Περικλής Μουστάκης: «Η αγάπη είναι το πλέον επαναστατικό συναίσθημα που μπορεί να υπάρξει σήμερα»

Συνέντευξη: Μαριλένα Θεοδωράκου

Το βιβλίο «Η αδερφή μου» το είχε διαβάσει πριν από κάποια χρόνια και τον είχε συγκινήσει βαθύτατα ο λόγος του συγγραφέα. Πρόκειται για ένα βιωματικό αφήγημα του Σταύρου Ζουμπουλάκη που σφράγισε τη ζωή του μέσα από την επιληψία της αδερφής του. Ο Περικλής Μουστάκης αποφάσισε να το κάνει παράσταση και να το ανεβάσει στον ατμοσφαιρικό χώρο της Αγγλικανικής Εκκλησίας του Αγίου Παύλου. Ο σκηνοθέτης μιλάει για τα θέματα που θίγει ο συγγραφέας στο βιβλίο του όπως την αρρώστια, την απώλεια, τον πόνο, τη χαρά, την πίστη, την καλοσύνη, την αγάπη. Το λόγο της αδελφής εκφέρει η ηθοποιός Δώρα Στυλιανέση.

«Τον  Σταύρο Ζουμπουλάκη προσωπικά δεν τον γνώριζα, αλλά τον γνώρισα μέσω του βιβλίου και στη συνέχεια από κοντά» λέει ο σκηνοθέτης Περικλής Μουστάκης. «Έχουμε κάποιες κοινές καταγωγές, δηλαδή ο πατέρας του ήταν ιερέας και ο δικός μου ήταν θεολόγος και ο Σταύρος γνώριζε τον πατέρα μου μέσω των γραπτών του οπότε υπάρχει, θα έλεγα, μια συγγένεια η οποία έγινε γνωστή εκ των υστέρων. Όταν διάβασα το βιβλίο μπορώ να πω ότι με συντάραξε ο λόγος του, που είναι ένας λόγος καθαρά εξομολογητικός και προσωπικός που έχει να κάνει με το πώς διαχειρίζεται κανείς την απώλεια αγαπημένων του προσώπων. Είναι ένας λόγος θα τον χαρακτήριζα αναστάσιμος, ένας λόγος παρηγορητικός, προσφέρει παραμυθία στον αναγνώστη είναι ένας λόγος που ειδικά στους απαρηγόρητους καιρούς που ζούμε, δεν ακούγεται συχνά. Είναι ένας λόγος υποκειμενικός που όμως μέσα από αυτή την υποκειμενικότητα γίνεται καθολικός. Γιατί ο καθένας μας έχει σχέση με την έννοια της απώλειας μόνο που συνήθως οι καιροί που ζούμε δεν μας αφήνουν να σκεφτούμε και να στοχαστούμε πάνω στην απώλεια. Και αυτό διανοίγεται, όχι μόνον στην απώλεια αγαπημένων προσώπων αλλά και στην απώλεια συνείδησης, απώλεια μνήμης. Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης αναφέρεται στη σχέση που είχε με την αδελφή του, η οποία ήταν μεγαλύτερή του και ήταν επιληπτική. Μιλάει για το πώς διαχειρίστηκε και διαχειρίζεται ακόμα αυτό το πένθος. Είναι ένα αφήγημα που ξεκινά από τα παιδικά του χρόνια και καταλήγει μέχρι τον θάνατο της αδελφής του. Υπάρχει ένα συνειδητό παράδοξο στην παράστασή μας. Ενώ στο βιβλίο είναι ο λόγος του αδελφού απέναντι στην αδελφή του, στην παράστασή μας τον λόγο αυτό τον εκφέρει η αδελφή. Το ερώτημα είναι πώς ακούει ένας νεκρός το λόγο ενός ζώντος θνητού. Με την έννοια ότι ο νεκρός βρίσκεται σ’ ένα άλλο πνευματικό και ψυχικό τοπίο από ότι ένας ζωντανός άνθρωπος. Αυτό προσδίδει στην παράσταση μια χροιά χιούμορ, με την έννοια της πνευματικότητας. Γιατί μην ξεχνάμε ότι ακόμα και ο Θεός έχει χιούμορ που είναι η απόλυτη πνευματικότητα».

Ο σκηνοθέτης Περικλής Μουστάκης.

