Η Μαρία Σκουλά μιλάει για «Το Ξύπνημα της άνοιξης»

Sharing is caring!

Συνέντευξη: Μαριλένα Θεοδωράκου

Μια γενιά εφήβων να έρχεται αντιμέτωπη με τη διερεύνηση της σεξουαλικότητας, τη φιλία, το ρομαντισμό, τη βία, την αυτοκτονία, τον έρωτα και να ωθείται εντέλει στον αφανισμό μέσα από την πάλη της να αναπνεύσει σε μια ασφυκτική κοινωνία που προτείνει τη στέρηση της ανθρώπινης ιδιότητας. Πρόκειται για την παράσταση του έργου «Το Ξύπνημα της άνοιξης» του Φραντς Βέντεκιντ η οποία ανεβαίνει στο Θέατρο του Νέου Κόσμου σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά. Το ρόλο της μητέρας που αφενός προσπαθεί να καθοδηγήσει τους εφήβους αφετέρου τους αποτρέπει από το να ανακαλύψουν τον κόσμο των ενηλίκων, ερμηνεύει η Μαρία Σκουλά. Η ηθοποιός μιλάει για το έργο που έχει διασκευαστεί από τον σκηνοθέτη και την Γκέλυ Καλαμπάκα, τη συνεργασία της με τους νέους ηθοποιούς της παράστασης και τις ορμές, τις επιθυμίες και τις ερωτήσεις που ξυπνούν στους εφήβους. Η παράσταση επιχειρεί να παρακολουθήσει μέσα από το μικροσκόπιο όλη τη διακύμανση του ανθρώπινου συμπτώματος που πεθαίνει πριν καν γεννηθεί, διατηρώντας το ωμό και ανηλεές ύφος της γραφής του Βέντεκιντ.

«Στη δική μας παράσταση έχει γίνει διασκευή, καθώς το έργο του Φραντς Βέντεκιντ είναι πολύ πιο μεγάλο με πολλά πρόσωπα. Εδώ, στην ουσία υπάρχουν οι δύο κόσμοι που είναι ο κόσμος των εφήβων και ο κόσμος των ενηλίκων» λέει η ηθοποιός Μαρία Σκουλά. «Το ξύπνημα της άνοιξης, όπως είναι και ο τίτλος του έργου, μιλάει για την εφηβεία τη στιγμή που τα παιδιά περνούν από την παιδική ηλικία στην εφηβεία, εκείνη τη στιγμή όπου αρχίζουν να ξυπνάνε μέσα τους ένστικτα, όλο το κομμάτι της επιθυμίας, επιθυμίας για τον άλλον αλλά και για να γνωρίσουν τα όρια του σώματός τους, κάτι που φέρνει και άλλα στη συνέχεια. Αρχίζουν να βλέπουν τον κόσμο με άλλο βλέμμα πια. Μιλάμε, λοιπόν, για τη στιγμή αυτή που σε αυτά τα δεκατετράχρονα – δεκαπεντάχρονα παιδιά ξυπνά μέσα τους το ένστικτο, η επιθυμία και κυρίως οι ερωτήσεις. Πώς ερχόμαστε στον κόσμο, τί είναι αυτό που συμβαίνει; Έρχεται όλο αυτό και τους κατακλύζει και δεν μπορούν να το ελέγξουν. Επίσης, το έργο μιλάει για το πώς η κοινωνία, το σχολείο, οι γονείς προσπαθούν και επιθυμούν να καταστείλουν αυτή την ορμή, αλλά και να την καθυστερήσουν. Στην κεντρική σκηνή του Θεάτρου του Νέου Κόσμου είμαστε οκτώ ηθοποιοί, επτά νέοι και εγώ που εκπροσωπώ τον κόσμο των ενηλίκων. Ο χαρακτήρας μου είναι η μητέρα. Ο άνθρωπος αυτός ο οποίος προσπαθεί να οδηγήσει τα παιδιά, να τα βοηθήσει με τον καλύτερο τρόπο να προχωρήσουν, αλλά εκφράζει κυρίως την καταστολή. Αυτό που λέει είναι ότι ακόμα δεν είναι ώρα. Ότι πρέπει να έρθει η ώρα για όλα αυτά τα ερωτήματα να απαντηθούν, δεν είναι η στιγμή. Φυσικά τα παιδιά δεν περιμένουν, αποφασίζουν να ανακαλύψουν μόνα τους, να μπουν στην εμπειρία και δοκιμάζουν προσπαθώντας να ανακαλύψουν με όσα ξέρουν και με όσα μπορούν. Συμβαίνουν διάφορα και έπειτα αρχίζει να είναι ανεξέλεγκτο και να μην μπορεί να σταματήσει. Και αυτό φέρνει τα γεγονότα πλέον».

