O Δημήτρης Δημάκης, o Νικόλας Παπαϊωάννου και Τάσος Τζιβίσκος αναλύουν την παράσταση «Οι Ηλίθιοι»

Συνέντευξη στη Μαριλένα Θεοδωράκου

Με αφορμή την παράσταση «Οι Ηλίθιοι» που παρουσιάζεται στον Πολυχώρο Vault, ο Δημήτρης Δημάκης, ο Νικόλας Παπαϊωάννου και ο Τάσος Τζιβίσκος μιλούν στο theatermag για τους ρόλους τους, την υπόθεση του έργου και τη σκηνοθεσία του Βαγγέλη Λάσκαρη, η οποία ακολουθεί ένα σύστημα από κανόνες, το Dogma 2020.
Η παράσταση «Οι Ηλίθιοι» είναι βασισμένη στην ομότιτλη ταινία του Lars von Trier και ανεβαίνει στο θέατρο για πρώτη φορά στην Ελλάδα, από την ομάδα ProvaT.O. Athens.

Ποιες ήταν οι σκέψεις σας όταν διαβάσατε το έργο «Οι Ηλίθιοι» του Lars von Trier και ποια η επαφή σας με τον Δανό σκηνοθέτη;

Δημήτρης Δημάκης: Η αλήθεια είναι πώς όταν είδα το κείμενο η πρώτη μου σκέψη ήταν το «πώς μπορεί να γίνει αυτό στο θέατρο;». Πολύ σύντομα όμως, από τις πρώτες πρόβες άρχισαν να ξεκαθαρίζουν τα πράγματα. Δεν ήταν εύκολα σε καμία περίπτωση, αλλά η συνεργασία με όλη την ομάδα είναι ιδανική. Οι γνώσεις μου σχετικά με τον Τρίερ ήταν ελάχιστες πριν μπω σε αυτή τη δουλειά. Είχα δει κάποιες ταινίες του, αλλά δεν είχα ιδέα σχετικά με το Δόγμα 95 και την επανάσταση που έφερε στον ευρωπαϊκό κινηματογράφο!

Ποια είναι η υπόθεση του έργου;

Δημήτρης Δημάκης: Μια ομάδα νέων ανθρώπων αποφασίζουν να συγκατοικήσουν και να κάνουν ένα κοινωνικό πείραμα. Συμπεριφέρονται μπροστά σε ανυποψίαστους ανθρώπους σαν ηλίθιοι, με σκοπό να τούς φέρουν σε δύσκολη θέση και να αποκαλύψουν το πραγματικό τους πρόσωπο και όχι μόνο! Είναι μια σύγκρουση του «κανονικού» με το μη κανονικό.. η λέξη «κανονικότητα» είναι πολύ της μόδας τα τελευταία χρόνια, αλλά τι είναι κανονικό; Ποιός το ορίζει; Μήπως, τελικά, ήρθε η ώρα να αλλάξουν οι κοινωνικές σταθερές; Μήπως δεν είναι τελικά τόσο «σταθερές» όσο νομίζουμε;

Ο ηθοποιός Δημήτρης Δημάκης. (Φωτογραφίες: Χριστίνα Φυλακτοπούλου).

Τι είναι το Dogme 95 και αντίστοιχα το DOGMA 2020 και πώς βρίσκουν εφαρμογή στην παράσταση;

Τάσος Τζιβίσκος: Στις 13 Μαρτίου του 1995, στο Παρίσι οι Lars von Trier και Thomas Vinterberg ανακοίνωσαν το Dogma 95 στο κοινό. Τι είναι όμως το Dogma 95; Το Dogma 95 αποτελεί ένα καλλιτεχνικό μανιφέστο-αντίδραση στην κουλτούρα του Χόλυγουντ, που βάζει ουσιαστικά μια «ζώνη αγνότητας» στη διαδικασία δημιουργίας μιας ταινίας: η κάμερα στο χέρι υποχρεωτικά, γυρίσματα αποκλειστικά σε φυσικούς χώρους, όχι κατασκευασμένα ντεκόρ, όχι τεχνητοί φωτισμοί, κανενός είδους εφέ κ.λ.π.. Είναι -με λίγα λόγια- η προσπάθεια αυτών των καλλιτεχνών να αποδείξουν ότι για να φτιάξεις μια ταινία δε χρειάζεσαι τεράστια budget και ειδικά εφέ που κάνουν το αδύνατο δυνατό. Προσπάθησαν να αποδείξουν στο Χόλυγουντ, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο ότι με μία κάμερα και τους ηθοποιούς μπορούν να γράψουν τη δική τους ιστορία.

