Σοφία Φιλιππίδου: «Η ανάγκη γεννά ιδέες και η φαντασία βρίσκει τρόπους μέσα στον εγκλεισμό»

Συνέντευξη: Μαριλένα Θεοδωράκου

Είναι μια παράσταση που δημιουργήθηκε μέσω διαδικτύου καθώς η αρχική με τίτλο «Ionesco Blues» δεν ανέβηκε σε θεατρικό χώρο όπως είχε αρχικά προγραμματιστεί και ανακοινωθεί, εξαιτίας των μέτρων προστασίας και του εγκλεισμού λόγω του κορωνοϊού. Η πάντα δημιουργική Σοφία Φιλιππίδου δεν εφησυχάζεται και έτσι ετοίμασε την παράσταση «Θέατρο στην πλατφόρμα – Ionesco Blues» στην οποία υπογράφει την δραματουργική επεξεργασία, την διασκευή, την καλλιτεχνική και μουσική επιμέλεια, καθώς και τη σκηνοθεσία. Την παράσταση μπορεί να δει το κοινό έως και τη Δευτέρα 20 Ιουλίου 2020 μέσω της πλατφόρμας https://www.youtube.com/watch?v=n_6zfwL24VI&feature=youtu.be&fbclid=IwAR3vJgw8L2PNyWrA-yKwBTsj8LNj_EsxN8R7zpE6t4YObakfErtM820oO2k

Πώς ξεκίνησε η ιδέα για το «θέατρο στην πλατφόρμα;

Τον Ιανουάριο του 2020 άρχισα τα «Σεμινάρια Θεατρικής Παιδείας» στο χώρο μου το «μαγαζάκι της τέχνης» με δυο ομάδες ηθοποιών, συνολικά 25 άτομα. Τα πράγματα πήγαιναν πολύ καλά και επειδή άρχισε να διαμορφώνεται η ιδέα μιας παράστασης, φρόντισα να κλείσω θέατρο για να δείξω την δουλειά μου. Θα κάναμε πρεμιέρα στις 4 Μάιου στο θέατρο Μεταξουργείο. Τον Μάρτιο είχα τελειώσει σχεδόν με το μοντάζ του τρέιλερ της παράστασης και με τις φωτογραφίες, ενώ είχε δημοσιευτεί ήδη και το δελτίο Tύπου για την παράσταση.

Η πανδημία και η καραντίνα ματαίωσε τα σχέδια μας και άλλαξε την ζωή μας: πρώτη φορά σε αναγκαστικό εγκλεισμό στα σπίτια μας, αντιμέτωποι με τον άγνωστο εχθρό που έβαζε καθημερινά νέες προτεραιότητες. Πέρασα σαράντα μέρες κλεισμένη σπίτι, φτιάχνοντας φυλαχτά και χειροποίητες μάσκες, απωθώντας τις κακές σκέψεις.

Όταν ο κ. Τσιόδρας ανακοίνωσε ότι αποσύρεται πλέον από το καθημερινή ενημέρωση και ο Πρωθυπουργός κήρυξε την έναρξη της νέας κανονικότητας, άρχισα να ψάχνομαι. Οι συναθροίσεις σε κλειστούς χώρους είχαν απαγορευτεί. Να ξανασυναντήσω τις ομάδες δεν μπορούσα. Είχε πέσει ήδη  στην αντίληψη μου η πλατφόρμα, που έφερνε κοντά ανθρώπους από τα σπίτια τους και μου φάνηκε σαν σανίδα σωτηρίας. Αμέσως νοίκιασα διαδικτυακό χώρο και κάλεσα τους ηθοποιούς  που με ακολούθησαν με χαρά –όσοι τουλάχιστον είχαν σύνδεση. Ήταν δύσκολο. Το Zoom είναι εχθρικό μέσον για το θέατρο και  οι πρώτες συναντήσεις ήταν απογοητευτικές. Όμως δεν έχασα την πίστη μου! Πιάστηκα από την πλατφόρμα και είπα θα εγκαταστήσω το έργο στην πλατφόρμα. Το ονόμασα «θέατρο στην πλατφόρμα» κατά «το θέατρο στο ραδιόφωνο» και αυτό ήταν!

