε στο λόγο του βασιλιά και τον ακολουθούν, των γυναικών που υμνούν τη φύση και τελετουργούν. Επίσης, στην αρχή της παράστασης, ξεκινάω ως ένα πλάσμα που μιλάει μια ξένη, ακατανόητη γλώσσα και μας διηγείται με έντονη σωματικότητα ολόκληρο το μύθο, συμπυκνωμένο στα βασικά του γεγονότα.

Λυσάνδρα Αναστασοπούλου: Κατά τη διάρκεια του έργου, οι ρόλοι που ερμηνεύονται από την Αλίκη κι από εμένα εναλλάσσονται.
Στην αρχή, κυριαρχεί η τυφλή υποταγή στην εξουσία. Ο ρόλος μου μου λοιπόν, είναι ο ρόλος ενός δούλου που τάσσεται υπέρ του βασιλιά. Αντιπροσωπεύω όλους εκείνους που είναι έτοιμοι να κάνουν οτιδήποτε επειδή έτσι «επιτάσσεται». Όλους αυτούς, που ενώ είναι γρανάζια, έχουν την ψευδαίσθηση ότι είναι οι ιδιοκτήτες της μηχανής. Για να μπορέσεις να ερμηνεύσεις έναν ρόλο, αντί να τον κρίνεις είναι ωφέλιμο να τον καταλάβεις. Ένιωσα λοιπόν, πώς είναι δυνατόν η ζωή ενός ανθρώπου που ζει ανερμάτιστος, να αποκτήσει νόημα ιερό, αρκεί να ανάψει μέσα του μια φλόγα…να πιστέψει σε ένα όραμα, με το οποίο, αν και δεν είναι δικό του μπορεί να ταυτιστεί. Η λέξη Φανατισμός προέρχεται από την λέξη fanum που σημαίνει ιερό. Για άλλους είναι ένα όνομα, μία ομάδα… για άλλους ένα βασίλειο, ένα παλάτι…

Ο ρόλος που όμως βρήκε γόνιμο έδαφος μέσα μου, είναι ο ρόλος της γυναίκας που υμνεί τη φύση. Ο Θεός είναι κρυμμένος στα πιο φανερά πράγματα. Αρκεί μόνο να ηρεμήσουμε και να δώσουμε σημασία. Εάν χαλαρώσει η ματιά μας μπορούμε να δούμε πέρα από τα φαινόμενα. Η γυναίκα που υποδύομαι προσεύχεται και τελετουργεί σε «τελετή της μήτρας». Στον μονόλογο αυτό, υμνείται η φύση, οι δημιουργικές και καταστροφικές της δυνάμεις, το ιερό Θήλυ που ενυπάρχει σε όλους μας, η γέννηση, ο θάνατος και τέλος ζητείται βοήθεια από το Άνω. Είμαι φύση και θέση ένθεη και έτσι μπορώ να αισθάνομαι όλους και όλα ως νήματα, ενός αόρατου διχτυού. Είναι ευλογία που μέσω αυτού του μονολόγου, έχω την ευκαιρία να υμνώ αυτό το μεγαλείο.

Ακόμα, υποδύομαι μία εκ των γυναικών που θρηνούν για την καταστροφή του Ιερού δέντρου και καλεί την Θεά Δήμητρα προκειμένου να τιμωρήσει τον Ερυσίχθονα. Εδώ, έχουμε έναν θρήνο που καταλήγει σε οικτιρμό, είναι η αρχή του τέλους του Ερυσίχθονα.
Τέλος, η μεταμόρφωσή μου στην Πείνα, που κυριεύει τον Ερυσίχθονα, είναι μία διαδικασία που απολαμβάνω ιδιαίτερα. Το σώμα πάλλεται με τον ρυθμό που του δίνουν οι εναλλαγές της αναπνοής, ενώ ο νους υπάρχει, μόνο ως παρατηρητής που έχει την γενική εποπτεία, αλλά όχι την καθοδήγηση. Είναι μια επί σκηνής εμπειρία!

Πώς δουλέψατε με τον σκηνοθέτη Δημήτρη Τσιάμη;

Αλίκη Στενού: Με τον Δημήτρη δουλέψαμε πολύ μέσω αυτοσχεδιασμών, σωματικών κυρίως, για την ανάπτυξη του μύθου και των ρόλων. Επανερχόμασταν συχνά στην έννοια της τελετουργίας, ως βασικό αφηγηματικό εργαλείο και στην αναζήτηση της κατάλληλης ενέργειας λόγου, προκειμένου να μεταβούμε σε έναν άλλο χρόνο, μη καθημερινό, τον μυθικό χρόνο. Επικεντρωθήκαμε επίσης, αρκετά στην διερεύνηση και κατανόηση των βασικών θεμάτων, που περιλαμβάνονται στο έργο, όπως π.χ. του ιερού, της φύσης, της εξουσίας, της βίας κλπ.

Λυσάνδρα Αναστασοπούλου: Με τον Δημήτρη αρχικά οι πρόβες βασίστηκαν κατ’ εξοχήν στον αυτοσχεδιασμό και είχαν έντονη σωματικότητα. Μιας και εγώ είχα μάθει να ξεκινάω από το κείμενο, για να περάσω στο χτίσιμο ενός ρόλου, ενώ εδώ το κείμενο ήρθε αργότερα να προστεθεί στην έρευνά μας, η όλη διαδικασία δεν μου ήταν οικεία εξ αρχής. Στην πορεία όμως, συνειδητοποίησα ότι το θέατρο που προτείνει και υπηρετεί ο Δημήτρης Τσιάμης, υπακούει σε άλλους νόμους και διαδικασίες. Το σώμα μας, είναι μία τεράστια πηγή πληροφοριών. Το εξτατικό στοιχείο είναι κομμάτι της ερευνάς. Μέσω του σώματος και υψηλών θερμοκρασιών, μπορούμε να οδηγηθούμε σε διαδρομές που ξαφνιάζουν το νου…και εντέλει σε μια άμβλυνση συνείδησης. Έμαθα πολλά, είμαι ιδιαιτέρως χαρούμενη που συμμετέχω σ’ αυτή την παράσταση και άλλο τόσο ευγνώμων, για την συνύπαρξη και την συν δημιουργία με αυτούς τους υπέροχους καλλιτέχνες, τον Δημήτρη Τσιάμη (με τον οποίο έχοντας παρακολουθήσει προηγούμενες δουλειές του ήθελα πολύ καιρό πριν να συνεργαστούμε) και την Αλίκη Στενού. Εδώ, δεν μπορώ να μην αναφερθώ και στην Χριστίνα Χατζημαρινάκη που παρότι βοηθός σκηνοθέτη, συμμετείχε ενεργά σε πολλές πρόβες. Είναι ο προσωπικός μου «αφανής» ήρωας. Ευγνώμων για όλα!

Τι σημαίνει αυτό το έργο για τον σημερινό θεατή;

Αλίκη Στενού: Σίγουρα αυτό είναι καλύτερα να απαντηθεί από τον ίδιο τον θεατή. Ο καθένας φαντάζομαι ταυτίζεται με κάτι διαφορετικό. Κάποιοι θεατές συγκινούνται με τις τελετές που γίνονται γύρω από το ιερό δέντρο και με την επαναφορά της σχέση μας, με τη φύση που έχει σε μεγάλο βαθμό ξεχαστεί. Άλλοι, εστιάζουν στην υπεροπτική στάση εκείνου που κυβερνά και στην βίαιη συμπεριφορά του, απέναντι σε καθετί τον περιβάλλει. Ενδιαφέρον έχει πάντως, ότι σχεδόν όλοι απολαμβάνουν την πτώση του Ερισύχθονα και το γεγονός ότι – επιτέλους- τιμωρείται και καταστρέφεται.

Λυσάνδρα Αναστασοπούλου: Ο κάθε θεατής ανάλογα με τα βιώματα και τις προσλαμβάνουσές του, συνδέεται διαφορετικά με αυτό το έργο. Αυτό που εύχομαι είναι να επιδρά στον ψυχισμό των θεατών ευεργετικά και στο νοητικό τους αφυπνιστικά. Ένα είναι σίγουρο, ότι για να μπορέσει κανείς να εισέλθει στον κόσμο αυτής της παράστασης, στον κόσμο της τελετουργίας και των μη ρεαλιστικών δράσεων, καλό είναι κατεβαίνοντας τα σκαλιά του Βios να αφήσει πίσω του τον «θόρυβο» της σύγχρονης συμβατικής πραγματικότητας και να αφεθεί να συνοδοιπορήσει μαζί μας σε ένα ταξίδι άχρονο και διαχρονικό συνάμα.

Πληροφορίες για την παράσταση «Axis Mundi- Το τελευταίο δέντρο»

Δραματουργία/Σκηνοθεσία: Δημήτρης Τσιάμης
Κοστούμια/Σκηνικά: Νίκη Ψυχογιού
Σχεδιασμός Φωτισμού: Εβίνα Βασιλακοπούλου
Βοηθός σκηνοθέτη: Χριστίνα Χατζημαρινάκη
Φωτογραφίες: Κωστής Καλλιβρετάκης
Επικοινωνία: Χρύσα Ματσαγκάνη
Παραγωγή: Εταιρία Θεάτρου Per Theater Formance

Ερμηνεύουν (αλφαβητικά): Λυσάνδρα Αναστασοπούλου, Αλίκη Στενού, Δημήτρης Τσιάμης

Πού: Bios Πειραιώς 84, Πειραιώς 84, 10435, Αθήνα, τηλ. 210 3425335

Πότε: από Παρασκευή 20 Ιανουαρίου 2023 και κάθε Παρασκευή, Σάββατο στις 21.00, Κυριακή στις 20.00. Έως Κυριακή 19 Φεβρουαρίου 2023 (παράταση παραστάσεων έως Κυριακή 26 Φεβρουαρίου 2023)

Τιμές εισιτηρίων: 12 ευρώ (γενική είσοδος), 8 ευρώ (μειωμένο)

Διάρκεια παράστασης: 75 λεπτά

Ηλεκτροινική προπώληση εισιτηρίων: https://www.viva.gr/tickets/theater/axis-mundi-to-teleutaio-dentro/

Η παράσταση επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού & Αθλητισμού