«Ακούγονται συνέχεια πολλά πράγματα που μας φέρνουν αντιμέτωπους με την ουσία της ζωής των παιδιών, τη στιγμή της μεγάλης απόφασης» συνεχίζει η Μαρία Σκουλά. «Υπάρχει μια φράση μέσα στο κείμενο που τη λέει ένας χαρακτήρας, ένα από τα αγόρια: “Δεν καθιστώ τους γονείς μου υπεύθυνους, θα έπρεπε όμως να περιμένουν και τη δυνατότητα του χειρότερου”. Ποτέ οι γονείς δεν μπορούμε να φανταστούμε, ποτέ δεν ανοίγουμε προς το χειρότερο, δεν μπορείς να ζεις με αυτήν την αγωνία. Αυτή η φράση είναι για μένα κάτι που δεν μπορεί να πάει στο μυαλό ενός ενήλικα, δεν πάει ο νους στο χειρότερο για οποιοδήποτε παιδί. Δεν μπορείς να φανταστείς ότι ένα παιδί που είναι η χαρά, η αθωότητα, το φως ότι μπορεί να έχει και μια σκοτεινή πλευρά. Δεν βάζουμε στο νου μας ότι κάθε παιδί έχει μέσα του και το φως και το σκοτάδι. Το ξεχνάμε, μάλλον, όταν έχουμε φύγει εμείς οι γονείς από την περίοδο της εφηβείας, ωστόσο αν θυμηθούμε πως ήμασταν εμείς τότε, θα δούμε ότι μέσα μας γινόταν πάλη. Νομίζουμε πως όταν ξεπεράσουμε αυτή τη στιγμή και περάσουμε στην άλλη πλευρά, ξεχνάμε αυτή την πάλη που είχαμε ζήσει. Είναι σημαντικό να το θυμόμαστε και να είμαστε με κατανόηση δίπλα στα παιδιά. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό έργο γραμμένο το 1891 που μιλάει για πολλά. Για την ιστορία της ψυχής του ανθρώπου, του παιδιού, για θέματα όπως το δεκατετράχρονο που ρωτάει τη μαμά να του πει πώς ερχόμαστε στον κόσμο, πώς γεννιόμαστε. Σήμερα είναι δυνατόν ένα παιδί δεκατεσσάρων χρονών να μην ξέρει; Κι όμως, ακόμα και να ξέρει την απάντηση, στην πραγματικότητα δεν ξέρει. Πιθανώς στα τέλη του 19ου αιώνα που ο Βέντεκιντ έγραψε το έργο αυτό, κανείς δεν κουβέντιαζε τέτοια θέματα στο σπίτι. Σήμερα μπορείς να έχεις πρόσβαση, ξέρεις, μπορείς να πάρεις την πληροφορία. Αλλά στην ουσία, μόνο μέσα από την εμπειρία μπορείς να πάρεις αυτή τη γνώση. Έχει φτιαχτεί μια διασκευή και μια προσέγγιση από την Γκέλυ Καλαμπάκα και τον Δημητρη Καραντζά, που με έναν τρόπο μας φέρνει ξανά αντιμέτωπους με τα θέματα αυτά».

«Αυτό που καλούμαι να κάνω μέσα από τον χαρακτήρα και το ρόλο που παίζω είναι να προσπαθήσω να οδηγήσω τα παιδιά προς τον κόσμο των ενηλίκων. Στην ουσία, εκπροσωπώ τους γονείς οι οποίοι προσπαθούν κάνουν το καλό, το σωστό, αυτό που πιστεύουν ότι θα τα οδηγήσει με ασφάλεια από τον έναν κόσμο στον άλλο. Όμως, ότι και να κάνει ένας γονέας αυτό δεν γίνεται. Το ενδιαφέρον με τη διασκευή που έχουν κάνει η Γκέλυ και ο Δημήτρης είναι ότι συνεχώς με βάζει να αντιμετωπίσω και να διαχειριστώ μέσα από το ρόλο το γεγονός ότι δεν γίνεται οι γονείς να ξέρουν, μόνο μέσα από το μεγάλωμα των παιδιών μαθαίνουν. Δεν σημαίνει ότι επειδή γίνεσαι γονιός, ξέρεις κιόλας. Άρα η διαδρομή η δική μου, αυτό που πρέπει να κάνω είναι να βλέπω αυτό που γίνεται γύρω, την πορεία αυτών των παιδιών και στην ουσία δεν μπορεί κανείς να κάνει τίποτα. Δεν μπορείς να το σταματήσεις, δεν μπορείς να το ελέγξεις. Και προσπαθείς να βρεις έναν τρόπο ώστε να μην κάνεις πολύ μεγάλα λάθη. Συνεχώς οι γονείς νιώθουν ανεπαρκείς, διότι μερικές φορές μπορούν να το δεχτούν, ενώ άλλες φορές είναι αβάσταχτο. Πόσω μάλλον όταν αυτό οδηγεί σε συνέπειες και οι συνέπειες είναι πολύ ακραίες και μη αναστρέψιμες».

«Είναι πολύ ωραίο που βρίσκομαι σε αυτή τη συνθήκη και δεν είναι μόνο οι συνεργάτες που τους ξέρω εδώ και χρόνια, αλλά και οι επτά νέοι ηθοποιοί που συνεργάζομαι και δεν έχω δουλέψει ποτέ μαζί τους» συνεχίζει η Μαρία Σκουλά. «Είναι καινούργια πρόσωπα και είναι πολύ ωραίο να δουλεύεις για πρώτη φορά με νέους ανθρώπους. Με όλους τους υπόλοιπους συντελεστές της παράστασης έχουμε δουλέψει και άλλες φορές. Είμαστε συνεργάτες πολλά χρόνια και γι’ αυτό δουλεύουμε ξανά και ξανά μαζί και επιθυμώ και εγώ να είμαι μαζί τους. Πάντα η καινούργια συνεργασία είναι συνέχεια της προηγούμενης, γνωρίζεις τον τρόπο τους άρα μπορείς να μπεις και πιο βαθιά στην κάθε δουλειά και επίσης κάθε καινούργιο έργο φέρνει καινούργιες προκλήσεις για να γνωριστούμε ξανά και να προχωρήσουμε πιο μέσα. Και προχωράς μαζί και μεγαλώνεις μαζί. Όσο περνούν τα χρόνια καταλαβαίνω όλο και περισσότερο τον τρόπο που γίνεται και η δουλειά και το πώς μπλέκονται οι άνθρωποι. Είναι πολύ σημαντικοί όλοι οι συντελεστές μιας παράστασης, φυσικά ο σκηνοθέτης που ξεκινάει την ιδέα και έχει την αρχική επιθυμία και μετά όχι λιγότερο σημαντικοί είναι οι υπόλοιποι. Βλέπω πως μπλέκονται η μουσική, τα σκηνικά, τα κοστούμια, τα φώτα και όλοι οι άνθρωποι που δουλεύουν γύρω από αυτό και συνθέτουν κάτι το οποίο πραγματώνεται πάνω στη σκηνή. Βέβαια οι ηθοποιοί είναι εκείνοι που το φέρουν και το εκτελούν. Ήθελα όμως να τονίσω τη σημασία των συντελεστών, εκτός από τους ηθοποιούς Όλοι αυτοί οι άνθρωποι,  συναντιόμαστε ξανά και κάθε φορά και ενώ έχουμε την προηγούμενη εμπειρία, είναι όλα καινούργια. Ξαναγνωρίζεις τους ανθρώπους, είναι καινούργιες συναντήσεις από την αρχή και η αφορμή είναι το έργο που είναι διαφορετικό. Όλους μας ενώνει η παράσταση. Πάντα υπάρχει ένας στόχος πέρα από τις προσωπικές σχέσεις που έχουμε πια εκτός δουλειάς μετά από τόσα χρόνια. Όταν έρχεται η ώρα της πρόβας και της παράστασης, πλέον μας ενώνει κάτι που είναι έξω από εμάς και είναι το ίδιο το έργο, είναι η παράσταση. Βλέπουμε ο ένας τον άλλον, αλλά αυτό που μας ενώνει είναι ο στόχος. Και αρχίζουν να μην υπάρχουν όρια με την έννοια ότι δεν είναι άλλο πράγμα η μουσική, άλλο η κίνηση, άλλο η σκηνοθεσία και ακόμα το τι βάζει ένας ηθοποιός μέσα σε αυτό. Όλα αυτά μπλέκονται και αυτό είναι υπέροχο. Είναι σημαντικοί όλοι το ίδιο και εμείς οι ηθοποιοί τούς έχουμε ανάγκη όλους εξίσου. Δεν είναι μόνο ένα βλέμμα απ’ έξω, υπάρχουν πολλά βλέμματα που στηρίζουν αυτό. Φυσικά, την τελική απόφαση την έχει ο σκηνοθέτης, γιατί αυτός φέρει μέσα τη δική του ενέργεια και τον δικό του τρόπο που βλέπει τα πράγματα».