Το DOGMA 2020 – 2020 γιατί τότε ξεκίνησε η διαδικασία της διασκευής – ακολουθεί κάποιους κανόνες από το δόγμα 95 που έχουν εφαρμογή στο θέατρο και προσθέσαμε και κάποιους που αφορούν εμάς και το θέατρο σήμερα.

DOGMA 2020:
Σκηνικά και είδη φροντιστηρίου πάνω στη σκηνή δεν επιτρέπονται, εκτός αν υπάρχουν στο χώρο που γίνεται η παράσταση ή είναι προσωπικά αντικείμενα των ηθοποιών.

Η σκηνή και οι θεατές πρέπει να επικοινωνούν, δεν υπάρχει τέταρτος τοίχος, η σκηνή είναι ενοποιημένη με το χώρο των θεατών.

Ειδικά εφέ δεν είναι αποδεκτά.

Απαγορεύεται η επιπόλαιη δράση. Φόνοι, όπλα κ.λ.π. δεν πρέπει να υπάρχουν.

Ο σκηνοθέτης δεν αναφέρεται στους συντελεστές.

Η θεματολογία του έργου πρέπει να έχει κοινωνικό και πολιτικό πρόσημο και να αφορά την κοινωνική κατάσταση σήμερα.

Η παράσταση λαμβάνει χώρα στο εδώ και τώρα και κάθε φορά είναι κατά κάτι διαφορετική.

Όταν το έργο είναι γραμμένο από ξένο συγγραφέα δεν μεταφέρουμε τον τόπο και τους χαρακτήρες στην Ελλάδα.

Ο ηθοποιός Τάσος Τζιβίσκος. (Φωτογραφίες: Χριστίνα Φυλακτοπούλου).

Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για το ρόλο που ερμηνεύετε;

Τάσος Τζιβίσκος: Να σας συστήσω τον Στόφερ λοιπόν. Ο Στόφερ είναι ο «αρχηγός» της παρέας των ηλιθίων. Είναι ένας νέος που αποφάσισε ότι δεν τον ενδιαφέρει να μείνει ενταγμένος στην τρέχουσα κοινωνική πραγματικότητα και πιστός στις αρχές που διέπουν την δυτική κοινωνία. Δημιουργεί, λοιπόν, ένα κοινόβιο ανθρώπων, που σκοπός τους είναι να ανακαλύψουν και να αγκαλιάσουν τον «ηλίθιο» που κρύβουν μέσα τους και εν συνεχεία να τον «μοιραστούν» και με την υπόλοιπη κοινωνία, αναστατώνοντας και ταράζοντας τις ήσυχες και καθώς πρέπει ζωές των «κανονικών» ανθρώπων και δημιουργώντας το απαραίτητο, κατ’ αυτόν, χάος.
Κατά τα άλλα, είναι ένας φαινομενικά καθημερινός άνθρωπος. Δεν θα μπω στη διαδικασία να σας «χαρτογραφήσω» τον χαρακτήρα του, γιατί ούτε ο ίδιος ο Trier μπαίνει στη διαδικασία να το κάνει στο έργο του. Έχει στιγμές που περνάει τα άκρα και παραδίδεται στα ένστικτά του και στιγμές που δρα και εκφράζεται σαν ακραία ρομαντικός, ταγμένος στο σκοπό του. Σας τον παρουσιάζω γυμνό, ειλικρινή και χωρίς άμυνες για να αποφασίσετε εσείς τι είναι τελικά ο Στόφερ.

Δημήτρης Δημάκης: Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση είναι πιο σύνθετη απ’ ότι φαίνεται. Στην πραγματικότητα αυτό που βλέπουμε είναι συμπεριφορές, όχι χαρακτήρες. Παρακολουθούμε τους συμμετέχοντες στο πείραμα να αλληλεπιδρούν με τον κοινωνικό τους περίγυρο, με κίνητρο τις αντιδράσεις τους. Συμπεριφέρονται ανάλογα με τις ανάγκες που προκύπτουν από τις αντιδράσεις των «κανονικών» ανθρώπων, με στόχο πάντα τη διεξαγωγή του πειράματος.

