Αργύρης Ξάφης: «Ο Ξέρξης είναι από τους πιο δύσκολους χαρακτήρες που έχω κληθεί να ερμηνεύσω στο Αρχαίο Δράμα»

Συνέντευξη: Μαριλένα Θεοδωράκου

Φέτος, συμπληρώνονται 2.500 χρόνια από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει πώς θα ήταν ο κόσμος σήμερα αν οι Πέρσες είχαν κερδίσει τους Έλληνες. Μια από τις πιο καθοριστικές μάχες στην ιστορία της ανθρωπότητας αποτελεί το θέμα της τραγωδίας του Αισχύλου, ο οποίος πήρε μέρος σ’ αυτήν. Οι «Πέρσες» παρουσιάζονται για τρεις ημέρες από το Εθνικό Θέατρο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου. Ο Αργύρης Ξάφης μιλάει για το ρόλο του Ξέρξη που ερμηνεύει, για τη συνεργασία του με τους συντελεστές της παράστασης και για τον πρωτόγνωρο τρόπο που γίνονται οι πρόβες λόγω Covid-19.

«Κατά τη διάρκεια των προβών υπάρχει πρωτόκολλο το οποίο έχει να κάνει με αποστάσεις. Για παράδειγμα σε περίπτωση που πλησιάσουμε περισσότερο πρέπει να φοράμε μάσκες, αν ακουμπήσει ο ένας ηθοποιός τον άλλον να φοράμε γάντια, αλλά ευτυχώς στο συγκεκριμένο έργο και έτσι όπως το σκέφτηκε ο σκηνοθέτης Δημήτρης Λιγνάδης αυτό δεν είναι εμπόδιο, γιατί από το ίδιο το έργο η σωματική επαφή δεν είναι το ζητούμενο» εξηγεί ο ηθοποιός Αργύρης Ξάφης για τον διαφορετικό τρόπο που γίνονται οι πρόβες για την παράσταση του έργου «Πέρσες» του Αισχύλου, το παλαιότερο πλήρες δράμα που σώζεται στις μέρες μας και, ταυτόχρονα, ένα ιστορικό ντοκουμέντο για τη σημαντικότερη σύγκρουση της δεύτερης περσικής εισβολής στην Ελλάδα, τη ναυμαχία της Σαλαμίνας. «Σε αυτή την παράσταση, η συνθήκη του αρχαίου δράματος και η οπτική του Δημήτρη (Λιγνάδη) έχει βοηθήσει έτσι ώστε να μη μας υπερδυσκολέψει αυτή η νέα πραγματικότητα» συνεχίζει ο ηθοποιός. «Υπάρχουν πάντα οι άνθρωποι του θεάτρου που έχουν αντισηπτικά, μάσκες και σε περίπτωση που πάμε να πλησιάσουμε κάποιον, μας ενημερώνουν να κρατάμε απόσταση. Οπότε είμαστε προστατευμένοι από τους ανθρώπους του θεάτρου, αλλά έχουμε και εμείς συνηθίσει και δεν είναι πια τόσο δύσκολο. Είναι παράξενο αλλά δεν είναι τόσο δύσκολο. Σίγουρα όμως δεν είναι κάτι που θέλουμε να μείνει, δεν μπορεί να είναι η καινούργια μας μόνιμη πραγματικότητα. Μόνο ως πρόσκαιρη πραγματικότητα μπορώ να το διανοηθώ και να το χωνέψω. Ως μόνιμη, δεν μπορώ και δεν θέλω».

