Τέσσερις ηθοποιοί μιλούν για τον «Γάμο» που ανεβαίνει στο Θέατρο Σταθμός

Συνέντευξη: Μαριλένα Θεοδωράκου

Ο Δημοσθένης Ξυλαρδιστός, η Μυρτώ Πανάγου, ο Ελισσαίος Βλάχος και η Μαργαρίτα Τρίκκα παίζουν στην παράσταση του έργου «Γάμος» του Μάριου Ποντίκα που ανεβαίνει στο Θέατρο Σταθμός, σε σκηνοθεσία Κώστα Παπακωνσταντίνου και Αγγελικής Μαρίνου. Οι τέσσερις ηθοποιοί μιλούν για τους ρόλους που ερμηνεύουν και για το επίκαιρο όσο ποτέ έργο που πραγματεύεται θέματα όπως η έμφυλη βία, η κουλτούρα του βιασμού, η διαμόρφωση της κοινής γνώμης και η Πατριαρχία.

Ποια είναι η γνώμη σας για τον Μάριο Ποντίκα και για το συγκεκριμένο έργο του «Γάμος»;

Δημοσθένης Ξυλαρδιστός: Η αλήθεια είναι πως έχω μια ιδιαίτερη ευαισθησία και εκτίμηση στο σύνολο του έργου του συγγραφέα Μάριου Ποντίκα, διότι η πρώτη μου επαφή με τα έργα του ήταν από τη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών, με δάσκαλο τον Θανάση Παπαγεωργίου. Μας τον σύστησε μέσω των έργων του και καταλάβαμε πως πρόκειται για έναν εξαιρετικό συγγραφέα του νεοελληνικού θεάτρου. Κάναμε πολλή έρευνα τότε σχεδόν σε όλα τα θεατρικά του έργα.

Μυρτώ Πανάγου: Πρόκειται για ένα έργο προχωρημένο για την εποχή που γράφτηκε το 1980, το οποίο θέτει ζητήματα και κουνάει παγιωμένες απόψεις χρόνων. Και αν σκεφτεί κανείς πόσο επίκαιρα ζωντανό είναι, αυτόματα καταλαβαίνει ότι έχει μια δυναμική διάσταση, υπερβαίνει χρονικά όρια και παράγει θέατρο με κοινωνική ουσία. Νομίζω η κοινωνική μάτια είναι κάτι που βρίσκεται σε όλα τα έργα του Μάριου Ποντίκα. Αν και δεν έχω διεισδύσει εκτενώς από όσα έχω δει διαβάσει παρατηρώ ότι πρόκειται για έναν συγγραφέα με ισχυρό κοινωνικό ερέθισμα.

Ελισσαίος Βλάχος: Η πρώτη επαφή με τα κείμενα του Ποντίκα ήταν ως σπουδαστής στη Δραματική Σχολή. Διέκρινα μια διεισδυτική ματιά κι ένα γλυκόπικρο, υπόγειο χιούμορ. Το κείμενο του Γάμου το διάβασα τον τελευταίο καιρό μετά από πρόταση της Αγγελικής Μαρίνου. Στην αρχή μου φάνηκε κάπως παλιακό, ένα αιχμηρό κείμενο που ταίριαζε σε μια παλιότερη εποχή. Ανάγνωση με την ανάγνωση όμως και πρόβα με την πρόβα διαπίστωνα πως τόσο η φόρμα του έργου όσο και το κείμενο διατηρούν ατόφια τη δύναμη και τη λάμψη τους.

