Σοφία Φιλιππίδου: «”Κτίζω” την παράσταση σιγά σιγά σαν ένα ζωντανό έργο τέχνης»

Συνέντευξη: Μαριλένα Θεοδωράκου

Δύο θεατρικά έργα του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου διασκευάζει και σκηνοθετεί η Σοφία Φιλιππίδου σε μια ενιαία παράσταση υπό τον τίτλο «Τα τρία φιλιά… Η Σταχτιά γυναίκα». Η ηθοποιός και σκηνοθέτις μας μιλάει για τον τρόπο που «έχτισε» την εν λόγω παράσταση η οποία κάνει πρεμιέρα στο Θέατρο Μεταξουργείο στις 12 Νοεμβρίου.

Ποια είναι η επαφή σας με τα έργα του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου και ποια η άποψη σας για τον ίδιο;

Εδώ και πολλά χρόνια ερευνώντας και ψάχνοντας το νεοελληνικό έργο ανακάλυψα τον Κωνσταντίνο Χρηστομάνο και την «Κερένια του κούκλα», που την είχαμε εντάξει στο πρόγραμμα της φοιτητικής μου θεατρικής ομάδας. Για κάποιο λόγο ανεβάσαμε αντ’ αυτού τον «Πρωτομάστορα» του Καζαντζάκη και «Η κερένια κούκλα» (το αριστούργημα του) έμεινε πίσω…
Όμως ήδη είχε αρχίσει το ενδιαφέρον μου για τον συγγραφέα και το έργο του. Σ’ αυτά τα πλαίσια ανακάλυψα στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης μέσω ίντερνετ δύο άγνωστα σε μένα έργα, «Τα τρία φιλιά» (1908) και «η Σταχτιά γυναίκα» (1897) -που γράφτηκε αρχικά στα γερμανικά σε μορφή δοκιμίου και μετά έγινε θεατρικό από τον ίδιο.

Το έργο δεν ανέβηκε ποτέ ενώ «Τα τρία φιλιά» ανέβηκαν το 1909 από τον θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη. Μελετώντας τα έργα διαπίστωσα πως θα μπορούσαν να αποτελέσουν το υλικό μιας κοινής παράστασης με μια δραματουργική διασκευή, γιατί τα έργα αυτά καθαυτά δεν είναι εύκολο να ανέβουν μόνα τους με τις παρούσες οικονομικές και άλλες συνθήκες (ο Χρηστομάνος ως αστός, λάτρης της αισθητικής φόρμας και ομορφιάς είναι απαιτητικός στις σκηνικές και σκηνοθετικές του οδηγίες).

Έτσι, έπιασα δουλειά πριν την πανδημία (την πρότασή μου επιχορήγησε το υπουργείο Πολιτισμού), έκανα την διασκευή συνθέτοντας τα δύο έργα και έφτιαξα μετά από πρόβες ένα έργο που για να το ντοκουμεντάρω το κινηματογράφησα. Πέρασαν εν τω μεταξύ δύο χρόνια.

Τώρα, θα μεταφέρουμε το έργο ως παράσταση στο θέατρο Μεταξουργείο (Πρεμιέρα 12 Νοεμβρίου). Ο Χρηστομάνος είναι ένας διανοούμενος εστέτ, απαιτητικός όπως σας είπα, λεπτολόγος οραματιστής, καλλιεργημένος και ενημερωμένος θεατράνθρωπος (θαύμασε και μελέτησε το ευρωπαϊκό θέατρο) και κατάφερε γράφοντας και σκηνοθετώντας τα δικά του έργα στη δική του Νέα Σκηνή στην Αθήνα (όταν επέστρεψε από τη Αυστρία) να εκσυγχρονίσει το ελληνικό θέατρο σπαταλώντας όλη του την περιουσία.

Πώς αποφασίσατε να σκηνοθετήσετε τα δύο έργα του «Σταχτιά γυναίκα» και «Τα τρία φιλιά»;

Τα τελευταία δώδεκα χρόνια μέσα στην κρίση και μετά μέσα στην πανδημία, στράφηκα στην μεγάλη μου αγάπη αλλά και την φυσική μου κλίση, που είναι η έρευνα και η σκηνοθεσία, το ανέβασμα χειροποίητων παραστάσεων.