Τι σημαίνει ο τίτλος της παράστασης «Ionesco Blues»;

Το Ionesco το πήρα από το όνομα του Ευγένιου Ιονέσκο όταν το 2011 ανέβασα το ίδιο έργο με τη φοιτητική μου ομάδα στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης. Το δεύτερο συνθετικό Blues – γνωστό από τις αγαπημένες μουσικές των μαύρων της Αμερικής- το «κόλλησα» γιατί τα αφρικάνικα μπλουζ έχουν κάτι ακανόνιστο που με γοητεύει. Οι δυο λέξεις μαζί συνδέουν το Παράλογο με το ακανόνιστο στη μουσική και χαρακτηρίζουν την παράσταση μας.

Πόσο κοντά είναι το έργο του Ιονέσκο «Το παιχνίδι της σφαγής»–πάνω στο οποίο είναι βασισμένη η παράσταση- με το θέμα του εγκλεισμού μας λόγω κορονοϊού;

Το έργο είναι σχεδόν η πανδημία όπως τη γνωρίσαμε με τον κορονοϊό:  σε μια πόλη ένας άγνωστος ιός, φέρνει μια ασθένεια. Οι άνθρωποι όλων των τάξεων και των κοινωνικών στρωμάτων αναγκάζονται από τους άρχοντες της πόλης να κλειστούν στα σπίτια τους και να πάρουν αυστηρά μέτρα προστασίας.

«Και δεν πρόκειται εδώ για μεμονωμένες περιπτώσεις ένα νεκρός από δω ένας νεκρός από κει όχι! Αυτό θα μπορούσαμε να το παραβλέψουμε στο κάτω κάτω ή να το αποδώσουμε στην τύχη. Οι νεκροί πολλαπλασιάζονται συστηματικά. Ο θάνατος ακολουθεί την φορά γεωμετρικής προόδου. Θεωρούμε ολότελα παράλογη και αδικαιολόγητη την επίσκεψη αυτής της συμφοράς. Δεν υπάρχει κανένα αίτιο. Απλούστατα, οι άνθρωποι πεθαίνουν έτσι στην τύχη. Οι θάνατοι αυτοί δεν υπακούουν σε καμία νομοτέλεια. Έχω καθήκον σας πληροφορήσω ότι οι γειτονικές χώρες καθώς και όλες οι πόλεις μάς έκλεισαν τα σύνορα τους και τις πύλες τους.  Μας βάλανε σε αποκλεισμό βρισκόμαστε σε καραντίνα!» (απόσπασμα από τον μονόλογο του δημοτικού υπάλληλου σε συγκέντρωση στην πλατεία τη πόλης).

Ποια είναι τα θέματα που πραγματεύεται το έργο;

Το έργο ανήκει στα έργα που ονομάζουμε «Θέατρο του Παραλόγου». Ο όρος επινοήθηκε από τον κριτικό Μάρτιν Έσλιν που θεώρησε πως οι συγγραφείς αυτού του θεάτρου, δίνουν καλλιτεχνική άρθρωση στην φιλοσοφία του Καμύ που εισάγει την έννοια του μη νοήματος  της ζωής με το έργο του «ο μύθος του Σίσυφου».

Αυτό είναι και το θέμα του έργου του Ιονέσκο, που αποτελείται από πολλά ελαφρώς φλύαρα, μικρά σκετς. Πρώτα από όλα, εδώ δεν έχουμε αυτό που λέμε υπόθεση ούτε χαρακτήρες όπως τους ξέρουμε από το κλασσικό θέατρο. Υπάρχει η αρρώστια, ο εγκλεισμός, ο φόβος, ο θάνατος και άλλα υπαρξιακά ερωτήματα. Από κει και πέρα παρατηρούμε ακραίες καταστάσεις λόγω της εγκατάστασης της έννοιας της ματαιότητας της ζωής, από τη στιγμή που οι άνθρωποι θα πεθάνουν αμετάκλητα: ένας εκτροχιασμός της συμπεριφοράς και της γλώσσας που οδήγησε και την διδασκαλία των ρόλων στην υπερβολή και στο γκροτέσκο. Το θέατρο του παραλόγου βέβαια καταργώντας την υπόθεση και τους χαρακτήρες – μπορεί μεν να είναι απαισιόδοξο, αλλά απελευθερώνει ουσιαστικά τον ηθοποιό και το θέατρο από τα δεσμά της κλασσικής δομής και δίνει στο παιχνίδι (του θεάτρου) μια διονυσιακή χαρά!