Νικόλας Παπαϊωάννου: Ο ρόλος που ερμηνεύω ακούει στο όνομα Γιέπε. Μπορεί και σε χίλια ακόμα ονόματα. Τίποτα δεν έχει σημασία. Ο Τρίερ δεν ενδιαφέρεται να μας δώσει στο πιάτο τα χαρακτηριστικά του κάθε ανθρώπου. Ο κάθε άνθρωπος στο έργο, αντιδρά με βάση τις εμπειρίες του. Τη ζωή του. Αποτελείται από όλα τα μικρά και μεγάλα γεγονότα της ζωής του. Εν τέλη, όλα αυτά έχουν όση σημασία εμείς τους δίνουμε. Σαν αναγνώστες. Σαν παρατηρητές του πειράματος. Σαν επαγγελματίες ηθοποιοί. Στο έργο, ο ηλίθιος και ο κανονικός παλεύουν μέσα στον καθένα. Ποιος κερδίζει; Δεν το γνωρίζω. Ποιος μπορεί να το πει με σιγουριά άλλωστε; Ποιος μπορεί να κρίνει τι είναι ηλίθιο και τι κανονικό;

Ο ηθοποιός Νικόλας Παπαϊωάννου. (Φωτογραφίες: Χριστίνα Φυλακτοπούλου).

Πώς δουλέψατε με τον σκηνοθέτη Βαγγέλη Λάσκαρη;

Νικόλας Παπαϊωάννου: Ο Βαγγέλης Λάσκαρης είναι ένας σκηνοθέτης τολμηρός. Με ευρηματική ματιά στο εκάστοτε κείμενο. Είχα παρακολουθήσει και άλλες δουλειές του και αυτό που με τραβούσε είναι η προκλητική, με μεγάλη προσοχή στη λεπτομέρεια, επεξεργασία του χιούμορ. Για εμένα, «Οι Ηλίθιοι» είναι η πρώτη μου δουλειά στο θέατρο, καθώς τελείωσα την δραματική σχολή πριν τέσσερις μήνες. Του χρωστάω την ευκαιρία και την εμπιστοσύνη που μου έδειξε. Σαν πρώτη μου επαφή με το θέατρο, νιώθω μεγάλη χαρά που συνεργάζομαι με έναν άνθρωπο που ρισκάρει σε νέα άτομα, που δίνει χώρο και ασφάλεια πάνω στη σκηνή. Μπορώ να ανακαλύψω κομμάτια της σκηνικής μου ύπαρξης, μέσω της συνεργασίας μου με σκηνοθέτες όπως ο Βαγγέλης Λάσκαρης.

Μπορείτε να μας περιγράψετε μια σκηνή από την παράσταση που ξεχωρίζετε εσείς;

Νικόλας Παπαϊωάννου: Το έργο είναι δομημένο με έναν τρόπο, που είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις μια στιγμή από όλο αυτό το ταξίδι. Οι άνθρωποι μέσα στο κοινόβιο, μέρα με τη μέρα αποκτούν εμπειρίες, αλλάζουν και βγαίνουν διαφορετικές πτυχές από τον καθένα, ανάλογα πάντα με το γεγονός που λαμβάνει χώρα στην εκάστοτε σκηνή. Αν μπορούσα να ξεχωρίσω μια από όλες αυτές τις σκηνές θα ήταν η πρώτη. Η αρχική. Εκεί που αρχίζουν όλα για εμάς. Όχι για αυτούς. Εκεί που βλέπουμε την προσπάθειά τους να μας αποδείξουν ότι η γραμμή ανάμεσα στον ηλίθιο και τον κανονικό δεν είναι εύκολα ορατή. Εκεί που εμείς με την άγνοιά μας προσπαθούμε με καθημερινό τρόπο να ερμηνεύσουμε το γεφύρωμα του φυσιολογικού με το ξένο. Η ζωή, όμως, δεν ερμηνεύεται με κανόνες. Η ζωή είναι ένα απρόβλεπτο παιχνίδι. Αυτή η στιγμή, λοιπόν, έχει κάτι το εκστατικό.