«Ο τρόπος εργασίας πάνω στο συγκεκριμένο κείμενο κυρίως έγκειται στην αντιμετώπιση του λόγου, στον τρόπο που εκφέρεται αυτός ο λόγος. Και θα έλεγα ότι αυτό που διαποτίζει το όλο τοπίο αυτού του λόγου είναι ένας λόγος που αποφεύγει τον ρεαλισμό. Αυτό συνδέεται άμεσα και με τον χώρο που επιλέξαμε την Αγγλικανική Εκκλησία του Αγίου Παύλου, γιατί είναι ένας χώρος ιερός, θρησκευτικός. Άρα η όλη παράσταση καθορίζεται από αυτή την θρησκευτικότητα και την ιερότητα. Πολλά ερωτήματα ανοίγονται μέσα από το κείμενο του Σταύρου Ζουμπουλάκη και μέσα από την ίδια την παράσταση. Ένα ερώτημα είναι το πώς ένας θεός της αγάπης του ελέους αφήνει να υπάρχει τόσος ανθρώπινος πόνος. Μια προσέγγιση σε αυτό το ερώτημα είναι η εξής: ότι κάθε δημιουργός, ένας σκηνοθέτης, ένας φωτογράφος, ένας ζωγράφος, ένας μουσικός δημιουργεί το έργο του και μετά το αφήνει ελεύθερο. Δεν υποδεικνύει στον αναγνώστη ή στον θεατή το πώς θα δει ή θα προσεγγίσει το έργο του. Αφήνει μια απόλυτη ελευθερία σε αυτόν που εκλαμβάνει το έργο του. Εδώ υπάρχει μια θεωρία της απόσυρσης του Θεού από τη Γαλλίδα φιλόσοφο Σιμόν Βέιλ που αναφέρεται μέσα στο έργο του Ζουμπουλάκη -και όχι μόνον βέβαια. Δηλαδή, ότι ο Θεός αφού δημιούργησε τον κόσμο αποσύρθηκε. Αποσύρθηκε με στόχο να αφήσει τον άνθρωπο εντελώς ελεύθερο να διαχειριστεί αυτή την αγάπη. Ελεύθερο εν κοινωνία, γιατί ύπαρξη ίσον συνύπαρξη, πρέπει να συνυπάρχεις με τους άλλους. Στο βιβλίο και στην παράσταση αναφέρεται ο ανθρώπινος πόνος. Πώς διαχειρίζεται κανείς τον πόνο. Ο πόνος δεν είναι αυτοσκοπός, συνήθως προηγείται μιας αναστάσιμης κατάστασης. Το θέμα λοιπόν είναι πως μέσα από τον πόνο βγαίνεις πιο ποιοτικός άνθρωπος. Άρα ο σταυρός δεν είναι αυτοσκοπός γιατί εκεί υπάρχει και μια μη συμφωνία με τη Σιμόν Βέιλ, που είναι μια πολύ αγαπημένη φιλόσοφος του Σταύρου Ζουμπουλάκη αλλά τυχαίνει να είναι και δική μου, η οποία αναφέρεται στον ανθρώπινο πόνο αλλά δεν δίνει μια προοπτική. Εμμένει στο σταυρό και δεν προχωράει σε μια αναστάσιμη κατάσταση, που αυτή η αναστάσιμη κατάσταση είναι η χαρά. Αλλά αυτή η χαρά είναι μια ποιοτική χαρά, μια πνευματική χαρά. Αυτό που δεσπόζει στο έργο του Ζουμπουλάκη είναι η αγάπη. Η αγάπη για μένα είναι το πλέον επαναστατικό συναίσθημα που μπορεί να υπάρξει σήμερα, γιατί με την αγάπη ο άνθρωπος διανοίγεται και η αγάπη ανασταίνει ζώντες και αποθανόντες. Από το δικό μας βίωμα, από τη δική μας σχέση με αγαπημένα μας πρόσωπα μπορούμε να φανταστούμε το πώς επιζητά την αγάπη ένας άνθρωπος που δεν μας μοιάζει και είναι διαφορετικός από εμάς».

Πληροφορίες παράστασης

«Η αδερφή μου»

Κείμενο: Σταύρος Ζουμπουλάκης

Σκηνοθεσία: Περικλής Μουστάκης

Διαμόρφωση σκηνικού χώρου – κοστούμι: Άση Δημητρολοπούλου

Μουσική: Φραγκίσκη Μουστάκη

Βοηθός σκηνοθέτη: Δημήτρης Σιγανός

Φωτογραφία: Σοφία Μανώλη

Ερμηνεύει η Δώρα Στυλιανέση

Πού: Αγγλικανική Εκκλησία του Αγίου Παύλου, Φιλελλήνων 27, Σύνταγμα

Πότε: από 19 Δεκεμβρίου 2019 και στις 20, 27, 28 Δεκεμβρίου, 3, 4, 9, 10, 16, 17, 23, 24, 30, 31 Ιανουαρίου, 6 και 17 Φεβρουαρίου 2020, στις 21.00

Εισιτήρια: 14 ευρώ (γενική είσοδος), 10 ευρώ (φοιτητικό – ανέργων),  8 ευρώ (ΑΜΕΑ)

Το βιβλίο «Η αδερφή μου» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πόλις

Σημείωμα από τον Σταύρο Ζουμπουλάκη

Η αδερφή μου, η αρρώστια της και η σχέση μου μαζί της καθόρισαν τον τρόπο που βλέπω τα πράγματα, που κρίνω, ιεραρχώ, αξιολογώ. Ο Καμύ μάς είπε ότι το κυριότερο, το μόνο, φιλοσοφικό ζήτημα είναι το ζήτημα της αυτοκτονίας, γιατί θέτει το ερώτημα της αξίας ή της απαξίας της ζωής. Η ιστορία της αδερφής μου με οδήγησε από τα εφηβικά μου χρόνια να θεωρώ ότι το κύριο φιλοσοφικό ερώτημα είναι η αρρώστια. Η αρρώστια θέτει, με τον οξύτερο τρόπο, το ζήτημα του νοήματος της ζωής, του Θεού, της σχέσης με τους άλλους, της ευδαιμονίας, της χαράς. Δεν πιστεύω διόλου σε όλη αυτή τη μεταφυσική του πόνου ούτε στην εξαγνιστική λειτουργία του, πιστεύω μόνο ότι όποιος δεν έχει πονέσει θα γίνει μοιραία ένας ρηχός και λίγο ως πολύ ανόητος άνθρωπος. Αλλά πάλι όποιος δεν έχει γευτεί τη χαρά είναι ένας άρρωστος άνθρωπος, που μπορεί εύκολα να γίνει φθονερός, χαιρέκακος και μνησίκακος. Αυτά τα εγκώμια του πόνου τα κάνουν άνθρωποι που μάλλον δεν έχουν πονέσει όσο λένε. Η αρρώστια, η δική σου και των άλλων, σε οδηγεί να εκτιμάς την αξία των πιο κοινών και καθημερινών πραγμάτων της ζωής και ταυτόχρονα να σχετικοποιείς, χωρίς να μηδενίζεις, τη σημασία άλλων, που θεωρούνται σημαντικά.