Πώς έγιναν οι πρόβες για αυτό το έργο και πώς σκηνοθετήσατε τους ηθοποιούς μέσω διαδικτύου;

Τους δυο πρώτους μήνες των σεμιναρίων δίδαξα θεατρική ανάγνωση, ρυθμό και υποκριτική πάνω στο κείμενο και στην εξαιρετική μετάφραση του Κωστή Σκαλιώρα και πάνω στα χορικά. (ένα από  τις Βάκχες του Ευριπίδη σε μετάφραση Γιώργου Χειμωνά και ένα από την Αντιγόνη του Σοφοκλή, σε μετάφραση Θεόδωρου Γ. Μαυρόπουλου). Η σκηνοθεσία ήθελε τους ηθοποιούς καθισμένους σε καρέκλες σε τρεις σειρές και σε απόσταση ενός μέτρου ο ένας από τον άλλον. Περισσότερο ήθελα να δουλέψω με τα κεφάλια και με τα πρόσωπα των ηθοποιών και για να αποφύγω εκφραστικούς  συναισθηματισμούς. Δοκίμαζα  την ακινησία του σώματος και των χεριών. Μάλιστα θυμάμαι πως έλεγα στους ηθοποιούς να σκέφτονται ότι είναι κεφάλια χωρίς σώμα όπως στην αγιογραφία με το κεφάλι του Ιωάννη του Προδρόμου. Πού να φανταζόμουν πως σε λίγο καιρό θα είμαστε κλεισμένοι στα σπίτια μας μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή μας και θα ήμασταν «ασώματοι»… Τέλος πάντων, όταν «μπήκαμε» στην πλατφόρμα προσπάθησα να εμψυχώσω τους ηθοποιούς και να τους βάλω στη διαδικασίανα ψάξουν τον «άλλο», το σώμα και την ψυχή του μέσα από μεταφυσικούς δρόμους.

Η ανάγκη γεννά ιδέες και η φαντασία βρίσκει τρόπους μέσα στον εγκλεισμό. Στη συνέχεια δημιούργησα μικρές «θεατρικές σκηνές» με μαύρα πανιά που βάλαμε ο καθένας πίσω του για να απομονώσουμε το χώρο του σπιτιού μας και να δημιουργήσουμε κάτι σαν κρυψώνα – σκηνή  ή καταφύγιο! Έπειτα προσπάθησα να στρέψω τους ηθοποιούς προς τους εικονικούς συνάδελφους τους κατευθύνοντας τους από τη δική μου οθόνη. Ήταν τεχνικά πολύ δύσκολο που δεν θέλω να μιλάω γι’ αυτό: η διαδικτυακή πλατφόρμα κολλούσε, μας πετούσε έξω, άλλαζε την σειρά και την θέση… χανόταν η φωνή… ένα μαρτύριο! Το πιο δύσκολο βέβαια ήταν το κομμάτι της υποκριτικής, αφού οι ηθοποιοί βλέποντας  την εικόνα τους κινδύνευαν να εγκλωβιστούν στον ναρκισσισμό τους! Με τα πολλά άρχισα να «γράφω» και με το υλικό κάναμε το μοντάζ, που μας πήρε 15 μέρες από δεκάρες την ημέρα!

Ποια είναι η άποψή σας για την προβολή παραστάσεων μέσω διαδικτύου; Είναι κάτι που θα παραγκωνίσει το ζωντανό θέαμα και θα γίνεται στο μέλλον;

Η ιδέα δεν είναι κακή όταν  η ανάγκη το απαιτεί. Έτσι γινόταν παλιά και με το θέατρο στο ραδιόφωνο που μας έμαθε περίπου τι είναι θεατρικό έργο και ξυπνούσε την φαντασία μας.  Στη δική μου περίπτωση προσπάθησα να κάνω εγκατάσταση θεάτρου στην πλατφόρμα γι’ αυτό το ονόμασα και «θέατρο στην πλατφόρμα» και προσπάθησα να δημιουργήσω – με κολλάζ σκηνών – ένα έργο τέχνης,  που να έχει θεατρικότητα, ρυθμό,  αισθήματα, νοήματα, να θέλει κάτι να πει και να το λέει ωραία!

