Οι arisandmartha παρουσιάζουν το έργο Lucy. tutorial for a ritual
30 Μαΐου 2019
Η Ελίνα Ρίζου και η Έντα Γκάμπλερ
5 Ιουνίου 2019
Συνέντευξη: Μαριλένα Θεοδωράκου
Δυο νέοι αντάλλαξαν κάποιο απόγευμα ένα τυχαίο βλέμμα στο δρόμο. Το βλέμμα αυτό θα σταθεί αφορμή για εκείνον που θα τους χρίσει «ζωντανούς πρωταγωνιστές» της ιστορίας του, θα τους εξωθήσει να συναντηθούν και πάλι, να ερωτευτούν και να δράσουν με ηρωϊσμό, πάθος και αυταπάρνηση, ώστε να ξεπεράσουν –με τη βοήθεια δυο έμπιστων φίλων– τα ανυπέρβλητα εμπόδια που θα συναντήσουν από τις οικογένειές τους μέχρι να ενωθούν. Η ιστορία του Κώστα και της Τασούλας αναβιώνει στη σκηνή του θεάτρου Σταθμός στην παράσταση του έργου «Η απαγωγή της Τασούλας: Μια Ποιητική Μυθιστορία» που σκηνοθετεί ο Κωνσταντίνος Μάρκελλος. Πηγή έμπνευσης αποτέλεσαν ένα πραγματικό γεγονός που έλαβε χώρα το 1950 στην Κρήτη, όπως αυτό αποτυπώνεται στο ομώνυμο βιβλίο του δημοσιογράφου Τάσου Κοντογιαννίδη, αλλά και η προσωπική έρευνα που έκαναν ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Μάρκελλος και η ηθοποιός Ελένη Στεργίου (This Famous Tiny Circus theater group) σε ιστορικά αρχεία της εποχής. Πρόκειται για ένα σύγχρονο ποιητικό έργο, γραμμένο σε έμμετρο στίχο, στα πρότυπα των Τραγωδιών και των Μυθιστοριών της Κρητικής Αναγέννησης. Η δραματουργία παρακολουθεί τη βαθμιαία αναγωγή της περιπέτειας δυο νέων στο ύψος μιας μυθιστορίας σαν κι αυτή του Ερωτόκριτου, ή μιας τραγωδίας όπως το «Ρωμαίος και Ιουλιέττα», εστιάζοντας στην καταφανέστατη ανάγκη του μετεμφυλιακού συλλογικού πνεύματος να κατασκευάσει, έστω και με τα πλέον συμβατικά υλικά, μια νέα ηρωϊκή μυθολογία και να γίνει μέρος της. Η υπόθεση του έργου αφορμάται μόνο από το γεγονός της απαγωγής, παίρνοντας ταυτόχρονα αποστάσεις από την πραγματικότητα, για να προσεγγίσει έννοιες όπως ο Έρωτας, η Αγάπη και η Θυσία από ιδεαλιστική σκοπιά, εντάσσοντας στην ποιητική του φόρμα το μεταφυσικό στοιχείο, όπως όλα τα πρότυπα έργα του είδους του.
Ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Μάρκελλος, ο οποίος υπογράφει επίσης το κείμενο και τη δραματουργία της παράστασης, μιλάει στο theatermag.gr για την υπόθεση του έργου, τους ρόλους που ερμηνεύουν οι πέντε ηθοποιοί καθώς και για την ημι-ιδιωματική, γλώσσα αλλά και η τεχνική της στιχουργίας που είναι γραμμένο το έργο.
