Τάκης Τζαμαργιάς: «Μόνο με τη δύναμη της ενσυναίσθησης μπορούμε να χτίσουμε γέφυρες επικοινωνίας»

Συνέντευξη: Μαριλένα Θεοδωράκου

Ο Μπίλυ, αν και εκ γενετής κωφός, έχει μεγαλώσει «φυσιολογικά» μέσα σε μια οικογένεια που έχει κάνει τα πάντα για να αμβλύνει τις συνέπειες της διαφορετικότητάς του. Η εισβολή όμως της Σύλβιας στον μικρόκοσμο της οικογένειας ανατρέπει ό,τι ίσχυε ως τότε. Αυτή είναι μια μικρή εικόνα από την υπόθεση του πολυβραβευμένου έργου της Νίνα Ρέιν «Φυλές» (Drama Desk Award for Outstanding Play, New York Drama Critics’ Circle Award, Off-Broadway Alliance Award – Best Play, υποψήφιο για Olivier Award) που ανέβηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα την περασμένη σεζόν σε μετάφραση της Έρις Κύργια και συνεχίζει και φέτος την επιτυχημένη του πορεία. Ο Τάκης Τζαμαργιάς μιλάει στο theatermag.gr για το έργο που σκηνοθετεί, τη συνεργασία του με τους ηθοποιούς της παράστασης και την απουσία ενσυναίσθησης που θίγει το κείμενο και που ζούμε σήμερα.

Πώς αποφασίσατε να σκηνοθετήσετε το συγκεκριμένο έργο της Νίνα Ρέιν;

Το έργο προτάθηκε σε μένα από το Μάνο Καρατζογιάννη. Το ήξερα ως δραματικό κείμενο από τη σκηνοθέτη Αθηνά Κάσιου που την εκτιμώ πολύ και το ανέβασε στην Κύπρο. Δεν είδα την παράσταση, ήξερα όμως την απήχηση που είχε στο κυπριακό κοινό. Η απόφασή μου να το σκηνοθετήσω συνδέεται σαφώς με το Μάνο, που έχουμε συνεργασθεί στο παρελθόν και το εξαιρετικό επιτελείο ηθοποιών που είχα την ελευθερία να επιλέξω, χωρίς να με εμποδίσει η παραγωγή. Ο δεύτερος και σημαντικότερος λόγος να ασχοληθώ με το συγκεκριμένο έργο είναι αυτό καθαυτό το έργο, που ως δομή και περιεχόμενο σε οδηγεί αβίαστα θέλοντας και μη να κοιτάξεις μέσα σου, προκειμένου να αναθεωρήσεις ή και απλώς να ξαναδείς στερεότυπα και προκαταλήψεις που δυσκολεύουν την όποια αποδοχή του όποιου διαφορετικού, ακόμα και μέσα στη δική σου οικογένεια.

Ποια ήταν τα συναισθήματα και οι σκέψεις σας όταν το διαβάσατε;

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον ότι η συγγραφέας ενώ τοποθετεί τη δράση στην αντιπαράθεση δύο κοινωνικών ομάδων μιας τυπικά ρατσιστικής οικογένειας και μιας χειραφετημένης κοινότητας μη ακουόντων, φωτίζει τις αδυναμίες και τα αδιέξοδα και των δύο ομάδων. Η ανάγκη για αποδοχή και αλληλεγγύη προσκρούουν στην  προκατάληψη και στα στερεότυπα. Επομένως υπάρχει μια δυναμική εξέλιξη των ηρώων που δεν σου επιτρέπουν να σταθμεύσεις με σκέψεις και συναισθήματα υπέρ της μιας ή της άλλης ομάδας. Καμία βεβαιότητα δεν ευσταθεί. Αυτό που χαρακτηρίζει το έργο είναι η τόλμη, η δύναμη και κυρίως η ευαισθησία που προσεγγίζει η συγγραφέας το θέμα της αναπηρίας και την ανάγκη της εν-συναίσθησης εντός της Φυλής μας. Το θέμα του έργου επικεντρώνεται στην οργανική και κυρίως τη λειτουργική κωφότητα των ηρώων του, που εγκλωβισμένοι σε αυτάρεσκες κενότητες αδυνατούν να αφουγκραστούν το «διαφορετικό».

Το έργο μιλάει –ανάμεσα σε άλλα- και για την απουσία ενσυναίσθησης. Τι σημαίνει αυτό στη ζωή μας σήμερα;

Η έννοια της εν-συναίσθησης και της αγάπης, ως ζητούμενα, συνθέτουν την κινητήρια δρώσα δύναμη του έργου. Ζούμε σε έναν μικρόκοσμο και διατυμπανίζουμε απόψεις, αλλά τελικώς ξέρουμε μόνο ότι ζούμε. Μόνο με τη δύναμη της ενσυναίσθησης μπορούμε να χτίσουμε γέφυρες επικοινωνίας με τον άλλον. Να μάθουμε να αφουγκραζόμαστε περισσότερο και να μιλάμε λιγότερο.