Πώς θα σας δούμε επί σκηνής; Μπορείτε να μας δώσετε μια αίσθηση από το κλίμα της παράστασης;

Τάσος Τζιβίσκος: Θα εκμεταλλευτώ τον πληθυντικό που χρησιμοποιήσατε και θα προσπαθήσω να μιλήσω για όλους μας. Θα μας δείτε ακριβώς όπως είμαστε. Ειλικρινείς, άμεσους, χωρίς αναστολές και φόβους. Θα μας δείτε έτοιμους να σας πούμε την ιστορία μας πάση θυσία…
Θα δείτε 6 ηλίθιους να γίνονται ένα με τους θεατές και να προσπαθούν να βρουν έναν κοινό κώδικα επικοινωνίας. Αυτό είναι και το γενικό κλίμα της παράστασης. Αυτό πρέπει να περιμένει ο θεατής και για αυτό πρέπει να είναι προετοιμασμένος. Τη μία στιγμή θα είναι ένας «κανονικός» άνθρωπος και την άλλη, μέλος των ηλιθίων, αν τα καταφέρει… Θα τον περάσουμε από όλα τα στάδια της ηλιθιότητάς μας. Θα τον γοητεύσουμε, θα τον ξενίσουμε, θα τον εκπλήξουμε, θα τον σοκάρουμε. Σκοπός μας είναι να του ψιθυρίσουμε στο αυτί, ότι ίσως να υπάρχει ένας ηλίθιος μέσα του, που να θέλει να βγει έξω και να ψάχνει συντροφιά.

Πληροφορίες για την παράσταση «Οι Ηλίθιοι»

Συγγραφέας: Lars von Trier
Διασκευή: Βαγγέλης Λάσκαρης
Πρωτότυπη μουσική σύνθεση: Πάνος Πανάκος
Boηθός σκηνοθέτη: Χρύσα Λουγιάκη
Φωτογραφίες: Χριστίνα Φυλακτοπούλου
Video: Ίρις Κατσούλα
Αφίσα παράστασης : Γιάννης Κεντρωτάς
Επικοινωνία / Προώθηση παράστασης: Biri Biri Communication και Χρύσα Ματσαγκάνη
Παραγωγή: ProvaT.O. Athens (Prova Theatre Organization) A.M.K.E.

Παίζουν (αλβαφητικά): Δημήτρης Δημάκης, Βασιλική Δρακοπούλου, Ίρις Κατσούλα, Ελένη Κόντη, Νικόλας Παπαϊωάννου, Τάσος Τζιβίσκος

Τη φωνή της χαρίζει στην παράσταση η Αναστασία Λεωνίδου

Πού: Πολυχώρος Vault Theatre Plus, Μελενίκου 26 Γκάζι, Βοτανικός (Πλησιέστερος σταθμός μετρό: Κεραμεικός, 8′ περίπου με τα πόδια)

Πληροφορίες – κρατήσεις (11:00 – 14:00 & 17:00 – 21:00) : 213 0356472, 6951832070

Πότε: από 28 Μαρτίου και κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21.15

Διάρκεια παράστασης: 60 λεπτά (χωρίς διάλειμμα)

Εισιτήρια: 12 ευρώ (γενική είσοδος), 10 ευρώ (Μειωμένο Εισιτήριο: Φοιτητές / Σπουδαστές / Κάτοχοι Κάρτας Πολυτέκνων / ΑμΕΑ /Άνω των 65 ετών / Κάτοχοι Κάρτας Ανεργίας)

Προπώληση: Viva.gr

*Η παράσταση είναι αυστηρώς ακατάλληλη για ανηλίκους

**Απαγορεύεται αυστηρά η φωτογράφιση και η βιντεοσκόπιση κατά τη διάρκεια της παράστασης / Οι παραβάτες θα διώκονται νομικά

*Μετά την έναρξη της παράστασης δεν επιτρέπεται η είσοδος στην αίθουσα

*Κατά την είσοδό τους στο θέατρο οι θεατές οφείλουν να επιδεικνύουν πιστοποιητικό εμβολιασμού ή νόσησης, καθώς και πιστοποιητικό ταυτοπροσωπίας (αστυνομική ταυτότητα, διαβατήριο, δίπλωμα οδήγησης). Στη παράσταση θα τηρηθούν όλα τα προβλεπόμενα μέτρα προστασίας από τον Covid-19.