Μαργαρίτα Τρίκκα: Τον θεωρώ από τους πιο αξιόλογους  δραματουργούς του νεοελληνικού θεάτρου, τόσο για τη μαστοριά του στη δραματουργία, όσο και για τις θεματικές που καταπιάνεται. Συγκεκριμένα, ο Γάμος είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η ρητορική γύρω από την κουλτούρα του βιασμού, την πατριαρχία και το σεξισμό, περιορίζεται ακόμα και μέχρι σημερα, 40 χρόνια μετά, σε πολύ συγκεκριμένα όρια και το πλαίσιο το θέτει πάντα η ίδια η πατριαρχία. Αυτά που σήμερα εμείς ενδεχομένως να θεωρούμε «κλισέ», ο Μάριος Ποντίκας τα έθεσε πολύ εύστοχα ως ρίζα του κακού. Νομίζω ότι θέλει αρκετά κότσια να γράψει κανείς ένα τέτοιο έργο, όντας άνδρας, εκείνη την περίοδο. Και δεν πρόκειται απλά για ένα τολμηρό έργο. Όλοι μπορουν να προκαλέσουν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Πρόκειται για ένα έξυπνο δραματουργικά, πολύ καλό έργο!

Ο ηθοποιός Ελισσαίος Βλάχος.

Πώς δουλέψατε με τον σκηνοθέτη Κώστα Παπακωνσταντίνου και με την Αγγελική Μαρίνου, η οποία συνυπογράφει τη σκηνοθεσία; 

Ελισσαίος Βλάχος: Με τον Κώστα και την Αγγελική κλείνουμε αισίως οκτώ χρόνια συνεργασίας. Πολύ δουλειά μέσα από το κείμενο και μέσα από αυτό που φέρει η συμπαίκτρια κι ο συμπαίκτης μας. Η αλήθεια είναι πως όλα αυτά ακούγονται πολύ θεωρητικά και όπως κάθε τέχνη μόνο αν βουτήξεις στη δουλειά και στην προπόνηση μπορείς να κατανοήσεις τι υπάρχει από πίσω.

Μυρτώ Πανάγου: Ήταν μια περίοδος κοντά τριών έντονων μηνών και απαιτητικών προβών. Ακόμα και αν μπορεί να ήσουν καθιστός ή να παρακολουθούσες κάποιον άλλον ηθοποιό, μέσα στο μυαλό γινόντουσαν πολλές διεργασίες, αναζητήσεις, ερωτήματα, αντιφάσεις, σκέψεις. Τα παιδιά προτείνουν έναν δρόμο, που σίγουρα με δυσκόλεψε, και ακόμα με δυσκολεύει, αλλά οφείλω να αναγνωρίσω ότι στηρίζεται στον ηθοποιό προς τον ηθοποιό. Σε μια σκηνική έγνοια προς τον άλλον. Σε μια διάθεση να βρεθεί το μαζί επί σκηνής. Αυτό, για εμένα που πάσχω από έντονο εγώ και την έγνοια του να «είμαι καλή» ήταν και είναι ενδιαφέρον μονοπάτι. Προφανώς και είχα μέσα μου συγκρούσεις, ανά στιγμές νεύρα, εντάσεις πάμπολλες. Αλλά όσο πέρναγε ο καιρός και ιδίως όταν βρεθήκαμε προς την τελική φάση, νομίζω άνοιξαν πράγματα ουσίας με την όλη διεργασία. Κρατάω πολύ ότι εγώ, η πάντα καλή μαθήτρια που μαθαίνει πρώτη φαρσί τα λόγια και θέλει να είναι σωστή, άργησα να αφήσω κείμενο στην πρόβα και να πάω με την πεπατημένη μου. Έφυγα κάπως από τη βολή μου δηλαδή. Και προφανώς κάτι μου ενέπνευσαν τα παιδιά για να συμβεί αυτό.