Ο Δημήτρης Κουρούμπαλης, ο Μάνος Καρατζογιάννης και η Ελένη Μολέσκη στην παράσταση του έργου «Φυλές» που σκηνοθετεί ο Τάκης Τζαμαργιάς. (Φωτογραφίες: Νίκος Πανταζάρας).

Πώς ήταν η συνεργασία με τους ηθοποιούς της παράστασης και πώς τους έχετε οδηγήσει σκηνοθετικά;

Εξαιρετική,  μέσα σε ένα εξαιρετικό κλίμα το ίδιο το έργο μας οδήγησε να αφουγκραστούμε τα δικά μας μπλοκαρίσματα και δυσκολίες στην επικοινωνία μας με τον άλλον, τα δικά μας μη συνειδητά τείχη που ορθώνουμε προκειμένου να νιώσουμε ασφαλείς. Το σπουδαιότερο ταξίδι έγινε στο τραπέζι και κράτησε σχετικά μεγάλη περίοδο και μας βοήθησε, πιστεύω, να φωτίσουμε το έργο κάτω από τις γραμμές.

Η Έρι Κύργια έχει κάνει τη μετάφραση του έργου. Υπάρχει κάποια φράση που σας έχει εντυπωθεί;

Η μετάφραση του έργου από την Έρι Κύργια είναι εγγύηση έτσι κι αλλιώς, εντούτοις σχεδόν ένιωθαν την ανάγκη για μεγαλύτερη εμβάθυνση να ανατρέξουν στην πρώτη γραφή. Μια φράση που μου έχει εντυπωθεί και τη χρησιμοποιώ συχνά χωρίς να καταλαβαίνω την ώρα που τη λέω πως είναι από το έργο είναι του πατέρα του έργου που λέει: αν δεν έχουμε λέξεις δεν μπορούμε να εκφράσουμε τα συναισθήματά μας. Τη λέω όταν θέλω να ειρωνευτώ την υποκειμενικότητά μας και να ενισχύσω την αξία ενός άφατου περιεχομένου.

Ποια είναι τα θέματα που σας αγγίζουν και που θέλετε να τονίζετε μέσω των παραστάσεων που σκηνοθετείτε;

Θέματα που σχετίζονται με τις υψηλές προσδοκίες των ανθρώπων και τις απανωτές ματαιώσεις τους. Η διαρκής πάλη και προσπάθεια του ανθρώπου να υπερβεί άλλοτε με αφέλεια κι άλλοτε με πραγματικό ανιδιοτελή αγώνα τα όριά του και να ελευθερωθεί από τα δεσμά του.

Πληροφορίες παράστασης

«Φυλές» της Νίνα Ρέιν

Μετάφραση: Έρι Κύργια

Σκηνοθεσία: Τάκης Τζαμαργιάς

Σκηνικά – Κοστούμια: Εδουάρδος Γεωργίου

Φωτισμοί: Αλέξανδρος Αλεξάνδρου

Μουσική επιμέλεια & Πρωτότυπη Μουσική: Γιώργος Χριστιανάκης

Βοηθός σκηνογράφου: Έλλη Αποστολάκη

Βοηθός σκηνοθέτη: Χρήστος Τζαμαργιάς

Βίντεο:  Δήμητρα Τρούσα

Σύμβουλος δραματουργίας: Ελένη Μολέσκη

Επιστημονικός σύμβουλος: Κωνσταντίνος Σαμαράς

Ερμηνεύουν: Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη, Νίκος Γεωργάκης, Μάνος Καρατζογιάννης, Δημήτρης Κουρούμπαλης, Ελένη Μολέσκη, Καλλιόπη Παναγιωτίδου

Πού: Θέατρο Σταθμός, Βίκτωρος Ουγκώ 55, Αθήνα (Μετρό Μεταξουργείο)

Πότε: από 31 Οκτωβρίου και κάθε Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο στις 21.00 και Κυριακή στις 18.00. Έως 26 Ιανουαρίου 2020

Εισιτήρια: 15 ευρώ (κανονικό), 12 ευρώ (φοιτητικό), 10 ευρώ (ανέργων, ΑΜΕΑ, άνω των 65)

Διάρκεια παράστασης: 110 λεπτά

* Για την ερμηνεία του στις “Φυλές” ο Μάνος Καρατζογιαννης τιμήθηκε με το βραβείο καλύτερης ανδρικής ερμηνείας στα Θεατρικά Βραβεία Κοινού- all4fun 2019.