Στην Επίδαυρο. «Οι παραστάσεις θα γίνουν για τρεις ημέρες (24, 25, 26 Ιουλίου) στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου με 2000 θεατές ανά ημέρα οι οποίοι θα απλωθούν σε όλο τον χώρο του θεάτρου, φυσικά με αποστάσεις εκτός από οικογένειες και ζευγάρια, ενώ κάτω από κανονικές συνθήκες θα περιμέναμε 7.000-8.000 θεατές ανά ημέρα. Γι΄αυτό και θα γίνουν τρεις παραστάσεις και όχι δύο όπως είθισται να γίνεται, αφενός για τον κόπο όλων μας γι’ αυτή την παράσταση και αφετέρου για να τη δει περισσότερος κόσμος και να πάρει χαρά σε μια καλοκαιρινή λειψυδρία πολιτισμού. Γιατί δεν είναι μόνο οι παραστάσεις ως συμβάντα. Οι παραστάσεις είναι ανθρώπινες συναντήσεις, κοινωνικά γεγονότα με την έννοια ότι οι άνθρωποι βρίσκονται και ζουν κοινές εμπειρίες μαζί. Αυτό έχει μια χαρά όταν πηγαίνει κάποιος να δει μια παράσταση και επειδή έχει χάσει λίγο τον αυθορμητισμό του ελπίζουμε μέσα στην παράσταση να ξεχαστεί και να συνεπάρουμε τους θεατές μαζί μας με την ιστορία που θέλουμε να αφηγηθούμε».

Η Λυδία Κονιόρδου ερμηνεύει το ρόλο της Άτοσσα, μητέρας του Ξέρξη. (Φωτογραφίες: Μαριλένα Αναστασιάδου).

Για τη συνεργασία. «Ο Δημήτρης Λιγνάδης είναι ένας σκηνοθέτης που σέβεται πολύ τους ηθοποιούς στην πρόβα του, τους δίνει αρκετό χώρο έτσι ώστε να φέρουν δικές τους προτάσεις, τους ακούει και ταυτόχρονα έχει πολύ καθαρό όραμα για αυτό που θέλει να κάνει. Είναι ένα ωραίος συνδυασμός και ωραία συγκυρία ότι βρεθήκαμε να δουλέψουμε και να συνεργαστούμε σε αυτή την παράσταση. Τον ακούμε και μας ακούει, είναι μια αρκετά ισότιμη καλλιτεχνική συνεργασία. Με τον Νίκο Καραθάνο, που ερμηνεύει τον Δαρρείο έχω ξανασυνεργαστεί και είναι ένας από τους αγαπημένους μου ανθρώπους, θα έλεγα και εκτός θεάτρου, που αγαπάω και σέβομαι πολύ για το μυαλό και την ψυχή του, τον τρόπο που πάντα σκέφτεται έξω από συγκεκριμένα κουτιά που πολλές φορές οδηγούμαστε. Η Λυδία Κονιόρδου, η μητέρα του Ξέρξη, είναι μια ηθοποιός που πάντα θαύμαζα και ζήλευα. Δεν είχαμε την τύχη να δουλέψουμε ποτέ μαζί και τώρα βλέποντάς τη στις πρόβες, καταλαβαίνω και μέσα από τη δουλειά το λόγο που πραγματικά είναι αυτή που είναι: μια ηθοποιός με απίστευτο βάθος, γνώση, σε πολλά επίπεδα, στην τεχνική και την τέχνη της δουλειάς μας, στο αρχαίο κείμενο, στη λεκτική του, στη ρυθμολογία του. Είναι ένας πολύ χρήσιμος παρτενέρ που μόνο να αντιγράψεις έχεις. Και με τον Αργύρη Πανταζάρα δουλεύουμε πρώτη φορά μαζί, νιώθω ότι είναι ένας αρκετά δυνατός ηθοποιός. Μια από τις αγαπημένες σκηνές όλων των ηθοποιών στο Αρχαίο Δράμα είναι ο μονόλογος του αγγελιαφόρου της μάχης της Σαλαμίνας, το ρόλο που ερμηνεύει ο Πανταζάρας και βλέπω και σε αυτόν τον τρόπο με τον οποίο δουλεύει και ψάχνεται για να αποκτήσει την εμπειρία και τις εικόνες που απαιτείται. Έχει έναν πολύ εμπνευστικό τρόπο δουλειάς παρόλο που έχει διαφορετικό τρόπο σκέψης από τον δικό μου. Ο Χορός αποτελείται από ηθοποιούς όπως ο Γιάννος Περλέγκας και ο Δημήτρης Παπανικολάου, φίλοι με τους οποίους έχουμε δουλέψει στο παρελθόν σε παραστάσεις, ισότιμα μέλη και αυτοί στο δημιουργικό αυτής της παράστασης που φέρνουν δικά τους υλικά, προτείνουν, τους ακούς να μιλάνε ή να αφηγούνται ένα κομμάτι της ιστορίας και θέλεις και από αυτούς ότι μπορείς περισσότερο να είχες και εσύ σαν ταλέντο πολλές φορές. Το γεγονός ότι πολλοί από τους ηθοποιούς είμαστε και σκηνοθέτες νομίζω ήταν μια συνειδητή επιλογή του Δημήτρη (Λιγνάδη), καθώς ο ίδιος είναι από τους σκηνοθέτες που σου ζητάνε τη σκέψη και την άποψή σου στα πράγματα. Ξέρει να συνθέτει ακούγοντας τους άλλους και αυτό είναι φοβερό προσόν».