Βέβαια είχα αρχίσει ήδη από το 2000 να ανεβάζω δικές μου παραστάσεις στα πλαίσια της φοιτητικής μου ομάδας (αυτή η δουλειά μου έχει καταγραφεί αλλά δεν είναι ευρέως γνωστή). Σ’ αυτή τη νέα φάση ψάχνω το έργο, συνθέτω κείμενα (ποιητικά λογοτεχνικά, θεατρικά και άλλα) μεταφράζω, φτιάχνω τον θίασο, σκηνοθετώ και φτιάχνω τον σκηνικό χώρο… ντύνω τους ηθοποιούς.

Έτσι «κτίζω» την παράσταση σιγά σιγά σαν ένα ζωντανό έργο τέχνης. Είναι μια διαδικασία απαιτητική που θέλει χρόνο και πολλή εργασία και πάει με την ανάγκη, προσαρμόζεται στις απαιτήσεις της εποχής και συνδιαλέγεται με τα έργα άλλων καλλιτεχνών. Αυτό που κάνω είναι η μοναδική διέξοδός μου στην αναζήτηση της πραγματικής μου φύσης και με φέρνει πιο κοντά στη χαρά της δημιουργίας.

Πώς δουλέψατε πάνω στη δραματουργική επεξεργασία του κειμένου και στη σκηνοθεσία της παράστασης;

Μελέτησα αρχικά τα δυο έργα -300 περίπου σελίδες- πολλές φορές ξανά και ξανά. Έπειτα άρχισα να αφαιρώ και να συνθέτω μεθοδικά, πηγαίνοντας μπρος πίσω και προσπαθώντας να μένω στην ουσία, στην ποίηση του έργου στον ειρμό… αλλά να αφαιρώ επαναλήψεις (χάριν της υπόθεσης) και δευτερεύοντες ρόλους -τύπους όπως ο επιστάτης του Παρθεναγωγείου, ο Θείος των άπορων ορφανών κοριτσιών, ο καμαριέρης του ξενοδοχείου στην Αθήνα (που προσέδιδαν κάποια ανάλαφρη κωμικότητα στο έργο) και κάποιες «φλυαρίες» που συνθέτουν ένα δράμα μιας άλλης εποχής.

Έπειτα βρήκα μια εσωτερική χαλαρή σύνδεση των δυο έργων που κατά τη γνώμη μου είναι η ίδια η αναζήτηση της ευτυχίας που επικαλύπτεται από τη δυστυχία μιας μοιραίας προσωπικότητας όπως αυτή του συγγραφέα. Στη σκηνοθεσία με οδήγησε το νέο έργο που προέκυψε από τη σύνθεση, έχοντας πάντα υπόψιν μου την αισθαντικότητα του συγγραφέα, τη διάνοιά του, το πείσμα και τις εμμονές του. Ακόμη επέλεξα (με οντισιόν ) να έχω νέους ηθοποιούς στο θίασο, σχετικά αθώους και αυτό προσδίδει στο έργο μια νέα φρεσκάδα και την χάρη της απειρίας.

Ποιοι είναι οι ρόλοι που ερμηνεύουν οι τρεις ηθοποιοί της παράστασης;

Η Αναστασία Ιθακησίου και η Βίκυ Μαϊδάνογλου είναι οι δυο δεκαεξάχρονες ορφανές στο Παρθεναγωγείο (Λιάνα και Δώρα) που ερωτεύονται τον νεαρό Εύελπη Φαίδη. Η Δώρα καταφέρνει να τον παντρευτεί αλλά δυστυχώς μετά τον μήνα του μέλιτος θα αρρωστήσει από φυματίωση και θα μάθει πως θα πεθάνει.
Οι ρόλοι έχουν νεανική φρεσκάδα και αισθησιασμό, ερωτική ονειροφαντασία, πάθος, ζήλεια, κινούνται από την άγνοια της πραγματικότητας (και λόγω ηλικίας) και αιφνιδιάζονται από τον πόνο της απώλειας, τον φόβο του θανάτου, τη ζήλεια, την εκδίκηση και έχουν μεγάλη θεατρικότητα. Πρόκειται για ένα τρίγωνο κατά τα ιψενικά πρότυπα.
Ο τρίτος νέος ο Κωνσταντίνος Χειλάς ο όμορφος νεαρός Εύελπις αυθόρμητος ερωτικός και αφελής ονειροπόλος, με αγάπη για την χαρά της ζωής και τον έρωτα, που ο θάνατος της αγαπημένης του τον κάνει να έχει ποιητικές εξάρσεις!

Ποια είναι τα θέματα που πραγματεύεται το έργο;

«Τα τρία φιλιά» είναι ένα ερωτικό ρομαντικό δράμα «η Σταχτιά γυναίκα» μια συμβολική τραγωδία. Το νέο μας έργο θα έλεγα πως διαπραγματεύεται την αναζήτηση της ευτυχίας και τα δεινά αυτής της περιπέτειας. Ο Θάνατος που εισβάλει απροειδοποίητα και η θυσία (καταλύτης) παραμερίζει έρωτες και ανθρώπινες αδυναμίες και «σκηνοθετεί» ανατρεπτικά ένα απρόβλεπτο κινηματογραφικό φινάλε.

Ακόμη υπάρχει μια αδυναμία στα αγγίγματα και στα φιλιά σαν να είναι η ουσία της «αναγνώρισης» των σωμάτων, αλλά και τα σήματα αγάπης, πίστης και προδοσίας. Σε αντίθεση με τον νεανικό έρωτα του πρώτου μέρους έρχεται κάτι πιο βαθύ και δυσανάγνωστο στην Σταχτιά γυναίκα που είναι η μοίρα- φύση μέσα μας και έξω από μας, το κάλεσμα και η αγριότητα της ηδονής -που δεν υπάρχει στην συμβατική ζωή- αλλά έρχεται μέσω της συμβολικής θυσίας, να ταράξει και να ανατρέψει την επιφανειακή ηρεμία μιας γαλήνιας θάλασσας.

Θα θέλατε να μας εξηγήσετε τον όρο θεατροφίλμ και να μας πείτε λίγα λόγια για την διαδικτυακή παρουσίαση της παράστασης;

Όπως σας είπα όταν σκηνοθετούσα το έργο είχαμε ακόμη πανδημία και υπήρχαν οι περιοριστικοί κανόνες. Δεν γνώριζα αν θα μπορούσαμε να δείξουμε την δουλειά μας στο θέατρο για να γίνει παράσταση.
Ως εκ τούτου η ανάγκη με έκανε να στραφώ σε άλλα μέσα όπως το σινεμά και η κινηματογράφηση. Μελετώντας τα πρώτα φιλμ των αδελφών Λουμιέρ βρήκα πως τα πρώτα μικρά τους φιλμάκια τα ονόμαζαν έτσι, γιατί αρχικά δεν υπήρχαν σενάρια αλλά «κλέβανε» από το θέατρο μικρές σκηνές. Έτσι έκανα μετά από ένα δύσκολο μοντάζ το θεατροφίλμ μου και το ανέβασα στο youtube. Η πρώτη προβολή έγινε στο Βlack Duck στην πλατεία Κάνιγγος στις 27 Ιουλίου 2021 … και είναι αφιερωμένη σ’ αυτούς.

Πληροφορίες της παράστασης «Τα τρία φιλιά… Η Σταχτιά γυναίκα»

Δραματουργική διασκευή/θεατροφίλμ/σκηνοθεσία: Σοφία Φιλιππίδου
Μουσική: Μιχάλης Βρέττας
Βοηθός σκηνοθέτη: Σπύρος Βασιλάκης
Φωτογραφίες: Δανάη Γκουτκίδου
Σκηνικά/κοστούμια: Σοφία Φιλιππίδου
Αφίσα: Κώστας Φωτόπουλος
Διεύθυνση παραγωγής/φωτισμοί: Βάσω Στεργίου
Νομική σύμβουλος: Μαίρη Φραγκιαδάκη
Επικοινωνία παράστασης: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας

Παίζουν με σειρά εμφάνισης:  Αναστασία Ιθακησίου, Βίκυ Μαϊδάνογλου, Κωνσταντίνος Χειλάς

Πού: Θέατρο Μεταξουργείο, Ακαδήμου 14, Αθήνα, τηλ.210 5234382

Πότε: από Παρασκευή 12 Νοεμβρίου 2021 και κάθε Παρασκευή στις 18.30 και στις 21.00.

Διάρκεια παράστασης: 80 λεπτά

Τιμές εισιτηρίων: 14 ευρώ (κανονικό), 10 ευρώ ( μειωμένο). Προσφορά προπώλησης μέχρι 12/11: 10 ευρώ

Προπώληση: https://www.viva.gr/tickets/theater/ta-tria-filia-h-staxtia-gynaika/

*Για την είσοδό τους, οι θεατές θα πρέπει να διαθέτουν έγκυρο πιστοποιητικό εμβολιασμού/νόσησης καθώς και αποδεικτικό ταυτοπροσωπίας. Η χρήση μάσκας είναι υποχρεωτική

Παραγωγή: “τ3χνη” αστική μη κερδοσκοπική εταιρία
Με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού