Θοδωρής Αμπαζής: «Με τα τείχη που φτιάχνουμε προσπαθούμε να κρατήσουμε μακριά τους “Ποπολάρους” του κόσμου από τη δική μας ζωή»

Συνέντευξη: Μαριλένα Θεοδωράκου

Ο Θοδωρής Αμπαζής κάνει τις τελευταίες πρόβες για την παράσταση «Ο Ποπολάρος» του Γρηγορίου Ξενόπουλου η οποία κάνει πρεμιέρα στις 14 Οκτωβρίου, στο Θέατρο Τέχνης στη Φρυνίχου.
Ο σκηνοθέτης ο οποίος υπογράφει και τη μουσική της παράστασης, μιλάει στο theatermag για τα διαχρονικά θέματα του έργου, την αριστοκρατία και τα Libri d’ Oro τα οποία φτιάχνουμε ακόμα και σήμερα.

«Το 2000 που ήρθα στην Ελλάδα ξεκινήσαμε την Ομάδα Θεάτρου ΟΠΕRΑ και είχαμε κάνει τότε τις “Σοφολογιότατες” του Μολιέρου μια μεγάλη επιτυχία που πήγε για δεύτερη χρονιά στο θέατρο Εμπρός» λέει ο Θοδωρής Αμπαζής.
«Από τότε ξεκίνησε ουσιαστικά μια νέα κατεύθυνση, επηρεάσαμε πολλές νεότερες ομάδες στο πώς η μουσική σκέψη μπορεί να υπάρχει μέσα στη θεατρική παράσταση. Να μην είναι απλά μια μουσική η οποία να ντύνει την παράσταση, αλλά μια μουσική σκέψη που ουσιαστικά να διαμορφώνει την παράσταση μεταφράζοντας μουσικές χειρονομίες σε θεατρικές.

Έτσι ξεκίνησε η Ομάδα ΟΠΕRΑ και όλα αυτά τα χρόνια -είναι πια 22 χρόνια- κάναμε πολλές δουλειές. Η πιο προβεβλημένη είναι “Οι Έμποροι των εθνών” του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, η οποία παίχτηκε για πέντε χρόνια στην Ελλάδα καιταξιδεψε μέχρι τη Βραζιλία.
Αυτή τη σεζόν, μετά από πρόταση της δραματολόγου που συνεργάζομαι εδώ και χρόνια Έλσας Ανδριανού κάνουμε τον “Ποπολάρο” του Γρηγορίου Ξενόπουλου.
Οι τελευταίες παραγωγές μου ήταν πολυπληθείς (οι όπερες: Περουζέ και ο Πρίγκιπας Ιβάν και το πουλί της φωτιάς και οι παραστάσεις μουσικού θεάτρου: “Ο άνθρωπος που γελά” ή “Οι Δαιμονισμένοι”). Τώρα επιστρέφω στη μικρή φόρμα και σε μια πολύ αγαπημένη δουλειά που έχει γίνει με απλά θεατρικά μέσα και στηρίζεται κυρίως στην υποκριτική».

Η Μαρία Παρασύρη υποδύεται την Ισαβέλλα, τη γυναίκα του γιατρού Μαρινέρη. (Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή).

Από τον «Αντάρτη» στα διαχρονικά θέματα του «Ποπολάρου»

«Το έργο πραγματεύεται μια ιστορία που εξελίχθηκε το 1873. Ο Ποπολάρος που γνωρίζουμε είναι μια μεταγενέστερη πιο εμπορική εκδοχή της νουβέλας που πρωτογράφτηκε το 1913,με τίτλο ο Αντάρτης “Αντάρτης” και με ένα πολύ καθαρό πολιτικό πρόσημο» συνεχίζει ο Θοδωρής Αμπαζής.
«Ο ίδιος ο συγγραφέας το “ελάφρυνε” όταν το διασκεύασε για το θέατρο, προσθέτοντας ένα αίσιο τέλος. Σ΄αυτήν τη νέα εκδοχή βασίστηκε και η ταινία « ο επαναστάτης ποπολάρος» του Γ. Δαλιανίδη που συνήθως βλέπαμε κάθε Πάσχα στην κρατική τηλεόραση.
Υπάρχουν κάποια ζητήματα μέσα στο έργο τα οποία είναι διαχρονικά -όπως σε όλα τα μεγάλα έργα- και κυρίως το θέμα της εξουσίας, του διαχωρισμού των τάξεων και πόσο αυτό καμιά φορά ποτίζει τους ίδιους τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι, ασυνείδητα πολλές φορές, αποδέχονται αυτούς τους διαχωρισμούς. Άτυπα Libri d’ oro δημιουργούνται ξανά και ξανά μέσα στους αιώνες προφυλάσσοντας τους “έχοντες” από αυτούς που διεκδικούν.

