Μαριάννα Κάλμπαρη: «Είναι ωραίο να βλέπουμε με φρέσκια ματιά τον πλούτο που υπάρχει στην παράδοση»

Συνέντευξη: Μαριλένα Θεοδωράκου

Στη μια πλευρά του ποταμού Αράχθου βρίσκεται ο γέρικος πλάτανος του Αλή Πασά όπου κρεμούσε τα κεφάλια των απαγχονισμένων. Στην άλλη πλευρά, ακριβώς κάτω από το Γεφύρι της Άρτας και δίπλα στον ποταμό υπάρχει ο φυσικός χώρος όπου παρουσιάστηκε η παράσταση «Το Γεφύρι της Άρτας» και οι Λυγερές του Κάτω Κόσμου.
Τη δραματουργία, τη σκηνοθεσία και τη σκηνογραφία υπογράφει η καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου Τέχνης Μαριάννα Κάλμπαρη, η οποία μιλάει για την παράσταση που έκανε πρεμιέρα στον φυσικό της χώρο, στο Γεφύρι της Άρτας, στις 20 και 21 Ιουλίου στο πλαίσιο του θεσμού «Όλη η Ελλάδα, ένας πολιτισμός» και τώρα πρόκειται να παρουσιαστεί στο θέατρο του Κολωνού στις 29 Ιουλίου.

«Ξεκινήσαμε στις 20 Ιουλίου, από το μέρος που ενέπνευσε και με το οποίο συνδέεται η ομώνυμη παραλογή Του Γεφυριού της Άρτας» εξηγεί η σκηνοθέτις Μαριάννα Κάλμπαρη. «Πρόκειται για μια από τις πιο γνωστές παραλογές, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλα τα Βαλκάνια.
Υπάρχουν πολλές παραλλαγές της παραλογής αυτής στις χώρες των Βαλκανίων, που βασίζονται πάντα στον θρύλο της γυναίκας που πρέπει να θυσιαστεί για να στεριώσει το μεγάλο έργο, είτε είναι γεφύρι, είτε κάστρο, είτε ένα κτίσμα πολύ σημαντικό.

Για να στεριώσει ένα έργο πρέπει να χυθεί αίμα

«Αυτή η δοξασία υπήρχε φυσικά από τους πανάρχαιους χρόνους: προκειμένου να στεριώσει ένα έργο, έπρεπε να χυθεί αίμα και μάλιστα αίμα παρθένας ή παιδιού.
Η θυσία είναι το πρώτο σημαντικό στοιχείο αυτής της παρολογής και το φοβερό εν προκειμένω είναι πως η θυσία γίνεται χωρίς τη συγκατάθεση του θύματος. Παρασύρεται με δόλο η Λυγερή του γεφυριού της Άρτας, η γυναίκα που δεν έχει όνομα, όπως όλες οι νέες κοπέλες που συναντάμε στα δημοτικά τραγούδια και αποκαλούνται πάντα “Λυγερή” ή ” κόρη”.
Ξεκινώντας από τον θρύλο του Γεφυριού της Άρτας και από την ομώνυμη παραλογή, στην παράσταση εξερευνούμε και άλλα δημοτικά τραγούδια. Θα ήθελα να σημειώσω ότι παραλογές αποκαλούμε τα δημοτικά τραγούδια που φέρουν το στοιχείο της μυθοπλασίας και του φανταστικού. Στου “Γεφυριού της Άρτας” το στοιχείο αυτό είναι το πουλί που κάθεται :αντίκρυ στο ποτάμι” και λέει “αν δεν θυσιάσετε άνθρωπο γιοφύρι δε στεριώνει, και μη θυσιάσετε ορφανό, μη ξένο, μη διαβάτη παρά του Πρωτομάστορα την όμορφη γυναίκα”…».