Ο Νίκος Καραθάνος ερμηνεύει το φάντασμα του Δαρρείου. (Φωτογραφίες: Μαριλένα Αναστασιάδου).

Για το ρόλο. «Ο Ξέρξης είναι από τους πιο δύσκολους χαρακτήρες που έχω κληθεί να ερμηνεύσω στο Αρχαίο Δράμα. Εμφανίζεται στο τέλος του έργου με μια αρκετά πυκνή σκηνή όπου δεν έχει καν έναν μονόλογο, που υπάρχει συνήθως. Έχει κατευθείαν ένα κωμό, έναν θρήνο και η πρώτη του ατάκα μέχρι και η τελευταία είναι ένας θρήνος για τους χαμένους του συντρόφους και την τεράστια ήττα που υπέστη και η απόδοση αυτού του πράγματος -επειδή δεν ακολουθεί τους κανόνες της αφήγησης όπως πολλές φορές έχουν οι ρόλοι- τον καθιστά μοναδικό στα μάτια μου και στο πώς καλούμαστε και με τον Δημήτρη να τον αντιμετωπίσουμε. Όταν λέμε κωμό στην αρχαία τραγωδία εννοούμε  κείμενο με αρκετή μελωδία, το 95% του κειμένου μάλλον τραγιουδιόταν εκείνη την εποχή. Και επειδή τον Δημήτρη τον ενδιαφέρει και η ταυτόχρονη εκπαιδευτική παρουσία της παράστασης έχουμε κοιτάξει προς αυτή την κατεύθυνση και αυτή τη στιγμή οδηγούμαστε σε κάτι τέτοιο, ένα αρκετά λυρικό μέρος ως θρήνο του Ξέρξη. Στο έργο παρουσιάζεται ως ένας θυελλώδης τύπος και αλαζόνας σε σχέση με τη δύναμή του, έτσι αφηγούνται οι υπόλοιποι για αυτόν. Μέσα από τη σκηνή που έχω δεν μπορείς να καταλάβεις πολλά για τον χαρακτήρα του, πέρα από την απελπισία του ότι έχασε τα πάντα. Θεώρησε ότι οι Έλληνες ήταν ένας εύκολος εχθρός και το μόνο του πρόβλημα θα ήταν να καταφέρει να περάσει όλο του τον στρατό από τον Ελλήσποντο. Έχουμε στο μυαλό μας μια Περσία ως Αραβία, το οποίο δεν είναι ακριβώς πραγματικότητα, καθώς όταν λέμε τα βάθη της Ασίας δεν μιλάμε με τους σημερινούς όρους. Εκείνη την εποχή η Περσική Αυτοκρατορία ήταν ένας πολύ υψηλού επιπέδου πολιτισμός σε σχέση με άλλες περιοχές της τότε Ελλάδας, όχι της Αθήνας όπου είχε ξεκινήσει μια ανατολή ενός συγκλονιστικού –έστω και για λίγα χρόνια- οικοδομήματος σε σχέση με αυτό που ξέρουμε πια ως δυτικό πολιτισμό. Αν είχαν νικήσει οι Πέρσες στη Ναυμαχία της Σαλαμίνας δεν ξέρουμε πως θα ήμασταν σήμερα, δεν λέω χειρότερα ή καλύτερα, αλλά δεν ξέρουμε. Είναι τρομαχτικά σημαντική αυτή η νίκη, σίγουρα οι όροι που θα συζητάγαμε θα ήταν μιας απόλυτης θρησκευτικής μοναρχίας η οποία θα είχε διαλύσει μια οποιαδήποτε πιθανότητα δημοκρατίας, καθώς μόλις τότε είχε γεννηθεί η δημοκρατία και ακόμα δεν είχαμε μπει στον Χρυσό Αιώνα του Περικλή που διήρκησε σαράντα χρόνια».