Στο έργο μας, η ερωτική σχέση του Ζέππου Πεμπονάρη ενός ευκατάστατου φοιτητή με μια ιδιότροπη νεαρή Κοντεσίνα, οδηγεί σε ένα οδυνηρό τέλος. Η Κοντεσίνα παίζει μαζί του, ίσως και να τον ερωτεύεται κάποια στιγμή αλλά δεν μπορεί παρά να τον παρατήσει στο τέλος γιατί αυτό επιβάλλει η κοινωνική τάξη της.
Αρχίζει μια επαναστατική δράση του νεαρού Ζέππου, ο οποίος δημιουργεί σκάνδαλα, απειλεί, γράφει γράμματα γιατί δεν μπορεί να χωνέψει ότι η καταγωγή, η τάξη και η θέση του είναι το εμπόδιο στο να ευοδωθεί ο έρωτάς τους».

Ο Παντελής Δεντάκης ως γιατρός Μαρινέρης. (Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή).

Ο γιατρός Μαρινέρης

«Το ενδιαφέρον είναι ότι ο Ποπολάρος δεν είναι φτωχός, δεν είναι αντάρτης. Ίσως το κοινό νομίζει ότι μιλάμε για έναν λαϊκό τύπο που δεν έχει χρήματα, έναν φτωχό που ερωτεύεται μια πλούσια. Ο Ζέππος είναι μορφωμένος, έχει χρήματα, είναι όμορφος και καθώς έχει όλα αυτά δεν μπορεί να καταλάβει τον λόγο που απορρίπτεται.
Δίπλα στο νέο, υπάρχει ένας θείος. Ο Μαρινέρης. ‘Ενας γιατρός ο οποίος είναι πιο μετριοπαθής και έχει αποδεχτεί αυτή την κατάσταση. Του υπενθυμίζει ότι δεν μπορεί κανείς να περιμένει από αυτόν που του εξουσιάζει τη ζωή να του υπόσχεται κάτι, να του πει ότι τον αγαπάει. Ίσως κάποτε, να αλλάξουν τα πράγματα αλλά προς το παρόν ο κατώτερος πρέπει να υποτάσσεται. Ο θείος έχει μέσα του την επανάσταση, αλλά δεν έχει τολμήσει ποτέ να την κάνει.
Κάποια στιγμή λέει στο έργο ότι -και αυτό με αγγίζει σαν καλλιτέχνης πάρα πολύ- “οι ευγενείς μάς αγαπάνε καμμιά φορά όπως αγαπάνε ένα πιστό σκυλί ή ένα όμορφο άλογο. Μας έχουν για όντα κατώτερα προορισμένα από τον θεό, τον μεγαλύτερο αριστοκράτη να τους υπηρετούμε, να τους διασκεδάζουμε και να τους προσκυνάμε”.
Και απαντά κάποια στιγμή η γυναίκα του η οποία είναι αριστοκράτισσα και στο Libro d’ Oro: “δεν φταίνε αυτοί, έτσι συνήθισαν”.
Αυτή η συνήθεια περνάει παντού, κατά τη γνώμη μου σε όλα τα πράγματα ακόμα και σήμερα. Την αναγωγή ας την κάνει ο καθένας όπως θέλει και ας τη δει στον μικρόκοσμό του τον επαγγελματικό, στον δικό του χώρο ή στον κόσμο».