Η γυναίκα πρέπει να θυσιάζεται

«Στη δημοτική μας ποίηση συναντάμε πολλά τραγούδια που μιλάνε για το πώς πρέπει να είναι η γυναίκα» συνεχίζει η Μαριάννα Κάλμπαρη. «Για το πως πρέπει να συμπεριφέρεται και τι πρέπει να περιμένει από εκείνην η κοινωνία. Αν είναι καλή πρέπει να είναι πρόθυμη να θυσιαστεί για το καλό της κοινωνίας, όπως εν προκειμένω η Λυγερή του Γεφυριού της Άρτας. Αν είναι κακή, άπιστη, κρυφοφιλημένη ή κρυφογκαστρωμένη, τότε πρέπει να τιμωρηθεί….

Υπάρχει ένας ολόκληρος κώδικας τιμής που τον έχουμε συνδέσει με την παράδοση και με παλιότερους χρόνους, αλλά δυστυχώς δεν έχει πάψει να ισχύει με άλλους τρόπους και σήμερα. Το βλέπουμε άλλωστε μέσα από όλα τα αποτρόπαια περιστατικά που συμβαίνουν τελευταία.
Το συγκλονιστικό με τη Λυγερή του Γεφυριού της Άρτας, με αυτή τη συγκεκριμένη γυναίκα, είναι ότι υπάρχει ένας συμβολισμός – έτσι το ερμηνεύουμε μάλιστα και στην παράστασή μας- σε σχέση με το ότι η γυναίκα χτίζεται, ενταφιάζεται κυριολεκτικά και μεταφορικά στο γεφύρι, στο κτίσμα, στο σπίτι προκειμένου να προχωρήσει η κοινωνία. Για μένα η παραλογή αυτή μιλάει και για το πώς η γυναίκα καλείται να θυσιάσει τα δικά της όνειρα προκειμένου να υπηρετήσει τον άνδρα, την οικογένεια, την κοινωνική πρόοδο.

Βεβαίως, υπάρχει ένα ολόκληρο σύστημα που επιτάσσει και επιβάλει κανόνες και στα δύο φύλα. Και στον άνδρα και στην γυναίκα. Ο άνδρας πρέπει να είναι μαχητής, να πετύχει, να είναι πρωτομάστορας, να χτίζει γεφύρια, να ανοίγει δρόμους. Η γυναίκα πρέπει να είναι καλή, υπομονετική, πρόθυμη να θυσιαστεί.
Αυτό υπήρχε και συνεχίζει να υπάρχει με άλλους τρόπους, γιατί τα ήθη παίρνουν πολλά-πολλά χρόνια για να εξελιχθούν. Όσο και αν προχωράμε, μέσα μας παραμένουν κατάλοιπα των ηθών που βασίλευαν αιώνες και συνεχίζουν φυσικά να βασιλεύουν σε άλλα μέρη του πλανήτη».

Οι ηθοποιοί στον φυσικό χώρο όπου παρουσιάστηκε η παράσταση «Το Γεφύρι της Άρτας» στις 20 και 21 Ιουλίου.

Η πρώτη συλλογή με δημοτικά τραγούδια και παραλογές

«Αναζητήσαμε μια φόρμα για να πούμε αυτή την ιστορία, αλλά και όλες τις άλλες ιστορίες που αντλήσαμε από αυτόν τον σκοτεινό κόσμο της δημοτικής ποίησης που είναι τόσο «θεατρικός». Μην ξεχνάμε ότι η δημοτική μας ποίηση έχει αντιμετωπιστεί από πολλούς ως η συνέχεια του αρχαίου δράματος. Ο πατέρας της λαογραφίας, ο Γάλλος φιλέλληνας Φωριέλ, είναι εκείνος που συνθέτοντας και εκδίδοντας στις αρχές του 1800 την πρώτη συλλογή από δημοτικά τραγούδια και παραλογές, θέλησε να συνδέσει τη δημοτική ποίηση με τη μυθολογία και το αρχαίο δράμα ώστε να αποδείξει στον πνευματικό ευρωπαϊκό κόσμο ότι ο ελληνικός πολιτισμός δε σταμάτησε ποτέ να υπάρχει και να εξελίσσεται ανά τους αιώνες. Θέλησε με αυτό τον τρόπο να ξεσηκώσει ένα φιλελληνικό πνεύμα που θα βοηθούσε την Ελληνική Επανάσταση.

