Γρηγόρης Χατζάκης: «Το θέατρο επιτέλους έχει μία απτή ευκαιρία να κοιταχτεί κατάματα και να αλλάξει»

Συνέντευξη: Μαριλένα Θεοδωράκου

Οι Ginger Creepers (Χρήστος Καπενής – Γρηγόρης Χατζάκης) και η καινοτόμα πλατφόρμα ζωντανού οπτικοακουστικού θεάματος aejaa, παρουσιάζουν τη νέα ραδιοπτική παράσταση με τίτλο «Το Φως Είναι Σαν Το Νερό» του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες.

Ο σκηνοθέτης Γρηγόρης Χατζάκης μιλάει για το ραδιοπτικό θέατρο (Radioptical Theater), μία ιδέα που εμπνέεται από το ραδιοφωνικό θέατρο συνδυάζοντας ένα σύνθετο ηχητικό πλέγμα με παράλληλη οπτική αφήγηση και στοιχεία podcast.

Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για το ραδιοπτικό θέατρο (Radioptical Theater); Πώς ξεκίνησε η ιδέα;

Το Ραδιοπτικό Θέατρο είναι ένα νέο είδος θεάματος που εκμεταλλεύεται τις δυνατότητες της online τεχνολογίας. Ο ήχος δίνει τη ροή της παράστασης -λίγο πολύ όπως στο ραδιοφωνικό θέατρο- χωρίς όμως να μένει αποκλειστικά στο λόγο, αλλά δίνοντας χώρο στις σιωπές -βασικό στοιχείο της θεατρικής πράξης- και στον ηχητικό σχεδιασμό.
Παράλληλα, η εικόνα λειτουργεί εικαστικά, με την έννοια ότι μεταφράζει οπτικά τον ήχο, χωρίς να ενδιαφέρεται για την απεικόνιση της δράσης, δίνοντας τη σκηνοθετική γραμμή και ροή.

Ως Ginger Creepers (με τον Χρήστο Καπενή) συνεργαστήκαμε για πρώτη φορά με την πλατφόρμα aejaa την άνοιξη, όταν παρουσιάσαμε ένα υβριδικό dj set εμπνευσμένο από τη δουλειά που είχαμε κάνει ως τότε για την επερχόμενη θεατρική μας δουλειά («Ο Τελευταίος Λύκος»).

Έτσι γνωριστήκαμε με την ομάδα, τρεις απίθανους ανθρώπους και καλλιτέχνες, Έλληνες του εξωτερικού, τον Χρήστο Ατζινά, τον Ανδρέα Λεβισιανό και τη Βάλια Ράσσα. Αμέσως δημιουργήθηκε μία σπάνια οικειότητα και σύμπνοια και κατ’ επέκταση η αμοιβαία διάθεση για μια σταθερότερη συνεργασία.
Στο πλαίσιο αυτό είχαν την ιδέα να φτιάξουμε κάτι θεατρικό μεν που να μπορούσε να λειτουργήσει διαδικτυακά δε, ένα «διαδικτυακό ραδιοφωνικό θέατρο» και μου ζήτησαν να σκεφτώ τι θα μπορούσε να είναι αυτό.

Αν έχετε παρακολουθήσει θεατρικές δουλειές μας, θα έχετε σίγουρα εντοπίσει την ιδιαίτερη σχέση που έχουμε ως ομάδα με τον ήχο. Οπότε, η σκέψη ξεκίνησε από το πώς μπορούμε να εκμεταλλευτούμε ακόμα περισσότερο την ευελιξία της τεχνολογίας για ένα πιο σύνθετη ηχητικό αποτέλεσμα.
Ήξερα ότι ο ήχος θα λειτουργούσε ως παρτιτούρα πάνω στην οποία θα χτιζόταν το έργο. Ο ηθοποιός έρχεται σε πρώτο πλάνο, στο αυτί μου, οπότε δεν είχα πλέον ανάγκη την οπτική παρουσία του ηθοποιού που θα τον έθετε απέναντί μου.

Παράλληλα, όμως, ως σκηνοθέτης που σκέφτομαι με εικόνες (ένα επιπλέον κοινό μας στοιχείο με τον Χρήστο), προσπαθούσα να βρω τον τρόπο που θα μπορούσα να εκφραστώ οπτικά χωρίς να προδίδω το θέατρο. Για κανέναν λόγο δεν έπρεπε να υπάρχει η αίσθηση μίας κινηματογραφημένης παράστασης.