Δημοσθένης Ξυλαρδιστός: Η διαδικασία της πρόβας με την Αγγελική και τον Κώστα, μου είναι γνώριμη λόγω της χρόνιας συνεργασίας μας στην ομάδα κατά την διάρκεια πολλών παραστάσεων που έχουμε ανεβάσει. Η Αγγελική συνυπογράφει τη σκηνοθεσία πρώτη φορά, γνωρίζοντας την μέθοδο και τη διαδικασία πολύ καλά. Και μας βοήθησε πολύ γιατί υπήρχε ανάγκη προσέγγισης του συγκεκριμένου κειμένου μέσα από μια γυναικεία ματιά. Φυσικά δεν εννοώ πως η προσέγγιση και η διαδικασία της πρόβας μας είναι πάγια και αμετακίνητη σε όλα αυτά τα χρόνια. Βελτιωνόμαστε όλοι και εξελίσσουμε αυτή τη μέθοδο, η οποία βασίζεται στην «εδώ και τώρα» επικοινωνία των παρτενέρ- ηθοποιών σε μια ιστορία (που αλλάζει αναλόγως το έργο φυσικά) και στη συμμετοχή, συνδιαλλαγή, ελευθερία του ηθοποιού-συνδημιουργού να πει αυτά που τον αφορούν μέσα από αυτή την ιστορία. Σε προσωπικό επίπεδο που γίνεται κατά τη διάρκεια κοινωνικό και πολιτικό. Να φέρει αυτό που κουβαλάει μέσα από ανησυχίες, συνείδηση και έρευνα και να δεχτεί την αλήθεια του και τις ρωγμές που δημιουργούνται πρώτα στον ίδιο και κατ’ επέκταση να μπορεί να τις μοιράσει στον παρτενέρ του. Όταν συμβαίνει, κάτι που δεν είναι στόχος αποτελέσματος αλλά μια μόνιμη αναζήτηση επί σκηνής (και όχι μόνο), ζωντανεύει μαγικά την ύπαρξη νοημάτων και συμφωνιών στην ιστορία που διαλέγουμε να κοινωνήσουμε. Η μετακίνηση του θεατή σ’ αυτές τις μαγικές στιγμές γίνεται οργανικά. Αν λοιπόν μετακινηθεί ο επί σκηνής άνθρωπος (ηθοποιός), τότε μπαίνει και ο θεατής στο ίδιο παιχνίδι. Κι έτσι η ισχυρή σχέση σύμβασης Θεατή και Θεάματος, αποκτά άλλο νόημα. Έστω και στιγμιαία.

Η ηθοποιός Μυρτώ Πανάγου.

Στο έργο η μικρή κόρη μιας φτωχής οικογένειας βιάζεται. Ποια ήταν η έρευνα που κάνατε πάνω στο θέμα του βιασμού και στη νομοθεσία που έχουμε στη χώρα μας σήμερα;

Μυρτώ Πανάγου: Αυτό το τρίμηνο έχω διαβάσει ό,τι άρθρο πέφτει στα χέρια μου σχετικά με βιασμούς, κακοποίηση γυναικών, περιστατικά έμφυλης βίας. Κάποιες φορές, κατά τη διάρκεια των προβών, γύρναγα σπίτι το βράδυ και πέρναγε κάποιος από κοντά μου και ένιωθα φόβο στη σκέψη και μόνο τί θα μπορούσε να μου συμβεί. Όπως σε τόσες και τόσες γυναίκες συνέβη. Υπερβολικό ίσως θα πει κανείς. Αλλά κάπως έτσι η ματιά μου ενεργοποιήθηκε στο πόσο συχνά όλα αυτά λαμβάνουν χώρα. Και στο πόσο πιο ενεργοί και παρόντες πρέπει να είμαστε ως πολίτες για όλες αυτές τις γυναίκες, για όλους τους ανθρώπους βασικά, που έχουν βιώσει κάτι τέτοιο. Είχαμε και την τύχη στις πρόβες να έρθει η Αλεξία Στουραϊτη η οποία είναι νομικός, διαμεσολαβήτρια και ψυχοδραματίστρια. Μας μίλησε σχετικά τόσο με το νομοθετικό πλαίσιο σε περιπτώσεις βιασμών- σοκαριστικό να βλέπεις πώς πράγματα που θεωρούμε αυτονόητα θεσπίστηκαν μόλις τα τελευταία χρόνια – όσο και για την ψυχολογία του θύματος και τις όλες διεργασίες από τις οποίες περνάει μετά από κάτι τέτοιο. Θεωρώ ότι η συνάντηση μαζί της ήταν πολύ ουσιαστική.