Πληροφορίες παράστασης

«Πέρσες» του Αισχύλου

Μετάφραση-μετρική διδασκαλία: Θ.Κ. Στεφανόπουλος

Σκηνοθεσία: Δημήτρης Λιγνάδης

Σκηνικά: Αλέγια Παπαγεωργίου

Κοστούμια: Εύα Νάθενα

Μουσική: Γιώργος Πούλιος

Χορογραφία, επιμέλεια κίνησης: Κωνσταντίνος Ρήγος

Φωτισμοί: Χριστίνα Θανάσουλα

Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου

Βοηθός σκηνοθέτη: Νουρμάλα Ήστυ

Βοηθός φωτίστριας: Μαριέττα Παυλάκη

Βοηθοί χορογράφου: Μαρκέλλα Μανωλιάδου, Αγγελος Παναγόπουλος

Φωτογράφος παράστασης: Μαριλένα Αναστασιάδου

Διανομή (αλφαβητικά)

Βασίλης Αθανασόπουλος, Κωνσταντίνος Γαβαλάς, Νίκος Καραθάνος, Λυδία Κονιόρδου, Κώστας Κουτσολέλος, Σπύρος Κυριαζόπουλος, Αλκιβιάδης Μαγγόνας, Λαέρτης Μαλκότσης, Γιώργος Μαυρίδης, Αργύρης Ξάφης, Αργύρης Πανταζάρας, Δημήτρης Παπανικολάου, Γιάννος Περλέγκας, Αλμπέρτο Φάις.

Πού: Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, Επίδαυρος, Αργολίδα, www.greekfestival.gr

Πότε: 24, 25, 26 Ιουλίου 2020, στις 21.00

Εισιτήρια: από 8 έως 50 ευρώ

Με ελληνικούς και αγγλικούς υπέρτιτλους

·         Το Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου θα πραγματοποιηθεί ακολουθώντας τις ειδικές οδηγίες των υγειονομικών αρχών, με προτεραιότητα τη δημόσια υγεία και με αίσθημα ευθύνης απέναντι στο κοινό και τους καλλιτέχνες.

·         Για λόγους αποφυγής ταλαιπωρίας και λόγω οδηγιών των υγειονομικών αρχών, το κοινό παρακαλείται να προσέρθεται 90 λεπτά πριν την έναρξη.

·         Όλες οι θέσεις, κάτω και άνω διαζώματος, είναι αριθμημένες.

·         Τα εισιτήρια είναι απολύτως προσωπικά και μη μεταβιβάσιμα.

·         Κατά την αγορά κάθε εισιτηρίου δηλώνεται το όνομα του προσώπου που θα το χρησιμοποιήσει.