Έπρεπε η εικόνα να χρησιμοποιεί το μέσο για το οποίο προορίζεται, όπως η σκηνή τα σκηνικά αντικείμενα. Έτσι λοιπόν, η εικόνα δημιουργείται από το μηδέν -βίντεο, animation, υλικό από το διαδίκτυο… ό,τι μπορεί να φανταστεί και να επιλέξει ο εκάστοτε σκηνοθέτης- για να δώσει μία παράλληλη αφήγηση με τον ήχο. Κι έτσι, προκύπτει κι ο τίτλος Ραδιοπτικό Θέατρο.

Οι Ginger Creepers, Χρήστος Καπενής και Γρηγόρης Χατζάκης.

Τι είναι η καινοτόμα πλατφόρμα ζωντανού οπτικοακουστικού θεάματος aejaa;

Είναι πλατφόρμα διαδικτυακών ζωντανών παραστάσεων, συναυλιών, οπτικοακουστικών πειραμάτων. Αυτό που τη διαφοροποιεί από οτιδήποτε συγγενικό, πέραν της αισθητικής και της καλλιτεχνικής συνέπειας -πράγματα από μόνα τους σπάνια στον κυκλώνα της διαδικτυακής πληροφορίας- είναι ότι αυτό που έχουν δημιουργήσει είναι στην κυριολεξία του μία σκηνή όπως αυτή θα μπορούσε να υπάρξει ηλεκτρονικά.
Κάνουν δηλαδή κανονικές παραγωγές «παραστάσεων», από το μηδέν. Επιλέγονται τα έργα (μουσικά, οπτικά κ.λ.π.) που θα παρουσιαστούν κι έπειτα στήνονται σε συνεργασία με τους καλλιτέχνες δημιουργούς, από την αρχή. Από τις, πολλές φορές εξαιρετικά σύνθετες, τεχνικές απαιτήσεις μέχρι την επικοινωνία.

Παράλληλα, ενώνει με τρόπο που δε θα μπορούσε να γίνει φυσική παρουσία, καλλιτέχνες από διαφορετικά μέρη ταυτόχρονα. Έτσι μπορείτε να δείτε μία παράσταση με ηθοποιούς σε διαφορετικές χώρες και μουσικούς να συνθέτουν μία παγκόσμια μπάντα ταυτόχρονα. Αλλά για μένα το βασικότερο, είναι ένα μέσο με δική του προσωπικότητα κι αυτό διαπιστώνεται στη συνέπεια μέσα στον χρόνο.
Όπως ξέρουμε ότι θα πάμε στο τάδε θέατρο και «ξέρουμε τι θα δούμε», ξέρουμε σε τι βαθμό μας αφορά και πολλά θέατρα γίνονται τελικά στέκια, έτσι και με την aejaa.

Πώς ξεκίνησε η ιδέα για την ραδιοπτική παράσταση «Το Φως Είναι Σαν Το Νερό» του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες;

Ο Μάρκες είναι ο αγαπημένος μου συγγραφέας και το μικρό αυτό διήγημα ένα από τα πράγματα που πιο πολύ με έχουν επηρεάσει. Για πάνω από μια δεκαετία, έχω κάνει διαφορετικά σχέδια για πιθανές θεατρικές μεταφορές του.
Μετά την ραδιοπτική παράσταση της «Τελευταίας Μαγνητοταινίας του Κραππ», υπήρξε η σκέψη να παρουσιάσουμε κάτι για το διάστημα των γιορτών. Θέλαμε κάτι που να έχει αναφορά στη συγκεκριμένη περίοδο, αλλά περισσότερο στην ουσία της και λιγότερο στο εποχικό του χαρακτήρα της.

Συζητούσαμε διάφορες ιστορίες και σε μία πρόχειρη αναζήτηση στη βιβλιοθήκη έπεσα πάνω στο βιβλίο αυτό, το είχε διαβάσει και ο Χρήστος, οπότε αμέσως συμφωνήσαμε πως είναι αυτό που ψάχναμε.
Δεν είναι τόσο ότι ξεκινάει τα Χριστούγεννα, όσο ότι αφορά στην αναζήτηση του «Φωτός» και στο πόσο από αυτό μπορούμε να αντέξουμε σε έναν κλειστοφοβικό κόσμο. Βρήκαμε πνευματικές διαστάσεις, κοινωνικές, πολιτικές και προσωπικές.

