Είδαμε την παράσταση «Το ημερολόγιο ενός τρελού» από την ομάδα Gaff

Sharing is caring!

Γράφει η Θεατρολόγος Μαρία Μαρή

Μετά τη «Ψυχολογία Συριανού συζύγου» του Εμμανουήλ Ροίδη (2012), τον «Διγενή Ακρίτη στα όρια» (2018), τον «Παίκτη» του Φιοντορ Ντοστογιέφσκι, την «Πανούκλα» του Αλμπέρ Καμύ (2022) και τον «Κατά φαντασίαν ασθενή» του Μολιέρου, η θεατρική ομάδα Gaff καταπιάνεται με το «Ημερολογίου ενός τρελού» του Νικολάι Γκόγκολ. Η ομάδα Gaff που αποτελείται από τη Σοφία Καραγιάννη και τον Ιωσήφ Ιωσηφίδη έχουν έναν προβληματισμό που είναι ευδιάκριτος, καθώς επιλέγουν έργα ανατομίας της ανθρώπινης ψυχής, των εμμονών, των ελαττωμάτων του ανθρώπινου ψυχισμού, πάντα ιδωμένα μέσα από ένα κοινωνικό, οικογενειακό, περιβάλλον που νοσεί και οδηγεί τον άνθρωπο στην εξόντωσή του. Μια θεατρική ομάδα με προβληματισμό, κοινή αισθητική προσέγγιση και ισχυρή άποψη.

Το έργο

Το «Ημερολόγιο ενός τρελού» του Νικολάι Γκόγκολ, ανήκει στην κατηγορία των Ρώσων Λογοτεχνών του 19ου αιώνα και γράφτηκε σε μορφή ημερολογίου. Η ομότιτλη παράσταση παρουσιάζεται για δεύτερη χρονιά στο θέατρο Επί Κολωνώ, σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Πασσά, ο οποίος έχει αναλάβει και τη μουσική επιμέλεια.

Το διήγημα του Γκόγκολ κινείται γύρω από έναν ψυχωτικό άνθρωπο, τον δημόσιο υπάλληλο Αξέντι Ιβάνοβιτς Προπίτσιν. Ο τρόπος έκφρασης, η εξωτερίκευση των συναισθημάτων του ήρωα, οι συμβολισμοί είναι τα κύρια συστατικά που -πιθανώς- θα κάνουν τους αναγνώστες του κειμένου, να αναγνωρίσουν τον εαυτό τους μέσα σε αυτόν Αξέντι Ιβάνοβιτς Προπίτσιν, τον οποίο υποδύεται ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης, είναι μια άμυνα στην περιρρέουσα τρέλα της κοινωνίας του τότε και του τώρα, της κοινωνίας διαχρονικά. Φαίνεται αυτός ο τρελός μέσα σε μια υποκριτική και ψευδεπίγραφη κοινωνία, δηλαδή βυθισμένη μέσα στην προσποίηση.

Η ιστορία αυτή του Γκόγκολ, βασίστηκε σε ένα μεγάλο βαθμό σε άρθρα, που δημοσιεύθηκαν σε εφημερίδες της εποχής του 1930-1950, για τους τρόφιμους των ψυχιατρικών ασύλων, και αποτελεί μία από τις πρώτες περιγραφές της σχιζοφρένειας, ενώ έχει αποτελέσει ένα σημαντικό σημείο αναφοράς, για ερευνητές και ψυχιάτρους, που μελετούν την ιστορία της θεραπείας της ψυχικής ασθένειας, πριν από τη σύγχρονη εποχή. Πρόκειται για ένα ψυχογράφημα.