Ως ομάδα (This Famous Tiny Circus theater group) έχετε ασχοληθεί με κλασικά θεατρικά κείμενα και αυτή τη σεζόν παρουσιάζετε κάτι διαφορετικό. Πώς αποφασίσατε να μεταφέρετε αυτό το κείμενο στη σκηνή του θεάτρου Σταθμός;
Ξεκινήσαμε με Μολιέρο (Ταρτούφος), έπειτα συνειδητά επιλέξαμε ένα εντελώς σύγχρονο Καταλανικό έργο που μιλούσε για ένα θέμα της επικαιρότητας, την οικονομική κρίση (Οφσάιντ-Εκτός Παιδιάς του Μπελμπέλ), ύστερα στραφήκαμε στην ελληνική δραματουργία και την αναζήτηση της πολιτικής και πολιτισμικής μας ταυτότητας -αρχικά με ένα «κλασικό» έργο (Η Παρέλαση της Λούλας Αναγνωστάκη), κι αμέσως μετά στην δραματοποίηση των δυο ανατρεπτικών διηγημάτων της Λένας Κιτσοπούλου (Ο Καραφλομπέκατσος και η Σπυριδούλα). Η Απαγωγή της Τασούλας: Μια ποιητική Μυθιστορία ήταν επακόλουθη της ανάγκης μας κάθε φορά αφ’ ενός να βουτάμε σε όλο και πιο ανεξερεύνητες περιοχές της καλλιτεχνικής έκφρασης και αφ’ ετέρου να μην εφησυχαζόμαστε, να μην «παρκάρουμε» σε γνώριμα μοτίβα, όσο «επιτυχημένα» κι αν μοιάζουν να είναι. Έπειτα από την κοφτερή και τρέχουσα γλώσσα, την γλώσσα της αντι-Ποίησης της καθημερινότητας, με την οποία μας «έλουζαν» από σκηνής ο Καραφλομπέκατσος και η Σπυριδούλα, είχαμε την ανάγκη να κολυμπήσουμε στα νερά του ατόφιου λυρισμού και να ανακαλύψουμε από την αρχή την μαγεία μιας γλώσσας ξεχασμένης, αλλοτριωμένης. Έτσι αποφασίσαμε να γράψουμε ένα έργο σε έμμετρο στίχο και ημι-ιδιωματική γλώσσα, εμπνευσμένο από μια πραγματική ιστορία-μύθο για την Ελλάδα του 1950.
Πώς ήρθατε σε επαφή με το βιβλίο του δημοσιογράφου Τάσου Κοντογιαννίδη;
Συναντήσαμε την αληθινή ιστορία του Κώστα και της Τασούλας πριν από 3,5 χρόνια, καθώς ψάχναμε για ιστορίες αγάπης μέσα στον εμφύλιο. Μας κίνησε πολύ το ενδιαφέρον η συγκεκριμένη υπόθεση (αν και έλαβε χώρα λίγο μετά την λήξη του εμφυλίου στην Κρήτη, η οποία δεν γνώρισε εμφύλιο) και αναζητώντας πληροφορίες πέσαμε πάνω στη δημοσιογραφική έρευνα που είχε κάνει ο κύριος Κοντογιαννίδης, η οποία είχε εκδοθεί από την «Άγκυρα». Σύντομα ανακαλύψαμε πως το βιβλίο είχε εξαντληθεί, έτσι απευθυνθήκαμε στον κύριο Κοντογιαννίδη. Μας εμπιστεύτηκε το τελευταίο αντίτυπο που του είχε μείνει και τον ευχαριστούμε γι’ αυτό.
Ποια ήταν η έρευνα που κάνατε ως ομάδα;
Εκτός από τις συμπυκνωμένες πληροφορίες που έδινε το παραπάνω βιβλίο, αναζητήσαμε και βρήκαμε στο Ηράκλειο της Κρήτης πλούσιο αρχειακό υλικό (εφημερίδες και περιοδικά της εποχής), συζητήσαμε με πρόσωπα που γνώριζαν την ιστορία και είδαμε μεταγενέστερες εκπομπές της κρατικής τηλεόρασης που αναφέρονταν στο ίδιο το γεγονός της απαγωγής. Αυτά όσον αφορά την ίδια την πραγματική ιστορία (από την οποία η δική μας μυθοπλασία απέχει παρασάγγας). Στη συνέχεια παρουσιάστηκε η ανάγκη για ακόμη μεγαλύτερη έρευνα και εμβάθυνση στα δραματολογικά, υφολογικά και μορφολογικά στοιχεία της Κρητικής Αναγεννησιακής Λογοτεχνίας, τα οποία μας επέτρεψαν να φτιάξουμε ένα έργο, που να αναφέρεται στα πρότυπά της, με έντονο στο στοιχείο της διακειμενικότητας.