Ελισσαίος Βλάχος: Για το θέμα του βιασμού δεν χρειάζεται να κάνεις βαθειά έρευνα. Τα περιστατικά βιασμών και σωματικής βίας μέχρι και φόνων συμβαίνουν καθημερινά. Μόνο αν εθελοτυφλείς μπορείς να μην είσαι ενήμερος. Όταν δε αρχίζεις και μιλάς και κουβεντιάζεις, συνειδητοποιείς πως όλα αυτά δεν βρίσκονται πολύ μακριά από σένα. Γιατί πριν το φόνο, πριν το βιασμό και τη συστηματική σωματική κακοποίηση, έχουν προηγηθεί οι απόπειρες βιασμού, οι σεξουαλικές παρενοχλήσεις, η περιστασιακή χρήση βίας και άλλες εκφάνσεις που έχουν συμβεί στις γυναίκες δίπλα σου, στις συναδέλφους, στο οικογενειακό σου περιβάλλον, στις φίλες σου. Το νομικό κομμάτι μας απασχόλησε και απευθυνθήκαμε και σε γνωρίζουσες το θέμα προκειμένου να επιβεβαιώσουμε πόσο πίσω ήμασταν νομικά. Ευτυχώς κάποια βήματα έχουν γίνει. Το νομικό είναι μια ουσιαστική κατεύθυνση αγώνα, αλλά τα πράγματα κρίνονται στην καθημερινότητα της κοινωνίας.

Η ηθοποιός Μαργαρίτα Τρίκκα.

Ποιος είναι ο ρόλος που ερμηνεύετε;

Δημοσθένης Ξυλαρδιστός: Υπάρχουν δύο παράλληλοι άξονες κατά την διάρκεια της παράστασης. Η οικογένεια και το δικαστήριο. Μέσα από αυτούς τους άξονες βλέπουμε πως αντιμετωπίζεται ο βιασμός μιας κοπέλας, σε οικογενειακό, κοινωνικό και νομικό επίπεδο. Εγώ λοιπόν, έχω αναλάβει να ερμηνεύσω δύο μάρτυρες κατηγορίας, έναν μάρτυρα υπερασπίσεως και τον βιαστή, οι οποίοι δρουν στα πλαίσια του δικαστηρίου και εκφράζουν με την ανδρική τους παρουσία τον τρόπο σκέψης της κοινωνίας στο πατριαρχικό μοντέλο που ζούμε. Επίσης υποδύομαι και τον αρραβωνιαστικό της βιασμένης κοπέλας.

Μυρτώ Πανάγου: Ο ρόλος μου είναι η μεγάλη κόρη της οικογένειας, η Γεωργία. Ένα πλάσμα που εκ πρώτης όψεως θα το έλεγες στριφνό, ύπουλο, υποκριτικό. Χαίρομαι που με την ανάγνωση που κάναμε είδαμε πέρα από αυτά τα «κουτάκια» τους χαρακτήρες. Είναι ένας άνθρωπος θύτης και θύμα μαζί. Απεγνωσμένη και αυτή απέναντι σε μια «κοινωνία που δεν συγχωρεί». Και κάπου έχει συναντηθεί και με τη Μυρτώ πια. Αυτό είναι όμορφο αν μη τί άλλο. Ανθρώπινο δηλαδή.