Είναι συγκινητικό το γεγονός ότι δεν υπάρχει συγγραφέας και ότι οι ιστορίες αυτές πέρασαν από το ένα στόμα στο άλλο. Είναι συγκλονιστικό το πώς αποτυπώνονται τα ήθη και οι ιδέες που κίνησαν τον κόσμο και την ελληνική κοινωνία για αιώνες και συνεχίζουν ακόμα να την επηρεάζουν. Πολλά πράγματα δεν έχουν αλλάξει, αλλάζει απλώς η μορφή. Η ουσία δεν αλλάζει, γιατί αργεί πολύ να μετακινηθεί ο κόσμος. Ωστόσο, είμαστε σε καλό δρόμο, γιατί όπως είπαμε και προηγουμένως, κουβεντιάζουμε επιτέλους για τη βία, το μισογυνισμό, την κατάχρηση εξουσίας. Ο κόσμος εκφράζει την οργή του, αντιδρά. Τώρα επιτέλους έχει ανοίξει μια συζήτηση και αυτή είναι η μεγάλη ελπίδα της εποχής μας».

Η Χριστίνα Σουγιουλτζή, η Αμαλία Τσεκούρα, ο Βασίλης Μαυρογεωργίου, η Κατερίνα Λυπηρίδου, ο Θοδωρής Σκυφτούλης και η Μαριλένα Μόσχου. (Φωτογραφίες: Γιώργος Καλφαμανώλης).

Ζωντανή μουσική, χορός, ακροβατικά

«Η μουσική είναι σημαντική στην παράστασή μας, καθώς πρόκειται για ένα μουσικό έργο με τραγούδι και μουσική που έχει συνθέσει ο Θοδωρής Αμπαζής» λέει η Μαριάννα Κάλμπαρη.
«Οι ηθοποιοί που παίζουν είναι η Κατερίνα Λυπηρίδου, ο Βασίλης Μαυρογεωργίου, ο Θοδωρής Σκυφτούλης και η Αμαλία Τσεκούρα και συμμετέχει η Μαριλένα Μόσχου, παίζοντας μάλιστα και νταούλι. Η Στέλλα Αραμπατζόγλου είναι στο σαξόφωνο και η Ιωάννα Ρήγα στο σαντούρι. Η Χριστίνα Σουγιουλτζή χορεύει και ακροβατεί πάνω στο δικό μας γεφύρι…
Προσπαθήσαμε να βρούμε μια φόρμα αφήγησης και τι εννοώ με αυτό. Όταν το αρχαίο δράμα άρχισε να παρακμάζει οδήγησε σ’ ένα είδος που το ονόμαζαν παντόμιμο. Ουσιαστικά, έπαιρναν αποσπάσματα από τραγωδίες ή έγραφαν καινούργια μιρκής φόρμας έργα πάνω σε μύθους. Στις παραστάσεις οι ηθοποιοί αφηγούνταν και τραγουδούσαν, οι μουσικοί έπαιζαν μουσική και χορευτές «χόρευαν» την ιστορία. Κάτι ανάλογο πάμε να κάνουμε και εμείς με έναν φυσικά πιο ελεύθερο, δικό μας τρόπο. Και ήταν βέβαια πολύ ωραίο που ξεκινήσαμε από τον φυσικό χώρο, από το Γεφύρι της Άρτας.
Το θέμα του έργου μας αφορά πολύ. Η παράσταση μιλά για ζητήματα που κουβεντιάζουμε και συνεχίζουμε να κουβεντιάζουμε. Επιπλέον, είναι πολύ ωραίο να βλέπουμε με φρέσκια ματιά τον πλούτο που υπάρχει στην παράδοσή μας. Αυτός άλλωστε είναι και ο ρόλος της τέχνης: να αλλάζει τη ματιά σε σχέση με την εποχή. Πόσω μάλλον σήμερα, υπό το κράτος της πανδημίας. Αυτό που πρέπει να μας απασχολήσει όλους και στη ζωή και στην τέχνη είναι να μην πάρουμε τα πράγματα από εκεί που τα αφήσαμε, αλλά να ξεκινήσουμε από την αρχή με έναν τρόπο.
Να τα δούμε όλα με ένα άλλο μάτι, γιατί ζήσαμε και συνεχίζουμε να ζούμε κάτι πολύ βαρύ και μεγάλο. Κάτι που δεν μπορούμε να το αφήσουμε να περάσει έτσι».

Η Στέλλα Αραμπατζόγλου στο σαξόφωνο και η Ιωάννα Ρήγα στο σαντούρι.

Πληροφορίες της παράστασης «Το Γεφύρι της Άρτας» και οι Λυγερές του Κάτω Κόσμου

Δραματουργία-σκηνοθεσία-σκηνογραφία: Μαριάννα Κάλμπαρη

Πρωτότυπη μουσική σύνθεση/μουσική διδασκαλία: Θοδωρής Αμπαζής

Κοστούμια-φροντιστήριο: Σοφία Αρβανίτη-Φλώρου

Χορογραφία: Χριστίνα Σουγιουλτζή

Σχεδιασμός φωτισμού: Στέλλα Κάλτσου

Ειδική συνεργασία στο φωτισμό της παράστασης στην Άρτα: Κώστας Μπλουγουράς

Βοηθός σκηνοθέτη-οργάνωση παραγωγής: Μαριλένα Μόσχου

Βοηθός φωτιστή: Στέβη Κουτσοθανάση

Κατασκευή σκηνικού: Σταύρος Μάνεσης

Συνεργασία στο σχεδιασμό σκηνικού: Χριστίνα Σουγιουλτζή

Εκτέλεση παραγωγής: Δώρα Χουρσανίδου

Υπεύθυνος περιοδείας: Φώτης Σπύρος-Long Vehicle Productions

Υπεύθυνος επικοινωνίας-προβολής: Άρης Ασπρούλης

Συνεργάτις επικοινωνίας-προβολής: Ειρήνη Λαγουρού

Φωτογραφίες promo: Γιώργος Καλφαμανώλης

Σκηνοθεσία Promo video – trailer: ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ – DISTINCTIVE GR / Μοντάζ video – trailer: ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΟΥΤΣΟΚΩΣΤΑΣ – CINEPHOTO.GR

Παίζουν (αλφαβητικά): Κατερίνα Λυπηρίδου, Βασίλης Μαυρογεωργίου, Θοδωρής Σκυφτούλης, Αμαλία Τσεκούρα
Συμμετέχει: Μαριλένα Μόσχου

Χορός-ακροβατικά: Χριστίνα Σουγιουλτζή

Ζωντανή μουσική εκτέλεση:

Στέλλα Αραμπατζόγλου (σαξόφωνο)
Ιωάννα Ρήγα (σαντούρι)

Παραστάσεις: 

Πρεμιέρα: 20 και 21 Ιουλίου 2021 στο Γεφύρι της Άρτας
Ώρα έναρξης: 20.15

29 Ιουλίου στο Ανοιχτό Θέατρο Κολωνού στο πλαίσιο του προγράμματος “Ο Δήμος Αθηναίων στηρίζει τον πολιτισμό”
Ώρα έναρξης: 21.00

Εισιτήρια: https://www.viva.gr/tickets/theatre/anoixto-kolonou/to-gefyri-tis-artas

Η παράσταση εντάσσεται στο πρόγραμμα 2021 του θεσμού “Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός” του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Με την υποστήριξη του ΟΠΑΝΔΑ

H προκράτηση θέσης είναι υποχρεωτική.
Αναλυτικό πρόγραμμα και κρατήσεις θέσεων στο digitalculture.gov.gr
Για περισσότερες πληροφορίες συμβουλευτείτε την ιστοσελίδα: https://digitalculture.gov.gr/

Σημειώνουμε ότι οι θεατές θα πρέπει να τηρούν τις οδηγίες και συστάσεις της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων COVID-19 του Υπουργείου Υγείας για την ασφαλή προσέλευση στους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία, σύμφωνα με τις ισχύουσες Κ.Υ.Α..

Για λόγους ασφαλείας και για την αποφυγή καθυστερήσεων και συνωστισμού, συνιστάται η έγκαιρη προσέλευση, 1 – 1,5 ώρα πριν από την έναρξη της εκδήλωσης.
Μετά την έναρξη, η είσοδος δεν θα επιτρέπεται.