Αυτό μπορεί να γίνεται στο μέλλον μέσα από ένα «καλύτερο» διαδικτυακό μέσον, αλλά δεν αντικαθιστά το θέατρο. Είναι κάτι καινούργιο και ανταγωνίζεται μόνο τον εαυτό του!

Υπογράφετε τη δραματουργική επεξεργασία, τη διασκευή, την καλλιτεχνική και μουσική επιμέλεια και τη σκηνοθεσία της παράστασης. Πώς τα συνδυάζετε όλα;

Α αυτό, δραματουργική επεξεργασία, διασκευή, μουσική επιμέλεια κ.λ.π. είναι η αγαπημένη μου κατ’ οίκον εργασία και με τα χρόνια -που είναι πάρα πολλά – έγινε αναπόσπαστο μέρος της «δουλειάς» μου και το κάνω με μεγάλη χαρά! Πιάνω το έργο από την αρχή και το «κτίζω» σιγά-σιγά: σκέφτομαι, μελετάω, ψάχνω, βρίσκω, φτιάχνω,  χαλάω, κόβω, ράβω…. Τον σκηνικό χώρο και τα κοστούμια (στις θεατρικές μου παραστάσεις) τα φαντάζομαι καθώς προχωράει το έργο, τα σχεδιάζω στα τετράδια εργασίας μου και  μετά  τα φτιάχνω (τα ράβω ή τα μεταποιώ) πάνω στους ηθοποιούς -έχω και δικό μου βεστιάριο… Το θέατρο που κάνω με λίγα λόγια είναι εντελώς χειροποίητο και αυτό που θέλω είναι να  βγει το έργο και να σταθεί ζωντανό και αληθινό μπροστά μου και μπροστά στον κόσμο.

Πληροφορίες παράστασης

«Το παιχνίδι της σφαγής» του Ευγένιο Ιονέσκο

Μετάφραση: Κωστής Σκαλιώρας

Δραματουργική επεξεργασία, διασκευή, καλλιτεχνική  και μουσική επιμέλεια, σκηνοθεσία: Σοφία Φιλιππίδου

Βοηθός σκηνοθέτη: Δανάη Γκουτκίδου

Βοηθός σκηνοθέτη β΄: Σπύρος Βασιλάκης

Μοντάζ: Σοφία Φιλιππίδου, Μαριάννα Μαντά

Παραγωγή: Τ3χνη Αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία

Επικοινωνία: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας

Παίζουν: Δέσποινα Αλωνιστιώτη, Σελεστίν Αποσπορίς, Σπύρος Βασιλάκης, Μαρία Στυλιανή Γκότση, Δανάη Γκουτκίδου, Αλεξάντερ Γκράζνταν, Σπύρος Δούρος, Τζίνα Καρβουνάκη, Ιωάννα Κατσαρού, Απόστολος Κεπεσίδης, Ηρώ Κισσανδράκη, Δομήνικος Δημήτριος Κούκας, Μαριλίτσα Κωνσταντοπούλου, Μαριάννα Μαντά, Ασημένια Παπαδοπούλου, Μαρία Πλυτά, Ζακλίν Πολενάκη, Μαρίνα Σωκράτη, Μάρθα Τομπουλίδου, Ασημένη Τούντα, Γιώργος Τριανταφύλλου, Ευτυχία Φραντζεσκάκη

Στην παράσταση ακούγονται τα δύο ακόλουθα χορικά: από τις «Βάκχες» του Ευριπίδη σε μετάφραση Γιώργου Χειμωνά και από την Αντιγόνη του Σοφοκλή σε μετάφραση Θεόδωρου Γ. Μαυρόπουλου.

Το τραγούδι «Ντου στα μπιζού» πάνω σε στίχους Χρήστου Διάφα, μελοποίησε  ο Δημήτρης Δημάκης που το  τραγουδάει με την κιθάρα του.

Από την Κυριακή 5 Ιουλίου 2020 έως και τη Δευτέρα 20 Ιουλίου 2020 στις 21.00 η παράσταση θα είναι διαθέσιμη και ελεύθερη στο ΥouΤube, στο ακόλουθο link:

https://www.youtube.com/watch?v=n_6zfwL24VI&feature=youtu.be&fbclid=IwAR3vJgw8L2PNyWrA-yKwBTsj8LNj_EsxN8R7zpE6t4YObakfErtM820oO2k