Ο Νίκος Αλεξίου είναι ο Κόντε Ντιμάρας. (Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή).

Το Libro d’ Oro, η ιδιωτική ευδαιμονία και η αριστοκρατία

«Στη Ζάκυνθο του 1873 υπάρχουν αναταράξεις και είμαστε στο μεταίχμιο που αλλάζει η εξουσία των ευγενών, αυτών δηλαδή που είναι στο Libro d’ Oro, και έρχονται οι άλλοι, αλλά δεν είναι μόνον αυτό» εξηγεί ο Θοδωρής Αμπαζής.
«Ταυτόχρονα εκείνη την περίοδο που διαδραματίζεται το έργο βρήκαμε ότι -το αναφέρει και ο Ξενόπουλος και εμείς το αναπτύξαμε- διεξάγονται Δημοτικές Εκλογές. Είναι ακριβώς η περίοδος που για πρώτη φορά θα εκλεγεί Δήμαρχος στη Ζάκυνθο κάποιος που δεν είναι στο Libro d’ Oro, αλλά είναι Ποπολάρος και προέρχεται από τα λαϊκά  στρώματα.

Κάτι που είναι μια επανάσταση φυσικά. Αυτή λοιπόν η ιστορία των εκλογών που εξελίσσεται παράλληλα με την ιστορία του Ποπολάρου στη διασκευή μας και μας θυμίζει ότι ενώ ο κόσμος αλλάζει και φυσάει ένας αέρας αλλαγής στην κοινωνία, οι ήρωες του έργου είναι ακόμα εγκλωβισμένοι στην παλιά τάξη πραγμάτων.
Σήμερα βρισκόμαστε πάλι στο τέλος μιας εποχής. Ακόμα και οι γκουρού του καπιταλιστικού συστήματος, ακόμα και η ίδια η Αμερική έχει πει ότι το σύστημα αυτό τελειώνει και το βλέπουμε πια άλλωστε. Ένα σύστημα που βασίζεται στην προσωπική ευδαιμονία, την ιδιωτική ευτυχία και την ατομικότητα είναι πλέον αδύνατον να συνεχίσει να ορίζει την εξέλιξή μας καθώς είναι πλέον κατανοητό ότι το σύμπαν είναι ένα ενιαίο όλον. Αντιλαμβανόμαστε πλέον πως η ξηρασία που υπάρχει στην Νότια Κίνα για παράδειγμα, επηρεάζει και τον αστό που ζει στο Κολωνάκι ή στην Κηφισιά.

Υπάρχει όμως σήμερα κάτι αντίστοιχο με το Libro d’ Oro; Φυσικά υπάρχει. Μπορεί να μην υπάρχει το Libro d’ Oro όπου αναγράφονται οι ευγενείς, υπάρχουν όμως άλλα Libri d’ Oro τα οποία φτιάχνουμε εμείς οι άνθρωποι. Ιδιότυπες αριστοκρατίες που αποκλείουν τους πολλούς, ότι κι αν αυτοί κατορθώνουν, όσο κι αν αυτοί πασχίζουν και προσφέρουν.
Αν το δούμε σε παγκόσμια κλίμακα, η Δύση είναι ένα είδος αριστοκρατίας του κόσμου. Η Ευρώπη σε έναν μεγάλο βαθμό, είναι οι αριστοκράτες του κόσμου.
Ακόμα και τώρα με τα τείχη που φτιάχνουμε και τους νόμους που θεσπίζουμε προσπαθούμε να κρατήσουμε μακριά τους Ποπολάρους του κόσμου από τη δική μας ζωή. Νομίζω είναι εμφανές.