Ποιες ήταν οι δυσκολίες ή οι προκλήσεις που συναντήσατε;
Ενώ η αρχική σκέψη ήταν να επικεντρωθούμε στις πολιτικές προεκτάσεις της και να γράψουμε ένα έργο-ντοκουμέντο, όσο δουλεύαμε πάνω στην ιδέα ενός καινούριου έργου, άρχισε να αναδύεται η ανάγκη να απομακρυνθούμε από τα πραγματικά γεγονότα και να εστιάσουμε στον τρόπο με τον οποίον η κοινωνία και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αντιμετώπισαν το γεγονός. Ερευνώντας στα ιστορικά αρχεία της εποχής και προετοιμάζοντας μια δεύτερη γραφή, βρεθήκαμε και πάλι μπροστά στον κίνδυνο να παράξουμε ένα έργο βασισμένο αποκλειστικά σε δημοσιεύματα και να θεωρητικολογήσουμε αφηγούμενοι ή στην καλύτερη περίπτωση να αφηγηθούμε μια αρκετά ενδιαφέρουσα σε πλοκή ιστορία. Όμως, εμείς είχαμε την ανάγκη να φτιάξουμε ένα καθαρό θεατρικό έργο με ολοκληρωμένους χαρακτήρες. Το ζήτημα τώρα ήταν πώς θα επιτυγχάνονταν η αφαίρεση, αφού τα γεγονότα ήταν πάρα πολλά, και πώς αυτά θα μετατρέπονταν σε υλικά που θα στοιχειοθετούσαν μια συγκροτημένη δραματουργία. Μια συζήτηση με τον ποιητή Γιώργο Μπλάνα μας έδωσε την απάντηση. Όσο αναλύαμε τις σκέψεις μας για την δραματουργία, η συζήτηση «εξόκειλε» σε ένα στιγμιότυπο από τον Ερωτόκριτο του Βιντσέντζου Κορνάρου, όπου η Αρετούσα μόνη μέσα στην κάμαρα του –αυτοεξόριστου εκείνο τον καιρό– Ερωτόκριτου, ανακαλύπτει στο κρυφό ερμάρι του μια ζωγραφιά που απεικόνιζε την ίδια. Κοιτάζοντας το πρόσωπό της και συνειδητοποιώντας πως ο συγκεκριμένος νέος ήταν εκείνος που την είχε ερωτευτεί και είχε τραγουδήσει τόσα βράδια κάτω από το παράθυρό της, σπεύδει να δηλώσει στην παραμάνα της πως πλέον είναι κι εκείνη ερωτευμένη. Ναι, αλλά με ποιόν; Μήπως με το είδωλό της; Μήπως με την ίδια την εικόνα της ως αντικείμενο του πόθου κάποιου άλλου; Η αναλογία ήταν προφανής και ο συσχετισμός αναπόφευκτος: Η Αρετούσα είναι το ζευγάρι (Κώστας και Τασούλα) και η ζωγραφιά τα χιλιάδες δημοσιεύματα που τους παρουσίαζαν σαν λαϊκούς ήρωες. Εκείνη ακριβώς τη στιγμή γεννήθηκε η ανάγκη και πάρθηκε η απόφαση να απομακρυνθούμε εντελώς από τα πραγματικά γεγονότα και να γράψουμε ένα πρωτότυπο έργο που θα αναφέρεται υφολογικά και μορφολογικά στην Αναγεννησιακή Μυθιστορία ή/και Τραγωδία, που θα βρίσκεται σε ανοιχτό διάλογο με τα πρότυπά του, με διάθεση να εκσυγχρονίσει ή να ανανεώσει την σκληρή τους φόρμα, αφού ο στόχος παρέμενε να φτιάξουμε ένα έργο θεατρικό και όχι ένα λογοτέχνημα.
Θα θέλατε να μας πείτε για τους ρόλους που ερμηνεύουν οι ηθοποιοί στην παράσταση;
Ένας Ποιητής επιστρέφει, με την λήξη του πολέμου, από την εκούσια αυτοεξορία του, στην πόλη όπου γεννήθηκε και συλλαμβάνει την ιδέα να «συνθέσει» ένα Ποίημα- ύμνο στον αληθινό Έρωτα, σε μια προσπάθεια να χτίσει πάνω στα ερείπια που άφησε πίσω του ο πόλεμος μια νέα Μυθολογία: την Μυθολογία του Έρωτα και της Ζωής. Ένα τυχαίο βλέμμα που αντάλλαξαν δυο νέοι (ο Κώστας και η Τασούλα) στον δρόμο το πρώτο απόγευμα της επιστροφής του, θα σταθεί αφορμή για εκείνον να τους χρίσει «ζωντανούς πρωταγωνιστές» της ιστορίας του. Θα τους εξωθήσει να συναντηθούν και πάλι, να ερωτευτούν και να δράσουν με ηρωϊσμό, πάθος και αυταπάρνηση, ώστε να ξεπεράσουν με την βοήθεια δυο έμπιστων φίλων (οι οποίοι φέρουν τα συμβολικά ονόματα Νικηφόρος και Φερενίκη) τα ανυπέρβλητα εμπόδια που θα συναντήσουν από τις οικογένειές τους μέχρι να ενωθούν. Το ζευγάρι αρχικά θα κλεφτεί. Αργότερα, κι αφού η Δικαιοσύνη και ο οικογενειακός περίγυρος εξαντλήσουν την αυστηρότητά τους, θα τιμωρηθεί με φυλάκιση. Στο τέλος θα βρει τρόπο να ξεφύγει από τους διώκτες του και να ζήσει τον Μύθο του. Η ιστορία του –με την συμβολή του Ποιητή, ο οποίος την παρακολουθεί άλλοτε από απόσταση, άλλοτε ως εμπλεκόμενο πρόσωπο– θα ξεφύγει από τα στενά πλαίσια του ιδιωτικού, θα γίνει Μύθος στα στόματα και στην σκέψη των «κοινών θνητών». Θα καταφέρουν, όμως, οι ήρωες να σταθούν ως το τέλος στο ύψος των περιστάσεων; Θα δικαιώσουν τις επιλογές τους; Θα φανούν, εν τέλει, αντάξιοι της λαϊκής προσδοκίας;
Θα θέλατε να μας πείτε για τη μουσική του Νίκου Ξυδάκη;
Είναι μεγάλη η χαρά και η τιμή μας που συνεργαζόμαστε με το Νίκο Ξυδάκη. Εκτός από εξαιρετικός συνθέτης είναι και ένας πνευματικός άνθρωπος και ο διάλογος μαζί του ήταν δημιουργικότατος. Πλέον μοιραζόμαστε την απόλαυση να έχουμε επιτύχει αυτό που και για τους δυο μας ήταν κοινό ζητούμενο ευθύς εξ αρχής: η παράσταση να έχει ένα αυθεντικό, προσωπικό ηχόχρωμα. Το οποίο παρ’ ότι αποτελείται από πολλές και διαφορετικές «ψηφίδες» άλλοτε λυρικές, άλλοτε πιο πρωτόγονες, άλλοτε παραδοσιακές – δημοτικοφανείς, άλλοτε μοντέρνες, (καθώς η μουσική ακολουθεί την δραματουργία) εν τέλει συνθέτει ένα ενιαίο σύνολο, που ενταγμένο στην παράσταση λειτουργεί σαν φυσική προέκτασή της και σαν τροφοδότης της, με τον ίδιο τρόπο που όργανα και οι ιστοί τροφοδοτούν έναν ζωντανό οργανισμό.
Έρωτας, Αγάπη και Θυσία. Ποια είναι η άποψή σας και πώς έχετε εντάξει το μεταφυσικό στοιχείο στην παράσταση;
Οι πρωταγωνιστές του έργου εξωθούνται σε ακραίες συμπεριφορές. Σχεδιάζουν και υλοποιούν παράτολμα σχέδια, δίνουν βαρυσήμαντες υποσχέσεις και όρκους, υποκινημένοι από τα πάθη ή τις ανάγκες τους. Όσο αυξάνει ο ηρωϊκός χαρακτήρας των πράξεών τους, τόσο ψηλώνει ο πήχης των προσδοκιών των «τρίτων», αλλά και των ίδιων των ηρώων απ΄τους εαυτούς τους. Αποδέχονται με γνήσια τραγικότητα το προφίλ του «Ήρωα», για να ανακαλύψουν πολύ γρήγορα (κι εμείς μαζί τους), πως ο ιδεαλισμός συντρίβεται αναπόφευκτα από την σκληρή πραγματικότητα. Ο Έρωτας