Ο Θανάσης Τριαρίδης και η Έλενα Σωκράτους μιλούν για το «HIV»

Συνέντευξη: Μαριλένα Θεοδωράκου

Το 2012, δεκάδες οροθετικές γυναίκες, συνελήφθησαν, υπέστησαν εξαναγκαστικούς ελέγχους για ΗΙV, προφυλακίστηκαν για κακούργημα, και διαπομπεύθηκαν, όταν οι φωτογραφίες και τα προσωπικά τους δεδομένα δημοσιοποιήθηκαν στα ΜΜΕ. Επτά χρόνια μετά, η ιστορία μεταφέρεται επί σκηνής μέσα από το κείμενο του Θανάση Τριαρίδη και τη σκηνοθετική ματιά της Έλενας Σωκράτους, θίγοντας όχι μόνο το ζήτημα του trafficking που οδηγεί τις γυναίκες στην εξαθλίωση και το θάνατο, αλλά και τις ευθύνες του «πολιτισμένου κόσμου».

Πρόκειται για τον θεατρικό μονόλογο με τίτλο «HIV», ο οποίος αφηγείται την ιστορία της Επίφανι Γκούντμαν, της Νιγηριανής εργαζόμενης στο σεξ, η οποία υπήρξε θύμα εμπορίας ανθρώπων, διαπομπεύθηκε για «λόγους Δημόσιας Υγείας» και τελικά αυτοκτόνησε στην Αθήνα. Η παράσταση ανέβηκε τον περασμένο Μάιο στο Βερολίνο στο  Expedition Metropolis και τώρα παρουσιάζεται στο Faust στην Αθήνα και στο θέατρο Act στην Πάτρα.

Ο συγγραφέας Θανάσης Τριαρίδης και η σκηνοθέτις Έλενα Σωκράτους μιλούν στο theatermag.gr για το έργο, την παράσταση, τους βολεμένους του Δυτικού κόσμου και τις ευθύνες όλων μας απέναντι στο θέμα του στιγματισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού που βιώνουν τα οροθετικά άτομα, αλλά και στο θέμα της εμπορίας ανθρώπων.

Απαντά ο συγγραφέας Θανάσης Τριαρίδης

Πώς αποφασίσατε να γράψετε τον μονόλογο «HIV»;
Σε μια σειρά ταξιδιών μου στην Αφρική βρέθηκα μέσα στη δίνη μιας ανείπωτης δυστυχίας προερχόμενης από την φτώχεια και την έκρηξη του υπερπληθυσμού. Αμήχανα και σπασμωδικά άρχισα να γράφω ταυτόχρονα τα τρία ομόκεντρα κείμενα, το «Leopold», το «Football» και το «HIV» – χρησιμοποιώντας τα ως δεκανίκια για να μπορέσω να ξανασταθώ πνευματικά. Σχημάτισα στο μυαλό μου τρεις διαδοχικές αφηγήσεις συναισθηματικής εμπλοκής και ηθικής διασάλευσης με άξονα τρία αδιανόητα εγκλήματα τα οποία η Δύση τοποθέτησε στα θεμέλια του πολιτισμού της: Τα 8 έως 20 εκατομμύρια των δολοφονημένων Κονγκολέζων (ακόμη και η ψαλίδα ανάμεσα στα δύο νούμερα είναι απερίγραπτα ντροπιαστική) στα χρόνια 1886-1908, τα 100 έως 120 εκατομμύρια των γενοκτονημένων Ινδιάνων της Κεντρικής και Νότιας (αλλά και της Βόρειας) Αμερικής, τα 40 εκατομμύρια των γυναικών του καιρού μας που απήχθησαν και απάγονται για να καταλήξουν μέσω του trafficking σε σεξουαλικές σκλάβες.

Ποια είναι η ευθύνη που έχουμε ως πολίτες και ως κοινωνία απέναντι σε τόσο σημαντικά θέματα;
Έχουμε την απόλυτη ευθύνη για αυτά τα εγκλήματα. Για την ακρίβεια εμείς τα διαπράττουμε. Γίνονται για να καλύψουν την δική μας ηδονιστική ανάγκη.

Ποια είναι μια πολύ δυνατή σκηνή του έργου;
Θα σας μιλήσω για μια σκηνή από την παράσταση του HIV της Έλενας Σωκράτους έτσι όπως την είδα τον περασμένο Μάιο στο Βερολίνο. Είναι η ώρα που η ηθοποιός της παράστασης, Βασιλική Κυπραίου, τραγουδάει το τραγούδι του Αττίκ «Μαραμένα τα γιούλια κι οι βιόλες» προσπαθώντας να ανακαλέσει την αγάπη της Επίφανι Γκούντμαν για την παιδική της χελώνα. Είναι μια ώρα που, χάρη στη δύναμη της παράστασης, όλο το δικό μου κείμενο πηγαίνει πίσω και μπροστά αναδύεται μια ορμή δακρυσμένης ζωής. Ίσως να ακούγεται ως ένας λογοτεχνίζων βερμπαλισμός αυτό – αλλά νομίζω πως έτσι ένιωσα.

Στην ταινία «Philadelphia» ο Τομ Χανκς ερμηνεύει το ρόλο ενός δικηγόρου ο οποίος απολύεται όταν οι εργοδότες του αντιλήφθηκαν ότι είναι φορέας του AIDS.  Υπάρχει κάποια αντιστοιχία στο δικό σας έργο, σε ότι αφορά την αντιμετώπιση από την κοινή γνώμη και τα ΜΜΕ;
Στη συγκεκριμένη ταινία ο δυτικός πολιτισμός αποδεικνύει ότι έχει τα αντανακλαστικά να προστατεύσει τον οροθετικό πρωταγωνιστή. Στο δικό μου έργο η Επίφανι Γκούντμαν είναι απολύτως απροστάτευτη. Και η κοινωνία της Δύσης την κατακρεουργεί. Ως εκ τούτου δεν υπάρχει καμία αντιστοιχία.

Το trafficking δεν μπορεί να καταπολεμηθεί με τους ηθικούς κανόνες που θέτει ο δυτικός πολιτισμός;
Γιατί ο δυτικός πολιτισμός επινόησε την ηθική της ύπαρξης αλλά στα πυρηνικά του κύτταρα δεν αναγνωρίζει καμία απολύτως ηθική. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα που το ξέρουμε όλοι. Η Δύση μέσα στον 19ο κι στον 20ο αιώνα, μετά από χιλιάδες χρόνια αδιανόητης σκλαβιάς, απελευθέρωσε και χειραφέτησε (τουλάχιστον ως έναν σημαντικό βαθμό) την γυναίκα – και αυτή η απελευθέρωση ήταν η μεγαλύτερη πολιτισμική  κατάκτηση της ανθρώπινης ιστορίας. Αυτή η απελευθέρωση / χειραφέτηση δεν έγινε από ανθρωπισμό ή από κάποιο ηθικό πρόταγμα – έγινε με τη λογική του ηδονιστικού κέρδους: η βιομηχανική παραγωγή ήθελε διπλασιασμό του αγοραστικού κοινού – και πολύ γρήγορα συνέλαβε πως μόνο μια ελεύθερη και χειραφετημένη γυναίκα μπορεί να αγοράσει προϊόντα. Δείτε τώρα την αντίφαση: στο όνομα του ίδιου ακριβώς ηδονιστικού κέρδους, η Δύση εδώ και τρεις δεκαετίες έχεις διακινήσει περισσότερα από 40 εκατομμύρια γυναίκες ως σκλάβες στους μηχανισμούς του trafficking. Είναι ο απαράλλαχτα ίδιος μηχανισμός ανασυνθετικής εξάπλωσης που γέννησε το μαζικό δουλεμπόριο του 17ου και του 18ου αιώνα (μια γιγάντια παγκόσμια επιχείρηση όπου 60 εκατομμύρια άνθρωποι ξεριζώθηκαν από τη μια άκρη της γης για να οδηγηθούν ως σκλάβοι στους Νέους Κόσμους), τις γενοκτονίες των αυτοχθόνων πληθυσμών της Αμερικής και της Ασίας (περισσότερα από 120 εκατομμύρια νεκροί μονάχα στην αμερικανική ήπειρο), την αποικιοκρατία (με την γενοκτονία του Κονγκό να είναι μονάχα μία έκφανσή της). Είναι ο ίδιος μηχανισμός που ετοιμάζεται να εξοντώσει μαζικά τους πεινασμένους και εξαθλιωμένος του αύριο. Αυτός είναι ο δυτικός πολιτισμός και αυτοί είμαστε εμείς.

Ο Θανάσης Τριαρίδης έγραψε το έργο «HIV» μετά από τα ταξίδια του στην Αφρική.