Πληροφορίες παράστασης

«Το ξύπνημα της άνοιξης» του Φραντς Βέντεκιντ

Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας
Διασκευή: Γκέλυ Καλαμπάκα, Δημήτρης Καραντζάς
Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καραντζάς
Επιμέλεια κίνησης: Χρήστος Παπαδόπουλος
Σκηνικά: Άρτεμις Φλέσσα
Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη
Μουσική: Κορνήλιος Σελαμσής
Σχεδιασμός φωτισμών: Αλέκος Αναστασίου
Βοηθός σκηνοθέτη: Γκέλυ Καλαμπάκα

Παίζουν οι ηθοποιοί: Βαγγέλης Αμπατζής, Ασημίνα Αναστασοπούλου, Κορίνα-Άννα Γκουγκουλή, Γιώργος Δικαίος, Αναστάσης Λαουλάκος, Μάνος Πετράκης, Νάνσυ Σιδέρη, Μαρία Σκουλά

Πού: Θέατρο του Νέου Κόσμου (κεντρική σκηνή), Αντισθένους 7 και Θαρύπου 7, Νέος Κόσμος, τηλ. 210 9212900

Πότε: από 8 Μαΐου 2019 και κάθε Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη και Σάββατο στις 21.00, Κυριακή στις 18.00. Έως 5 Ιουνίου 2019

Διάρκεια παράστασης: 100 λεπτά

Εισιτήρια: Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη  15 ευρώ (κανονικό), 12 ευρώ (μειωμένο), Σάββατο, Κυριακή 18 ευρώ (κανονικό), 15 ευρώ (μειωμένο)

Info

Το έργο «Το ξύπνημα της άνοιξης»,  που στο διάστημα του μεσοπολέμου ήταν το πιο πολυπαιγμένο δραματικό έργο σε όλες τις γερμανόφωνες σκηνές, φέρει τον υπότιτλο: “Μια παιδική τραγωδία”. Και σε παρένθεση ο Βέντεκιντ προσθέτει: “γραμμένο από το φθινόπωρο του 1890 ως το Πάσχα του 1891”. Ακολουθεί μια κάπως περίεργη αφιέρωση: “Στον Κύριο με τη μάσκα”. Αυτό το μικρό δράμα με το προκλητικό, για την εποχή, ύφος του, με τις μάχες που ξέσπασαν με τη λογοκρισία και με αφορμή τις παραστάσεις του, με τα διδάγματά του υπέρ μιας εντελώς ελεύθερης διαπαιδαγώγησης των παιδιών και των εφήβων, καθρεφτίζει μια ολόκληρη εποχή: το διάστημα από την αρχή του αιώνα μας ως τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, όχι μόνο σε γερμανική αλλά σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Εμπεριέχει σε μικρογραφία όλο το πολιτικό χάσμα ανάμεσα στον προπολεμικό αστικό κόσμο και τα διάφορα μεταπολεμικά πολιτισμικά ρεύματα, αποπνέει τον αέρα της καλλιτεχνικής και πνευματικής επανάστασης που εκρήγνυται παντού στην Ευρώπη γύρω στο 1910 και θα χαράξει τις θεμελιακές γραμμές της πορείας του ευρωπαϊκού πολιτισμού του αιώνα μας.

Το έργο αποτελείται από μικρές σκηνές που διαδέχονται η μια την άλλη με γοργό ρυθμό, και παρουσιάζει στιγμιότυπα από τη ζωή των μαθητών του γυμνασίου και των γονιών τους, ενώ συγχρόνως έχει μια αρκετά ασυνήθιστη πλοκή. Αυτός ο καλειδοσκοπικός χαρακτήρας της δημιουργικής δομής ερμηνεύεται σήμερα ως προδρομική μορφή του εξπρεσιονιστικού station drama. Ο Βέντεκιντ δεν είναι μόνο πρωτοπόρος στο γλωσσικό ύφος και στον θεματογραφικό τομέα, αλλά και στη δραματουργική τεχνική. […]”

(Βάλτερ Πούχνερ, απόσπασμα από το βιβλίο του “Ευρωπαϊκή θεατρολογία: ένδεκα μελετήματα”, Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν, Αθήνα 1984)