και η Αγάπη γίνεται γι’ αυτούς ταυτόχρονα κινητήριος δύναμη και πηγή βάσανου, ενώ η θυσία παραμένει ανεκπλήρωτη υπόσχεση. Το μεταφυσικό στοιχείο είναι βασικό χαρακτηριστικό της Κρητικής Αναγεννησιακής Μυθιστορίας και Τραγωδίας. Όπως προείπα, το έργο μας βρίσκεται σε ανοιχτό διάλογο με τα παραπάνω λογοτεχνικά είδη. Κατά περιπτώσεις δανείζεται από την φόρμα τους (για παράδειγμα, ανάμεσα στις τέσσερις πράξεις του υπάρχουν Χορικά) ενώ κάποιες άλλες φορές αποδομεί την φόρμα, κρατά τα απαραίτητα συστατικά της και τα ωθεί σε διάλογο με πιο σύγχρονα εκφραστικά μοτίβα (στο μέσο των πράξεων υπάρχουν λυρικά ιντερμέδια, τα οποία, όμως, δεν ανακόπτουν την δράση και την εξέλιξη της πλοκής). Ήταν πρωταρχική ανάγκη να επαν-εφευρεθεί ένα πλαίσιο, μέσα στο οποίο το μεταφυσικό στοιχείο να δικαιολογεί την παρουσία του μέσα σε ένα σύγχρονο έργο, και να τύχει καλής υποδοχής από έναν κοινό απομακρυσμένο από την παράδοση, περισσότερο ορθολογικό. Έτσι το μεταφυσικό εντάσσεται κατά τόπους και στην ίδια την πλοκή, λειτουργώντας ως προοικονομία ή ως επαλήθευση των βασικών μοτίβων που αναπτύσσονται στα χορικά ή στα ιντερμέδια. Η θεματολογία αντλεί από τα πρότυπα: Ο Θάνατος, η Τύχη, η Μοίρα (ή το Θείο), ο Έρωτας ως πηγή ζωής και ως θεόσταλτο κακό, ο Πόλεμος ως αρχέγονη γεννεσιουργός δύναμη. Η ημι-ιδιωματική, γλώσσα αλλά και η τεχνική της στιχουργίας, (τα χορικά είναι γραμμένα κυρίως σε τερτσίνες και 15σύλλαβο, ενώ τα ιντερμέδια σε 8σύλλαβο ή 11σύλλαβο με συχνές εναλλαγές πλεχτής και ζευγαρωτής ομοιοκαταληξίας), βοηθούν περεταίρω στην ανάπτυξη του στοιχείου του μεταφυσικού.
Ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Μάρκελλος. (Φωτογραφίες: Πάτροκλος Σκαφίδας).
Πληροφορίες παράστασης
«Η απαγωγή της Τασούλας: Μια Ποιητική Μυθιστορία»
Κείμενο-Δραματουργία-Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Μάρκελλος
Μουσική: Νίκος Ξυδάκης
Φιλολογικός Σύμβουλος: Γιώργος Μπλάνας
Σκηνικά-Κοστούμια: Κωνσταντίνος Ζαμάνης
Σχεδιασμός Φωτισμών: Μελίνα Μάσχα
Φωνητκή Διδασκαλία: Νίκος Γαλιενάνος
Επιμέλεια Κίνησης: Λαμπρινή Γκόλια
Βοηθός Σκηνογράφου: Βίκυ Πάντζιου
Φωτογραφίες: Πάτροκλος Σκαφίδας
Photos graphic designer-Δημιουργία Αφίσας: Ειρήνη Ματθαίου
Trailer: Κώστας Στάμου & Χάρις Καρακουλίδου | ArtLabor Productions
Κατασκευή Σκηνικών: Γαβριήλ Τσακλίδης
Παίζουν: Δημήτρης Καπετανάκος, Ελένη Στεργίου, Ελένη Βλάχου, Νικολής Αβραμάκης, Κωνσταντίνος Μάρκελλος
Μουσικός επί σκηνής: Οδυσσέας Κωνσταντόπουλος
Οι This Famous Tiny Circus theater group θα ήθελαν να ευχαριστήσουν ιδιαιτέρως τον Ανδρέα Στάικο και τη Μαρία Χατζηεμμανουήλ για τις συμβουλές τους, καθώς επίσης τον Γιώργο Χριστοδούλου και την Αμαλία Καβάλη για τη συνεργασία τους.
Πού: Θέατρο Σταθμός, Βίκτωρος Ουγκώ 55, Στάση Μετρό Μεταξουργείο, τηλ. 210 5230267
Πότε: από 8 Μαΐου 2019 και κάθε Τετάρτη και Πέμπτη στις 21.00. Εως 20 Ιουνίου 2019
Διάρκεια παράστασης: 150 λεπτά (με διάλειμμα)
Εισιτήρια: 15 ευρώ (Ολόκληρο), 12 ευρώ (Φοιτητικό, ΑΜΕΑ), 10 ευρώ (Ανεργίας)
Η παράσταση επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού
