Μαρία Σάββα: «Η τόσο γεμάτη από αγάπη ματιά του Τσέχωφ προς τον άνθρωπο με συγκινεί βαθιά»

Συνέντευξη στη Μαριλένα Θεοδωράκου

Υπογράφει τη σκηνοθεσία, τη δραματουργία και τη μουσική επιμέλεια. Η Μαρία Σάββα μιλάει στο theatermag για την παράσταση «Όνειρο ή Εφιάλτης; Ξυπνήστε! Έξι μικρές ιστορίες του Άντον Τσέχωφ» η οποία παρουσιάζεται στο θέατρο Φούρνος. Η ίδια ερμηνεύει στην παράσταση που βασίζεται σε έξι μικρά διηγήματα του Άντον Τσέχωφ που συγκαταλέγονται στα αριστουργήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας: «Θέλω να κοιμηθώ», «Ο θάνατος ενός δημόσιου υπαλλήλου», «Τα στρείδια», «Ο πόνος» «Το ρομάντσο του κοντραμπάσο» και «Το βιολί του Ρότσιλντ», που ανεβαίνουν για πρώτη φορά στη θεατρική σκηνή.

Πώς ξεκίνησε η ιδέα γι’ αυτή την παράσταση;

Με ενδιαφέρει η δραματουργία που βασίζεται σε λογοτεχνικά κείμενα ή ντοκουμέντα ή σύνθεση κειμένων, διότι θεωρώ ότι έτσι μπορείς να δημιουργήσεις ένα νέο έργο. Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα διαδικασία, αλλά αρκετά δύσκολη. Εμπεριέχει πολύ περισσότερο τον πειραματισμό. Οι τελευταίες μου παραστάσεις στο θέατρο ήταν βασισμένες σε συνθέσεις κειμένων. Χρειάζονται πολλοί αυτοσχεδιασμοί από τους ηθοποιούς και δοκιμές για να καταλήξουμε στη σύνθεση του έργου και η ομάδα κάθε φορά συμμετέχει στη διαδικασία.

Για παράδειγμα, η προηγούμενη παράστασή μου βασίστηκε σε σύγχρονα διηγήματα και ήταν ένα πείραμα καθώς περιελάμβανε πέντε διηγήματα και άλλα κείμενα από το βιβλίο της Βίβιαν Στεργίου «Μπλε υγρό». Η παράσταση αφορούσε τους νέους στη Ελλάδα σε εποχή κρίσης και λεγόταν «Αδύναμοι Χαρακτήρες γεμάτοι πείσμα να ευτυχήσουν».
Για να επανέλθω στον Τσέχωφ, τα διηγήματά του με απασχολούσαν πολλά χρόνια αλλά δεν είχε δοθεί η ευκαιρία να δουλέψω πάνω σε αυτά. Ο Τσέχωφ, εκτός από διάσημος θεατρικός συγγραφέας, είναι και ένας από τους σημαντικότερους διηγηματογράφους παγκοσμίως. Ασχολούμενη με το λογοτεχνικό του έργο ανακάλυψα τα διηγήματά του πολλά χρόνια πριν. Ξεκίνησε πολύ νέος να γράφει σε εφημερίδες για βιοποριστικούς καθαρά λόγους και τελικά έγραψε πολλά εξαιρετικά διηγήματα. Εδώ και αρκετά χρόνια ήθελα να ασχοληθώ με τη μικρή φόρμα και ιδιαίτερα με τα μικρά διηγήματα του Τσέχωφ που δεν έχουν μέχρι τώρα παρουσιαστεί στο θέατρο.

Ήθελα να επιχειρήσω να αποδώσω θεατρικά αυτά τα διηγήματα γιατί αποκαλύπτουν ένα κόσμο συγκλονιστικό γεμάτο ανθρωπιά, χιούμορ και εξαιρετικούς χαρακτήρες που ο καθένας μπορεί να ανακαλύψει σε αυτούς κομμάτια δικά του. Η τόσο γεμάτη από αγάπη ματιά του Τσέχωφ προς τον άνθρωπο με συγκινεί βαθιά και ήταν το έναυσμα για να αποφασίσω να αναμετρηθώ με κάτι τόσο δύσκολο.

Ποιος είναι ο ρόλος που ερμηνεύετε και ποιοι οι υπόλοιποι χαρακτήρες;

Ερμηνεύω το ρόλο της Μάρθας στο εξαιρετικό διήγημα «Το Βιολί του Ρότσιλντ» και κρατάω το αφηγηματικό μέρος στο διήγημα «Θέλω να κοιμηθώ» και κάτι μικρότερο στο «Θάνατο του Δημόσιου Υπαλλήλου». Οι άλλοι ηθοποιοί υποδύονται περισσότερους ρόλους και αλλάζουν συνεχώς.

Πώς δουλέψατε σκηνοθετικά με τους ηθοποιούς;

Διάλεξα έξι συναρπαστικές ιστορίες όπου συνυπάρχουν το τραγικό και το κωμικό στοιχείο, η λυρικότητα και η ποίηση, το γκροτέσκο και η φάρσα. Ακόμα και σε αυτά τα διηγήματα που τα δραματικά στοιχεία υπερισχύουν, κρύβεται απίστευτο χιούμορ. Το δραματικό και το κωμικό στοιχείο συνυπάρχει στα διηγήματα και οι ηθοποιοί περνούν από τον ένα ρόλο στον άλλο χρησιμοποιώντας διαφορετικές φόρμες και εργαλεία για να αναδείξουν τις δραματικές και κωμικές πλευρές των προσώπων.
Πάντα οι ηθοποιοί συμμετέχουν σε ολόκληρη τη δημιουργική διαδικασία. Στην αρχή είχα επιλέξει περισσότερα διηγήματα, διαβάσαμε αρκετά αλλά έπρεπε αναγκαστικά να γίνει μια επιλογή δραματουργικά, δοκίμασαν πολλούς διαφορετικούς ρόλους για να καταλήξουμε στην τελική σύνθεση της παράστασης. Χρησιμοποιήσαμε πολύ τον αυτοσχεδιασμό πριν να πάμε στο τελικό κείμενο και συνέχισαν να είναι δημιουργικοί και να κάνουν προτάσεις σε όλη τη διάρκεια των προβών.

Ποιοι είναι οι βασικοί άξονες της δραματουργίας της παράστασης;

Τα διηγήματα που επέλεξα έχουν κοινό χαρακτηριστικό το στοιχείο της παραίσθησης. Εκδηλώνεται ως απάτη των αισθήσεων -αποτέλεσμα της ψυχολογικής κατάστασης των ηρώων. Μια ακραία στιγμή οδηγεί τα πρόσωπα στην αφύπνιση ή την τρέλα.

Τι σημαίνει ο τίτλος «Όνειρο ή Εφιάλτης; Ξυπνήστε! Έξι μικρές ιστορίες του Άντον Τσέχωφ»;

Συχνά, όχι μόνο στον ύπνο μας αλλά και στη ζωή, τα όνειρά μας καταλήγουν να γίνονται εφιάλτες. Η ζωή είναι αναπάντεχη, κρύβει εκπλήξεις.
Όταν είμαστε νέοι κάνουμε πολλά όνειρα αλλά μεγαλώνοντας πολύ συχνά βλέπουμε τα όνειρα αυτά να χάνονται. Αυτό είναι ένα θέμα που ο Τσέχωφ το πιάνει και το ξαναπιάνει με διαφορετικές μορφές. Τον απασχολούσε πολύ η ματαιότητα των πραγμάτων αλλά και η ματαίωση. Σε κάποια από τα διηγήματα, μια ακραία κατάσταση αφυπνίζει τους ήρωες και τους κάνει να συνειδητοποιούν ότι θα μπορούσαν να είχαν ζήσει με έναν διαφορετικό τρόπο. Πιστεύω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι κάποια στιγμή αναγκάζονται να δουν την πραγματικότητα που μέχρι τότε αποφεύγουν και καλούνται να πάρουν αποφάσεις για ένα νέο ξεκίνημα, αν υπάρχει χρόνος βέβαια. Γιατί κάποιες φορές η ζωή δεν γυρνάει πίσω.
Το θέατρο προκαλεί το καθρέφτισμα του εαυτού μας. Το είδωλο του εαυτού μας είναι κάποιος άλλος πάνω στη σκηνή και, παρ’ όλο που εμείς καθόμαστε αναπαυτικά στη καρέκλα μας, συνειδητοποιούμε ότι κάπου εκεί υπάρχει κάτι από μας, μια αλήθεια για τη δική μας ζωή. Ο Τσέχωφ καταφέρνει όλα αυτά να τα δώσει με άφθονο χιούμορ και έτσι ο θεατής μπορεί να γελάσει με το καθρέφτισμα του εαυτού του αλλά και να συνειδητοποιήσει ότι και τα δικά του όνειρα, αν δεν προσέξει, μπορεί να μετατραπούν σε εφιάλτες. Έτσι υπάρχει η παρότρυνση προς όλους μας. «Η ζωή είναι σύντομη. Ξυπνήστε!».

Πληροφορίες για την παράσταση «Όνειρο ή Εφιάλτης; Ξυπνήστε! Έξι μικρές ιστορίες του Άντον Τσέχωφ»

Συγγραφέας: Άντον Τσέχωφ
Μετάφραση: Γιώργος Τσακνιάς («Το βιολί του Ρότσιλντ»), Σταυρούλα Αργυροπούλου («Ο θάνατος ενός δημοσίου υπαλλήλου»)
Σκηνοθεσία-Δραματουργία: Μαρία Σάββα
Σκηνικά-κοστούμια: Μαρία Καραθάνου
Πρωτότυπη μουσική: Τηλέμαχος Μούσσας
Μουσική επιμέλεια: Μαρία Σάββα
Φωτισμοί: Ναυσικά Χριστοδουλάκου
Ηθοποιοί: Νικόλας Αλεξίου, Χρήστος Δεσπότης, Χριστίνα Γκέγκα, Λευτέρης Καταχανάς, Μαρία Σάββα
Βοηθοί σκηνοθέτη: Άρτεμις Παπαδάκη, Χρήστος Δεσπότης, Λευτέρης Καταχανάς
Φωτογραφίες: Λευτέρης Καταχανάς, Άρτεμις Παπαδάκη
Επικοινωνία: Δέσποινα Ερρίκου, Ράνια Παπαδοπούλου
Παραγωγή: Εταιρεία Θεάτρου ΠΑΙΚΤΕΣ
https://www.facebook.com/PAIKTESTheatreCompany

Η παράσταση επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού

Πού: Θέατρο Φούρνος, Μαυρομιχάλη 168, Αθήνα, τηλ. 210 6460748

Πότε: από 27 Δεκεμβρίου 2021 έως 26 Ιανουαρίου 2022 και κάθε Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη στις 21.00

Διάρκεια παράστασης: 100 λεπτά

Εισιτήρια: 14 € (κανονικό), 10 € (φοιτητικό, άνω των 65), 8 € (ανέργων, ατέλειες)

Προπώληση εισιτηρίων: https://www.viva.gr/tickets/theater/oneiro-i-efialtis-xypniste/