Μαργαρίτα Τρίκκα: Ερμηνεύω το ρόλο του κοριτσιού που βιάζεται, και το οποίο δε μιλάει. Η αλήθεια είναι πως δεν τον αντιμετωπίζω ως ρόλο, ούτε και το σκηνοθετικό team. Οι ρόλοι είμαστε εμείς που αλληλεπιδρούμε επί σκηνής, φέροντας ότι φέρουμε ο καθείς κι η καθεμιά εκείνη την ώρα, κρατώντας φυσικά τις συμφωνίες που κάναμε ώστε να δημιουργήσουμε το συνεκτικό ιστό της ιστορίας. Το κείμενο και οι παρτενέρ μου είναι αυτά που πυροδοτούν την ερμηνεία η οποία δεν μπορεί ποτέ να είναι ακριβώς ίδια, γιατί ούτε εμείς είμαστε ίδιοι κάθε μέρα. Εγώ είμαι, με τα ερμηνευτικά μου εργαλεία, την αντίληψή μου και την ψυχούλα μου. Δεν γίνεται να μορφάσω με τον ίδιο τρόπο στο ίδιο σημειο π.χ., θα ήταν μεγάλο ψέμα, γιατί αν και το κείμενο παραμένει το ίδιο, η φόρτιση και το περιεχόμενο που επικοινωνεί κάθε φορά ο παρτενέρ είναι διαφορετικό.

Ελισσαίος Βλάχος: Ο ρόλος του πατέρα της βιασμένης κοπέλας. Ο αρχηγός της οικογένειας της βιασμένης κοπέλας.

Ο ηθοποιός Δημοσθένης Ξυλαρδιστός.

Τι σας έρχεται στο μυαλό στο άκουσμα της λέξης Πατριαρχία;

Μυρτώ Πανάγου: Με το άκουσμα της λέξης Πατριαρχία μου έρχεται η εικόνα ενός τεράστιου γίγαντα, απροσδιορίστου όγκου και έκτασης. Κάτι σαν τον Σρεκ, χωρίς όμως τη γλύκα και την αθωότητά του. Δεν έχει καν πρόσωπο αυτός ο γίγαντας, μια θολή σκιά έχει που περνάει και τα συνθλίβει όλα. Δεν έχω αναμετρηθεί ουσιαστικά με την Πατριαρχία, προέρχομαι από μια οικογένεια βαθιά ελεύθερη και ισότιμη. Και με αφορμή την παράσταση ήταν μια ενδιαφέρουσα πρόκληση να φύγω από τον μικρόκοσμό μου και να δω πόσο βαθιά ριζωμένες είναι τελικά οι πατριαρχικές αντιλήψεις τριγύρω μας.

Ελισσαίος Βλάχος: Κοινωνικοί ρόλοι. Δυστυχισμένοι άνθρωποι που προσπαθούν να χωρέσουν σε καλούπια για να γίνουν αποδεκτοί. Πόλεμος. Βία. Κυριαρχία.

Μαργαρίτα Τρίκκα: Πατρίδα, Θρησκεία, Αγία Οικογένεια, καπιταλισμός, ιμπεριαλισμός, σεξισμός, ρατσισμός και άλλες (κακές) λέξεις που θεωρώ ότι είναι οι ρίζες του κακού, η πηγή για τη δυστυχία των λαών αλλά και των ατομικοτήτων. Η πατριαρχία συνδέεται με όλα αυτά με τρόπο αμφίδρομο εδώ και αιώνες, τα τρέφει και τρέφεται από αυτά. Είναι ριζωμένη στην ψυχοσύνθεση των ανδρών αλλά και των γυναικών. Γι’ αυτό το λόγο οι βιασμοί, οι γυναικοκτονίες, οι κακοποιήσεις και η γενικότερη συρρίκνωση της γυναικείας προσωπικότητας, από τον άνδρα δεν είναι απλά εκφράσεις της πατριαρχικής νοοτροπίας πάνω στα γυναικεία σώματα και μυαλά, αλλά εγκλήματα τα οποία μπορούν και συντελούνται σε ένα πλαίσιο κρατικής και θρησκευτικής νομιμότητας, δίπλα στην κρατική και ρατσιστική βία. Η εικόνα της Μάγδας Φύσσα που αγκαλιάζει τη μητέρα της Ελένης Τοπαλούδη δεν είναι τυχαία! Η λερναία ύδρα έχει πολλά κεφάλια, η πατριαρχία είναι ένα από αυτά.

Για ποια θέματα μιλάει το έργο;

Δημοσθένης Ξυλαρδιστός: Στον «Γάμο» ο Μάριος Ποντίκας καταγράφει με μαεστρία τον κοινωνικό ιστό με πυρήνα την πατριαρχία. Εύστοχα συνδυάζει τον κλειστό κόσμο μιας οικογένειας με το σύνολο της κοινής γνώμης. Μας τοποθετεί  μέσα σ’ αυτήν την οικογένεια (ή την όποια οικογένεια που κρατάει καλά τα μυστικά της) από την κλειδαρότρυπα και μας ξεδιπλώνει με ρεαλιστικό και σκληρό τρόπο όλο τον ηθικοπλαστικό κόσμο, την ταξικότητα σε ένα διαταξικό ζήτημα όπως ο βιασμός, την «κανονικότητα» σε ζητήματα έμφυλης βιας, το προσωπείο των θεσμών του κράτους και του πατριαρχικού μοντέλου.

Ελισσαίος Βλάχος: Νομίζω πρωτίστως για την Πατριαρχία.

Μυρτώ Πανάγου: Σαφέστατα μιλάει για την Πατριαρχία και την ευθύνη της κοινωνίας απέναντι στα θύματα της έμφυλης βίας. Επίσης, μιλάει βαθιά για την κοινωνική ευθύνη που φέρουμε όλοι μας απέναντι στο βιασμό και στην όποια μορφή σωματικής και ψυχικής κακοποίησης. Πόσο εύκολα υψώνουμε όλοι το δάχτυλο και κρίνουμε. Πόσο εύκολα βάζουμε ταμπέλες και φτιάχνουμε τις θεωρίες μας. Έτσι το θύμα διαλύεται ακόμα πιο βαθιά κάτω από τον κοινωνικό μηχανισμό ή γίνεται θύτης και εκείνο για να μπορέσει να επιβιώσει. Και ο φαύλος κύκλος βίας και σπαραγμού δεν θα σταματήσει ποτέ. Διάβασα κάπου κάτι που μου άρεσε και το παραθέτω: «Η κοινωνία προετοιμάζει το έγκλημα .Ο εγκληματίας το διαπράττει».

Πληροφορίες παράστασης

«Γάμος» του Μάριου Ποντίκα

Σκηνοθεσία: Κώστας Παπακωνσταντίνου – Αγγελική Μαρίνου

Σκηνικά- Κοστούμια: Bίκυ Πάντζιου

Κίνηση: Κατερίνα Γεβετζή

Μουσική: Βασίλης Κουτσιλιέρης

Φωτισμοί: Γιώργος  Αγιαννίτης

Βοηθός σκηνογράφος-ενδυματολόγος: Φιλάνθη Μπουγάτσου

Φωτογραφίες: Νίκος Βαρδακαστάνης

Γραφιστικός σχεδιασμός: Μάριος Γαμπιεράκης

Trailer: Θωμάς Γκίνης

Επικοινωνία: Ευαγγελία Σκρομπόλα

Παραγωγή:  Ξανθίας  Α.Μ.Κ.Ε.

Ερμηνεύουν: Ελισσαίος Βλάχος, Βάσω Καμαράτου, Δημήτρης Κουτρουβιδέας, Δημοσθένης Ξυλαρδιστός, Μυρτώ Πανάγου, Μαργαρίτα Τρίκκα

Πού: Θέατρο Σταθμός, Βίκτωρος Ουγκώ 55, Αθήνα (Μετρό Μεταξουργείο), τηλ. 210 5230267

Πότε: από 13 Ιανουαρίου 2020 και κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21.00. Έως 31/3/2020

Εισιτήρια: 14 ευρώ (κανονικό), 10 ευρώ (φοιτητικό), 5 ευρώ (ανέργων, ΑμεΑ)

Διάρκεια παράστασης: 85 λεπτά