Κι είναι μία πολύ καίρια στιγμή, στο κλείσιμο μίας «σκοτεινής» χρονιάς, που όμως έδωσε ευκαιρίες για μια πιο οικουμενική ενδοσκόπηση.
Παράλληλα, σε εικαστικό επίπεδο, πόσο πιο προκλητικό μπορεί να γίνει απ’ το να δουλέψεις για μία επιφάνεια από φως. Είναι διαρκείς οι εκπλήξεις του πού μπορεί να σε πάει.

Ποιο είναι το θέμα του έργου «Το Φως Είναι Σαν Το Νερό» ;

Το βιβλίο αυτό είχε κυκλοφορήσει σε μία από αυτές τις εκδόσεις για παιδιά, με τεράστιες ζωγραφιές και λίγο κείμενο. Πιστεύω πως έγινε κάπως εκ παραδρομής, αφού κάθε άλλο από παιδικό είναι το συνεκτικό, πολυεπίπεδο αυτό διήγημα. Αφορά σε δύο παιδιά στη Μαδρίτη της Ισπανίας, τα οποία ζητούν ως δώρο Χριστουγέννων μία βάρκα.

Παρότι δεν έχουν ούτε θάλασσα ούτε ποτάμια, βρίσκουν τρόπο να την αξιοποιήσουν, αφού όταν λείπουν οι γονείς, σπάνε μία λάμπα στο σαλόνι κι από τη λάμπα τρέχει φως, «χρυσό και δροσερό σαν νερό» κι έτσι ταξιδεύουν με τη βάρκα τους, μέσα στο σπίτι, ανάμεσα στα πράγματα που αναδύονται από το σκοτάδι, μέσα σε μία θάλασσα από φως.

Την ιστορία την έχουμε κρατήσει, αλλά την έχουμε μεταφέρει σε πρώτο πρόσωπο και έχουμε προσθέσει επιπλέον υλικό. Ουσιαστικά, η δική μας γραμμή είναι η ξενάγηση που μας κάνει το ένα παιδί, ο Τοτό, σε μεγαλύτερη ηλικία, στο σπίτι των παιδικών του χρόνων, από όπου ανασύρονται διάφορες μνήμες, με κύρια την ιστορία «της βάρκας».

Πώς θα το δούμε στις οθόνες μας; Πώς έχετε δουλέψει πάνω στη σκηνοθεσία;

Αφού έγινε η μετάφραση και η διασκευή, κάναμε την ηχογράφηση, το ηχητικό/ερμηνευτικό κομμάτι και πάνω σε αυτό δουλεύτηκε η εικόνα και παράλληλα με την εικόνα, ο ηχητικός σχεδιασμός και η μουσική σε συνεχή επικοινωνία και αλληλεπίδραση με τον Βύρωνα Κατρίτση, που για μια ακόμη φορά ξεπέρασε εαυτόν. Δυσκολεύτηκα να ξεκλειδώσω τον κώδικα που αυτά που είχα στο μυαλό μου σαν σύνθεση, θα λειτουργούσαν στην πράξη.
Όταν βρήκα το κλειδί του οπτικά, μετά έγινε ένα ταξίδι που δεν μπορούσα να πιστέψω πόσα πράγματα θα μου αποκαλύπτονταν στην πορεία και που ταυτόχρονα ανυπομονώ να το δω να ολοκληρώνεται αλλά και δε θέλω να τελειώσει.

Ποιες ήταν οι προκλήσεις που συναντήσατε σε αυτό το διαφορετικό ανέβασμα ως Ginger Creepers;

Εκτός αυτού που ανέφερα παραπάνω, την διαδικασία απόδοσης της εικαστικής γραφής, βασικότερη πρακτική δυσκολία ήταν η απόσταση. Το ότι δεν μπορούσαμε εύκολα να συναντιόμαστε, να έχουμε άμεση επαφή.

Ποια είναι η διαδικασία που θα ακολουθήσουν οι θεατές για να δουν την παράσταση;

Θα μπουν στο aejaa.com, στις 30 Δεκεμβρίου λίγα λεπτά πριν τις 21.00 και στη συνέχεια θα πάνε στο video room. Υπάρχουν διαφορετικά δωμάτια, ανάλογα την παράσταση.
Το video room είναι το δωμάτιο οπτικοακουστικών θεαμάτων, το sonic room είναι το δωμάτιο αποκλειστικά ηχητικών παραστάσεων και το portico το δωμάτιο που παρουσιάζονται συμπαραγωγές με άλλους φορείς.
Παράλληλα, υπάρχει chat που σχολιάζεται ζωντανά η παράσταση, δημιουργώντας μία αίσθηση μεγαλύτερης οικειότητας με τους θεατές.