Μια καθημερινή διαδρομή, ανάμεσα στην απόγνωση και το τρελό χιούμορ. Ο ήρωας, είναι ένας δημόσιος υπάλληλος στην Αγία Πετρούπολη στη Ρωσία. Ο έρωτάς του για την κόρη του αφεντικού του και η εξάρτηση από τη μορφή της μητέρας του, δείχνει έναν άνθρωπο ανολοκλήρωτο, ευάλωτο και ανήμπορο να πάρει τη ζωή στα χέρια του και να αντιμετωπίσει τη μοίρα του, με νύχια και με δόντια, όπως θα έκανε ένας ψυχικά ανεξάρτητος άνθρωπος, από τον ισόβιο δεσμό της μάνας και από φαντασιακές ερωτικές εμμονές. Παράλληλα, διακατέχεται από μια αίσθηση μεγαλείου, καθώς δηλώνει ότι είναι βασιλιάς της Ισπανίας. Βαθύς και ευσεβής πόθος του, είναι κάτι μεγάλο, σεβαστό και αναγνωρίσιμο.

Φέρεται παράδοξα, με αποτέλεσμα να αναρωτιέται ο θεατής, αν όλος ο κόσμος είναι τρελός μαζί με αυτόν. Η συγκλονιστική γραφή του συγγραφέα, δε μπορεί να αφήσει ασυγκίνητο τον σύγχρονο αναγνώστη. Πρόκειται για μια αφήγηση της καθημερινής πραγματικότητας, με μια διάθεση να αποκαλυφθούν οι άσχημες πλευρές της ζωής. Μια αφήγηση, που διεισδύει στα πιο κοντινά αδιέξοδα του καθημερινού ανθρώπου και προπάντων, μιας αληθινής ιστορίας που θα μπορούσε να ήταν και προσωπική. Ο ήρωας είναι ελεύθερος και φυλακισμένος ταυτόχρονα.

Η παράσταση της ομάδας Gaff

Η παράσταση του έργου «Το ημερολόγιο ενός τρελού» του Νικολάι Γκόγκολ είτε σαν διήγημα, όπως είναι η αρχική του μορφή, είτε ως θεατρικό έργο δεν αφήνει ούτε αναγνώστη ασυγκίνητο, ούτε θεατή ανέπαφο. Η παράσταση έχει ανέβει πολλάκις στη θεατρική σκηνή, από μεγάλους Έλληνες ηθοποιούς (τον Δημήτρη Χορν, τον Βασίλη Μαυρομάτη, τον Κώστα Καρρά, τον Γιώργο Μεσσάλα, τον Στάθη Ψάλτη) και είναι αλήθεια ότι μόνο ένα εξαιρετικό ταλέντο, θα μπορούσε να δώσει υπόσταση σε ένα τόσο σπουδαίο ήρωα, πρόσωπο έργου, όπως ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης.

Η σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Πασσά λειτουργική και απόλυτα αποκαλυπτική της διεισδυτικής σκέψης του κειμένου, ακολουθήθηκε από την ερμηνεία του Ιωσήφ Ιωσηφίδη, που μπόρεσε να συρρικνωθεί σε αυτή την τρελή ύπαρξη με τον ισχυρό, τελικά, καταγγελτικό λόγο. Να σημειώσουμε ότι επιθυμία του συγγραφέα, ήταν να έχει ο αναγνώστης την εμπειρία της ψυχικής αποδιοργάνωσης του ήρωα. Ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης, το πετυχαίνει τέλεια με τον τρόπο που κινείται και με τα περάσματα, από τον ένα χώρο της ντουλάπας στον άλλο. Και για να εξηγήσουμε καλύτερα, η ντουλάπα είναι ένα ευφυέστατο σκηνικό, μια ιδέα της Σοφίας Καραγιάννη, που κατασκεύασε ο Κώστας Αβραμιώτης.

Τα περάσματα αυτά, του Ιωσηφίδη, μοιάζουν σαν ο ήρωας να περνά από το ένα τεταρτημόριο του μυαλού του στο άλλο. Θα μείνουμε λίγο παραπάνω στο ιδιαίτερο σκηνικό της παράστασης, την ξύλινη αυτή, τρίφυλλη ντουλάπα μέσα στην οποία ζει ο ήρωας. Από αυτή μπαίνει, βγαίνει, κοιμάται, ξυπνάει, χτυπά για να ακουστεί και να ξεχυθεί στον κόσμο. Μέχρι που στο τέλος, με ένα έξυπνο σκηνοθετικό εύρημα, ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης αποδομεί την εν λόγω ντουλάπα και απελευθερώνει τον ήρωα.

Λειτουργικοί και διευκρινιστικοί οι φωτισμοί του Νίκου Βλασόπουλου, που βοηθούν στον περαιτέρω εγκλεισμό αυτού του προσώπου. Ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης δίνει σάρκα και οστά στον ήρωα του έργου και βιώνει όλο το φάσμα και τις αποχρώσεις ενός ψυχωτικού ατόμου, μέσα από μια περιπετειώδη αναβίωση ενός ιδιότυπου και πολυτάραχου ημερολογίου.

Αυτός ο εγκιβωτισμός του ήρωα, είναι η απόλυτη εικόνα του μυαλού του. Έτσι νιώθει, έτσι έχει επιλέξει να νιώθει η ψυχή του Αξέντι Ιβάνοβιτς Ποπρίτσιν και του Ιωσήφ Ιωσηφίδη κατ’ επέκταση, ο οποίος βρίσκεται στη σκηνή του θεάτρου Επί Κολωνώ για 75 λεπτά. Μια ψυχή προορισμένη να βρίσκεται μέσα κι έξω από την ύλη, πέρα από οποιοδήποτε όριο, ανεγκλώβιστη και ελεύθερη όπως γεννήθηκε. Εξάλλου, κατά τον Γάλλο ψυχαναλυτή και ψυχίατρο Ζακ Λακάν, η τρέλα είναι επίσης μια μορφή ελευθερίας. Είναι η ελευθερία του ακραίου ναρκισσισμού. Επιλέγει κάποιος τον δρόμο αυτόν, για να γλιτώσει από την κοινωνική παράνοια. Διολισθαίνει κανείς για να σωθεί. Πρόκειται για το υπαρξιακό ερώτημα ενός ανθρώπου, που αδυνατεί να δεχτεί την ταυτότητα του: «Γιατί γραφιάς και όχι κάτι άλλο», αναρωτιέται ο ήρωας, καθώς απεχθάνεται αυτό που είναι.

Πληροφορίες για την παράσταση «Το ημερολόγιο ενός τρελού»

Κείμενο: Νικολάι Γκόγκολ
Σκηνοθεσία/Μουσική Επιμέλεια : Κωνσταντίνος Πασσάς
Μετάφραση/διασκευή: Ομάδα GAFF
Ιδέα Σκηνικού: Σοφία Καραγιάννη
Κατασκευή Σκηνικού: Κώστας Αβραμιώτης
Φωτισμοί: Ομάδα GAFF
Φωτογραφίες: Χριστίνα Φυλακτοπούλου
Trailer: Στέφανος Κοσμίδης
Επικοινωνία: Χρύσα Ματσαγκάνη
Παραγωγή:GAFF

Παίζει ο ηθοποιός Ιωσήφ Ιωσηφίδης

Πού: Θέατρο Επί Κολωνώ, Κεντρική Σκηνή, Ναυπλίου 12, Κολωνός, Αθήνα, τηλ. 210 5138067

Πότε: από Σάββατο 22 Οκτωβρίου και κάθε Σάββατο 18.15 και Κυριακή 21.15. Έως 15 Ιανουαρίου 2023

Διάρκεια παράστασης: 75 λεπτά

Τιμές εισιτηρίων: 14 ευρώ (γενική είσοδος), 10 ευρώ (μειωμένο), 5 ευρώ (ατέλειες)

Προπώληση εισιτηρίων: Viva.gr