Απαντά η σκηνοθέτις Έλενα Σωκράτους

Πώς αποφασίσατε να σκηνοθετήσετε τον μονόλογο «HIV» και ποιες ήταν οι σκέψεις σας, όταν διαβάσατε το έργο;

Για να δουλέψω ένα κείμενο, πρέπει να με αφορά. Πρέπει να «καίγομαι» να το σκηνοθετήσω. Αν αυτό δεν συμβαίνει μέσα μου, θεωρώ ότι δεν μπορώ να το επικοινωνήσω στο κοινό. Διαβάζοντας το «HIV» είχα τόσο έντονα συναισθήματα θυμού, αηδίας και αγάπης που με το που ολοκλήρωσα την ανάγνωση του κειμένου, πήρα τον Θανάση τηλέφωνο. Την αλήθεια του ο Θανάσης, την εκφράζει με τόσο άμεσο λόγο που δίνει στον σκηνοθέτη όλα τα μέσα να δημιουργήσει το διαδραστικό, σκληρό θέατρο στο οποίο εγώ πιστεύω. Το κείμενο αυτό, μας φέρνει όλους αντιμέτωπους με τον εαυτό μας και το σινάφι μας, τους βολεμένους του Δυτικού κόσμου.

Πώς ήταν η συνεργασία σας με την ηθοποιό Βασιλική Κυπραίου και τον συγγραφέα Θανάση Τριαρίδη;

Αρχικά να πω ότι σε αυτή την ομάδα είμαστε τέσσερις βασικοί συντελεστές. Ο Θανάσης, η Βασιλική και ο Οδυσσέας Ι. Κωνσταντίνου που ανέλαβε το ρόλο του συνεργάτη σκηνοθέτη και πολλούς άλλους ρόλους, και εγώ. Με τη Βασιλική δεν είχα ξανασυνεργαστεί αλλά ήξερα διαβάζοντας το κείμενο ότι μόνο τα μάτια της θα ήθελα να στοιχειώσουν τους θεατές και μόνο η φωνή της να τους ξεκουνήσει. Αρκετό μέρος της δουλειάς έγινε από απόσταση και όταν τελικά οι τρεις μας, Βασιλική, Οδυσσέας, Έλενα συναντηθήκαμε και ξεκινήσαμε καθημερινές πρόβες, αν και είχε γίνει ήδη πολλή δουλειά και προετοιμασία, τα πράγματα ήταν δύσκολα. Τόσο η θεματική του κειμένου, όσο και το γεγονός ότι ως σκηνοθέτις έπρεπε να ζητήσω από τη Βασιλική να μην υποδυθεί ρόλο, αλλά να είναι η ίδια «γυμνή» μπροστά στο κοινό, μας έφερε μπροστά σε μεγάλες προκλήσεις. Ευτυχώς, είχαμε απέναντί μας μια ηθοποιό με την αναγκαία ποιότητα να υποστηρίξει αυτή τη συνθήκη. Όσο για τον Θανάση, όπως πάντα ήταν πρότυπο συνεργάτη συγγραφέα και μας έδωσε από την αρχή όλη την ελευθερία να δουλέψουμε το κείμενό του, όπως εμείς θέλαμε, αλλά θυσίαζε ταυτόχρονα πολλές ώρες στο τηλέφωνο μαζί μου, συζητώντας όλες τις λεπτομέρειες του κειμένου.

Από το Βερολίνο, στην Αθήνα και στη συνέχεια στην Πάτρα. Πώς ήταν η ανταπόκριση του κοινού στο Expedition Metropolis τον Μάιο του 2019;

Η παράσταση που φτιάξαμε είναι ένα ανεξάρτητο σώμα που κάθε φορά προσαρμόζεται στους θεατές που βρίσκει, στριμώχνεται δίπλα τους, στα καθίσματά τους, ανασαίνει από την ανάσα τους και παίρνει όσα περισσότερα μπορεί -και όσα είναι πρόθυμο το κοινό να δώσει-, δημιουργώντας κάθε βράδυ ένα διαφορετικό αποτέλεσμα πάνω στη σκηνή. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, σε όλες τις παραστάσεις, να έχουμε εντελώς διαφορετικές αντιδράσεις. Σε μια παράσταση έφυγαν 6 θεατές σε συγκεκριμένο σημείο της δράσης, σε άλλη παράσταση δεν έφυγε κανένας, σε μια άλλη είχαμε μια κοπέλα που έπαθε κρίση πανικού, είχαμε κοινό που θύμωσε μαζί μας, κοινό που δεν μας ήξερε και μας έδινε σφικτές αγκαλιές μετά το τέλος της παράστασης. Κάθε βράδυ είχαμε ένα αποπνικτικά γεμάτο θέατρο με εντελώς διαφορετικούς ανθρώπους, άρα διαφορετική παράσταση και διαφορετικές αντιδράσεις.

Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για την υπόθεση του έργου και τον τρόπο που το έχετε προσεγγίσει σκηνοθετικά;

Το κείμενο χρησιμοποιώντας ως αφορμή τη διαπόμπευση των οροθετικών γυναικών στην Αθήνα το 2012, θίγει διάφορα ζητήματα, όπως τη δική μας προσωπική ευθύνη απέναντι στο συγκεκριμένο γεγονός, το θέμα του στιγματισμού και του κοινωνικού αποκλεισμού που βιώνουν τα οροθετικά άτομα, αλλά και το πολύ δύσκολο θέμα της εμπορίας ανθρώπων (human trafficking) κυρίως με θύματα από αφρικανικές χώρες. Μετά από έρευνα που κάναμε για όλες αυτές τις διαφορετικές θεματικές, ξεκινήσαμε με την προσαρμογή του κειμένου στα δικά μας δεδομένα, έτσι ώστε κάθε λέξη της Βασιλικής πάνω στη σκηνή, να μπορούσε να είναι όντως δική της λέξη και όχι ρόλος. Νομίζω ότι μετά ακολούθησε μια από τις πιο δύσκολες φάσεις της δουλειάς μας, αφού έπρεπε να αποφορτιστούμε όλοι από τα πολύ έντονα συναισθήματα που η ιστορία της Επίφανι Γκούντμαν γεννά, να αποδεχτούμε τη δική μας προσωπική ευθύνη και να αποφύγουμε οτιδήποτε διδακτικό. Να κάνουμε ξεκάθαρο και σε εμάς, αλλά και στους θεατές ότι δεν διαχωρίζουμε τον εαυτό μας από τους χιλιάδες πελάτες που πέρασαν από το σώμα της Επίφανι Γκούντμαν, πριν αυτοκτονήσει στα 27 της χρόνια. Τη δική τους ενοχή, την κουβαλάμε όλοι μας.

Η Έλενα Σωκράτους σκηνοθετεί την παράσταση του έργου «HIV» που ανεβαίνει σε Αθήνα και Πάτρα.

Πληροφορίες παράστασης

«HIV»

Κείμενο: Θανάσης Τριαρίδης

Σκηνοθεσία: Έλενα Σωκράτους

Συνεργάτης σκηνοθέτης, φωτογραφίες, βίντεο: Οδυσσέας Ι. Κωνσταντίνου

Δραματουργία: Η ομάδα

Γραφιστικά: Πέτρος Ζάβρακας

Ερμηνεύει: Βασιλική Κυπραίου

* Η παράσταση είναι ακατάλληλη για άτομα κάτω των 15 ετών, καθώς επίσης και άτομα με καρδιακές παθήσεις ή κρίσεις πανικού.

**  Το κείμενο της παράστασης κυκλοφορεί από την ΚΑΠΑ Εκδοτική (Τριλογία: Leopold, Football, HIV)

Στοιχεία Παραστάσεων σε Αθήνα

Πού: Faust, Καλαμιώτου 11 και Αθηναΐδος 12, Αθήνα, τηλ. 210 3234095

Πότε:  9 , 10, 13, 14 και 15  Σεπτεμβρίου 2019, στις 21.00

Διάρκεια παράστασης : 60 λεπτά (χωρίς διάλειμμα)

Εισιτήρια: 12 ευρώ (γενική είσοδος) / 10 ευρώ (μειωμένο για φοιτητές, ανέργους, άνω των 65) / 5 ευρώ (με ατέλεια)

Προπώληση Εισιτηρίων: Viva.gr

Οι παραστάσεις θα πλαισιωθούν από δύο συζητήσεις:

•  Τη Δευτέρα 9/9 μετά την παράσταση θα ακολουθήσει συζήτηση στην οποία θα συμμετέχουν οι Θανάσης Τριαρίδης (Συγγραφέας), Άννα Κουρουπού (Διευθύντρια του Red Umbrella Athens, Τρανς Ακτιβίστρια, Αρθρογράφος), ‘Ελενα Σωκράτους (Σκηνοθέτις), Βασιλική Κυπραίου (Ηθοποιός) και Οδυσσέας Ι. Κωνσταντίνου (Δραματουργός, Σκηνοθέτης). Συντονίζει ο Ραφαηλ Μπιλίδας, Οροθετικός Ακτιβιστής μέλος της Θετικής Φωνής

•   Την Παρασκευή 13/9 προγραμματίζεται συζήτηση με θέμα το trafficking (προσεχώς θα ανακοινωθούν τα ονόματα των συμμετεχόντων).

• Οι συζητήσεις είναι με ελεύθερη είσοδο και μπορεί κάποιος να τις παρακολουθήσει ανεξαρτήτως παράστασης, με δήλωση συμμετοχής στο zoubitsageorgia@gmail.com