Τι γενιά είμαστε άραγε; Οι νέοι μας κουνάνε το δάχτυλο, και με το δίκιο τους. Είμαστε η μετά -μεταπολιτευτική γενιά που μεγάλωσε με την ευδαιμονία της μεταπολίτευσης και τον “πλούτο” που ήρθε με την εποχή του Πασόκ, τι κάναμε δομικά; Τι προβλέψαμε, τι αλλάξαμε, πόσο προσπαθήσαμε να αποτρέψουμε την ασχήμια του κόσμου που κληρονόμησαμε στους επόμενους; Πόσο προετοιμάσαμε την κοινωνία μας πολιτικά, δομικά και πνευματικά ώστε να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή που είναι μια από τις μεγαλύτερες δοκιμασίες στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού; Υπήρξαμε δηλοί, όπως ο γιατρός Μαρινέρης στο έργο μας, υπερασπιζόμενοι στα λόγια μόνο έναν καλύτερο κόσμο. Στο γιατρό Μαρινέρη βρήκα ένα πυρηνικό θέμα για μένα και για τη γενιά μου, αλλά πιστεύω και για όλο τον κόσμο σε σχέση με αυτό που συμβαίνει».

Η Ιφιγένεια Καραμήτρου ερμηνεύει την Έλντα. (Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή).

Ηθοποιοί και συνεργάτες «πίσω» από τον Ποπολάρο

«Η Ιφιγένεια Καραμήτρου που ερμηνεύει την Έλντα είναι μια εξαιρετική ηθοποιός και υπήρξε μαθήτριά μου στη σχολή του Εθνικού Θεάτρου, ο Γιάννης Καράμπαμπας από τη σχολή του ΚΘΒΕ που υποδύεται τον Ζέππο ήταν για μένα μια μεγάλη έκπληξη και μια σημαντική καλλιτεχνική συνάντηση, ο Παντελής Δεντάκης είναι ένας καταπληκτικός γιατρός Μαρινέρης, έναν ρόλο που σηκώνει στις πλάτες του το βάρος και τις ενοχές της γενιάς μας, ο Νίκος Αλεξίου σταθερή αξία στο ελληνικό θέατρο με υποκριτική γκάμα μεγάλη που μου αποκαλύπτεται πρόβα την πρόβα και τέλος η Μαρία Παρασύρη με την οποία έχω συνεργαστεί παλαιότερα σε δύο παραγωγές, και εκτιμώ αφάνταστα. Μια απόλυτη θεατρίνα με πλούτο υποκριτικών εργαλείων, που υποδύεται την Ισαβέλλα, τη γυναίκα του γιατρού.
Το κοινό θα δει ένα αφαιρετικό, αλλά ονειρικό σκηνικό που έχει κάνει η διάσημη Ελένη Μανωλοπούλου η οποία έχει κάνει και τα κοστούμια της παράστασης. Υπέροχους φωτισμούς από τον Αλέκο Αναστασίου. Θα δει έναν νεαρό ο οποίος προσπαθεί να καταλάβει όλη αυτή την ιστορία του Ποπολάρου η οποία σιγά σιγά αρχίζει και ξετυλίγεται μπροστά του. Να σημειώσω ότι δεν υποβαθμίζουμε την ερωτική ιστορία, ίσα ίσα την χρησιμοποιούμε. Η παράσταση είναι πολύ συγκινητική, πολύ ευαίσθητη και συναισθηματική.

Μπαίνουμε στον ζακυνθινό κόσμο με μια σύγχρονη ματιά χωρίς να αναιρούμε ότι βρισκόμαστε στη Ζάκυνθο εκείνης της εποχής. Ακούγονται ζακυνθινά τραγούδια μέχρι να αρχίσει να εξελίσσεται το δράμα του Ζέππου.
Έχουμε και μια έκπληξη για το κοινό. Η μουσική παίζεται ζωντανά στη σκηνή από τους ίδιους τους ηθοποιούς, η Ιφιγένεια Καραμήτρου παίζει ακορντεόν και ο Παντελής Δεντάκης παίζει τρομπέτα. Επίσης, το βασικό τραγούδι που έγραψα για την παράσταση, το ενορχήστρωσε ο φίλος μου ο Νίκος Κυπουργός και ακούγεται στο τέλος της παράστασης με τη φωνή του Θοδωρή Βισκάκη.

Η συνεργασία με το Θέατρο Τέχνης για αυτή την παράσταση ήταν να γίνει πέρυσι. Το θέατρο της Φρυνίχου είναι ένα πολύ φιλόξενο θέατρο για τον ηθοποιό. Χαίρεσαι σαν ηθοποιός να είσαι πάνω σε αυτή τη σκηνή. Είναι το ξύλο που βοηθά τη φωνή, είναι η εγγύτητα που νιώθεις με το κοινό και για μια τόσο ανθρωποκεντρική παράσταση όπως ο Ποπολάρος, είναι ο ιδανικός χώρος».

Ο Γιάννης Καράμπαμπας υποδύεται τον Ζέππο Ποπολάρο. (Φωτογραφίες: Ελίνα Γιουνανλή).

Συνεργασία με τη Λυρική Σκηνή στο project Synthesis

«Συμμετέχω σε ένα project που λέγεται Synthesis το οποίο παρουσιάζεται στην Εναλλακτική Σκηνή Εθνικής Λυρικής Σκηνής Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, στις 29, 30 και 31 Οκτωβρίου» λέει ο σκηνοθέτης.

«Είμαστε πάνω από 30 καλλιτέχνες από όλο το φάσμα των παραστατικών και των εικαστικών τεχνών, σε ένα durational performance, που διαρκεί 6 ώρες την πρώτη μέρα, 12 ώρες την δεύτερη και 6 ώρες την τρίτη μέρα. Είναι ένα work in progress που ταυτόχρονα χτίζονται πράγματα, φτιάχνονται κατασκευές, όλοι είμαστε στη σκηνή, συμπράττουμε στη δημιουργία του έργου. Εγώ, για παράδειγμα, σκηνοθετώ, διευθύνω, γράφω μουσική και όλοι συμμετέχουμε παντού με έναν τρόπο.
Το έργο Synthesis, μια νέα εικαστική-επιτελεστική εγκατάσταση της χορογράφου Τζένης Αργυρίου και του εικαστικού Βασίλη Γεροδήμου, και καταπιάνεται με το πολυσύνθετο γεγονός της Ελληνικής Επανάστασης.

Κάναμε μια μελέτη για την Ιστορία της Ελληνικής Επανάσταση από το 1821 μέχρι 1830, έχουμε μιλήσει με πανεπιστημιακούς και ουσιαστικά ξαναδιαβάζουμε με δικό μας τρόπο, με έναν τελείως ελεύθερο και αφαιρετικό τρόπο αυτή την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης. Διαμορφώνουμε μια τριήμερη περιπέτεια, μια μεγάλη εκδρομή εμπνευσμένοι από την Ελληνική Επανάσταση».

Πληροφορίες παράστασης «Ο Ποπολάρος» του Γρηγορίου Ξενόπουλου

Διασκευή: Έλσα Ανδριανού
Σκηνοθεσία/ Πρωτότυπη μουσική: Θοδωρής Αμπαζής
Σκηνικά-Κοστούμια: Ελένη Μανωλοπούλου
Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου

Συνεργασία στη σκηνοθεσία: Ελεάνα Τσίχλη

Ερμηνεύουν
Ζέππος: Γιάννης Καράμπαμπας
Έλντα: Ιφιγένεια Καραμήτρου
Μαρινέρης: Παντελής Δεντάκης
Μαρινέραινα: Μαρία Παρασύρη
Κόντε Ντιμάρας: Νίκος Αλεξίου

Πού: Θέατρο Τέχνης, Φρυνίχου 14, Πλάκα, τηλ. 210 3222464, 210 3236732

Πότε: από 14 Οκτωβρίου 2021 και κάθε Τετάρτη και Κυριακή στις 20.00, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο 21.15

Εισιτήρια:
Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή: 15 ευρώ / 10 ευρώ (μειωμένο) / 8 ευρώ (άνεργοι)
Σάββατο: 18 ευρώ / 12 ευρώ (μειωμένο και ανεργίας)
Κυριακή: 16 ευρώ / 12 ευρώ (μειωμένο και ανεργίας)
Προσκλήσεις-Ατέλειες: 3 ευρώ συνεισφορά στα έξοδα του θέατρου
Μειωμένα εισιτήρια για φοιτητές, άτομα κάτω των 23 ετών και άνω των 65