Ο σκηνοθέτης Γρηγόρης Χατζάκης.

Ποιες είναι οι σκέψεις σας για την πορεία του θεάτρου;

Το θέατρο επιτέλους έχει μία απτή ευκαιρία να κοιταχτεί κατάματα και να αλλάξει. Είναι η ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε τι είναι αυτό που στην ουσία του μας λείπει και τι όχι, τι έχουμε ανάγκη από το θέατρο και τι αυτό από μας.
Είναι καιρός να σταματήσουμε να χαϊδεύουμε τη νοημοσύνη μας με αναμασήματα που δεν έχουν κάτι να μας προσφέρουν και να πάμε επιτέλους παρακάτω. Διαφορετικά, μάλλον σημαίνει πως δεν το είχαμε και πολλή ανάγκη, πέρα από την αλαζονεία του χειροκροτήματος.

Επόμενα σχέδια των Ginger Creepers;

Από τη μία θέλουμε να δουλέψουμε πάνω στο νέο αυτό μέσο, το Ραδιοπτικό Θέατρο, και να μπορέσει να εδραιωθεί ως τέτοιο και μετά την επανέναρξη των θεάτρων, αφού ο στόχος του είναι να μη λειτουργεί ως υποκατάστατο, αλλά ως ένα αυτόνομο είδος, που μπορεί να συνομιλεί και με τον υπόλοιπο πλανήτη.

(Θα θέλαμε με την ευκαιρία να ζητήσουμε από όποιους δημιουργούς θέλουν να παρουσιάσουν δική τους ραδιοπτική παράσταση, να επικοινωνήσουν στο gingercreepersband@gmail.com.)

Πέρα από αυτό, έχουμε μόλις πάρει έναν καινούργιο χώρο δικό μας, που λέγεται Παρένθεση και αποκαλούμε «χώρο πειραμάτων» με στόχο να μας δώσει μία βάση, να κάνουμε πρόβες, σεμινάρια, να πειραματιζόμαστε.

Όταν πρώτα ο Θεός επιστρέψουμε στα θέατρα, στόχος μας είναι να παρουσιάσουμε την παράσταση για την οποία δουλεύουμε από πέρυσι, τον «Τελευταίο Λύκο», που εμπνέεται από το βιβλίο του Λάσζλο Κραζναχορκάι και δρομολογείται να παρουσιαστεί σε τρεις εκδοχές.
Σε ένα θέατρο (Παρένθεση), ένα μπαρ (Cantina Social) και μία πόλη (Βερολίνο).

Θα θέλατε να κάνετε μια ή και περισσότερες ευχές για το νέο χρόνο;

Ναι, περισσότερη αλληλοκατανόηση, να μετριαστεί η διχόνοια, να καταλάβουμε πως την αγκαλιά που στερηθήκαμε αυτή τη χρονιά, δεν την είχαμε ανάγκη μόνο φυσικά αλλά και πνευματικά και σε κάθε μορφή επικοινωνίας.
Να ακούμε καλύτερα ο ένας τον άλλον. Βλέπουμε συνεχώς πόσο λίγο ακούμε τις ανάγκες του πλανήτη ολόκληρου κι αυτό συμβαίνει γιατί δεν ακούμε κάτι πέρα από την αλαζονεία μας.
Αν δε γινόμαστε πιο «γρήγοροι στο να ακούμε» και πιο «αργοί στο να μιλάμε», δεν αφήσαμε πολλά να μας διδάξει αυτό το πρωτοφανές έτος.

Πληροφορίες

«Το Φως Είναι Σαν Το Νερό» του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες
Σύλληψη – Διασκευή: Ginger Creepers (Χρήστος Καπενής – Γρηγόρης Χατζάκης)
Σκηνοθεσία: Γρηγόρης Χατζάκης
Μουσική: Βύρων Κατρίτσης
Επικοινωνία: Act for Art (Χρύσα Ματσαγκάνη)

Ερμηνεύει ο Χρήστος Καπενής

Δωρεάν στο video room της aejaa (www.aejaa.com/video-room)

ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ
Τετάρτη 30 Δεκεμβρίου 2020, στις 21.00
Κυριακή 3 Ιανουαρίου 2021, στις 21.00

Διάρκεια: 45 λεπτά

Περισσότερες πληροφορίες:
www.gingercreepers.com/radioptical-theater