«Juke Box» από την ομάδα Playback Ψ

Συνέντευξη: Μαριλένα Θεοδωράκου

Έως τώρα έχουν δώσει περισσότερες από 500 παραστάσεις, σε θέατρα, νοσοκομεία, σχολεία, φυλακές, κέντρα απεξάρτησης, πολιτιστικούς φορείς και συνέδρια, στην Ελλάδα και το εξωτερικό, προσφέροντας μια σκηνή για να παιχτεί κάθε ανθρώπινη ιστορία. Η ομάδα Playback Ψ είναι η πρώτη επαγγελματική ομάδα Θεάτρου Playback στην Ελλάδα που ιδρύθηκε από τον Λάμπρο Γιώτη το 2004. Ο καλλιτεχνικός διευθυντής και σκηνοθέτης μιλάει για τη νέα παράσταση της ομάδας με τίτλο «Juke Box» στην οποία, με αφορμή αγαπημένα τραγούδια, μια ομάδα ηθοποιών, μουσικών και εικαστικών είναι έτοιμη να ακούσει ιστορίες από τη ζωή των θεατών και να τις παίξει στη σκηνή με θεατρικό αυτοσχεδιασμό.

Θέατρο αυτοσχεδιασμού. Θέλετε να μας πείτε για αυτό;

Δουλεύουμε με βάση το σωματικό θέατρο και τις σχέσεις που δημιουργούνται πάνω στη σκηνή από τα σώματα των ηθοποών. Θα μπορούσα να τα χαρακτηρίσω «ψυχοσώματα», γιατί τα σώματα αυτά εκφράζουν και εκπροσωπούν ψυχικές αναπαραστάσεις των αφηγητών – θεατών. Για παράδειγμα, «τον πατέρα που δεν γνώρισα», «το παιδί που ήμουν κάποτε», «το παιχνίδι που έπαιζα μικρός», «την πεθαμένη σύζυγο», «τον ιδανικό κυβερνήτη», κ.ά. Πρόκειται για ρόλους που χρειάζεται να φανταστεί ο ηθοποιός στη στιγμή και να αποδώσει, επομένως έχει μεγάλη σημασία τόσο η γενικότερη κατάρτιση που διαθέτει, όσο και η ικανότητα για συμβολοποίηση και για σκηνική συνεργασία με τους άλλους. Όλα αυτά αποτελούν άξονες της δουλειάς μας στις πρόβες.

Πως προέκυψε ο τίτλος της παράστασης «Juke box»;

Το Juke Box ήταν ένα μηχάνημα που χαρακτήρισε τη διασκέδαση στην Αμερική της ποτοαπαγόρευσης, όπου οι άνθρωποι μέσα στην «κρίση» ήθελαν να ξεφαντώσουν μέσα από το τραγούδι και τον χορό. Στον φετινό κύκλο παραστάσεων χρησιμοποιούμε τραγούδια που τραγουδάνε οι ηθοποιοί στη σκηνή ως ερεθίσματα για να θυμηθούν και να εκφράσουν οι θεατές ιστορίες από τη ζωή τους, τις οποίες στη συνέχεια οι ηθοποιοί θα παίξουν με θεατρικό αυτοσχεδιασμό. Δεν ξέρουμε όμως ποιό από όλα τα τραγούδια θα επιλέξει το κοινό, ποιός θεατής θα ρίξει το φανταστικό αυτό «κέρμα».

Ποιο είναι το θέμα της παράστασης;

Το θέμα της παράστασης το ορίζουν οι ιστορίες των θεατών. Είναι μια παράσταση χωρίς έργο, το έργο γράφεται κάθε φορά από αυτή την «κόκκινη κλωστή» που ξετυλίγεται από την αδιόρατη ανέμη κάθε παράστασης, και συνδέει τη μια ιστορία με την επόμενη. Έτσι κάποιος μπορεί να ξαναέρθει στο θέατρο και να δει μια διαφορετική παράσταση.

Πώς θα δούμε τους ηθοποιούς επί σκηνής;

Οι ηθοποιοί έχουν μια σκηνική ουδετερότητα για να μπορέσουν να παίξουν κάθε ρόλο. Συχνά επιλέγονται από τους θεατές για να παίξουν ρόλο άλλου φύλου ή ακόμη και κάποιο αντικείμενο ή έννοια. Επομένως χρειάζεται να έχουν προετοιμασία, διαθεσιμότητα, ετοιμότητα και μακρόχρονη εκπαίδευση στον αυτοσχεδιασμό.

Μια ομάδα ηθοποιών, μουσικών και εικαστικών είναι έτοιμη να ακούσει ιστορίες από τη ζωή των θεατών και να τις παίξει στη σκηνή με θεατρικό αυτοσχεδιασμό. (Φωτογραφίες: Ειρήνη Μιχοπούλου).

Πώς συνδυάζεται το θέατρο με την ψυχολογία;

Το θέατρο παρουσιάζει εκτός από διαπροσωπικές σχέσεις, ενδοψυχικά φαινόμενα κα ψυχολογικά παράδοξα. Η έννοια της παραδοξότητας που απασχολεί την ψυχολογία και την ψυχοθεραπεία ατόμων και συστημάτων, μεταφέρεται στο θέατρο στοχευμένα ως αποστασιοποίηση, που με παράδοξο τρόπο προκαλεί συγκίνηση στο θεατή ακόμη και στα πιο στρατευμένα έργα θεατρικών συγγραφέων. Ακόμη, τα κοινωνικά φαινόμενα τα κατανοούμε μέσα από τις νοητικές μας αναπαραστάσεις, που στη συνέχεια θα γίνουν παραστάσεις πάνω σε κάποια σκηνή.

Κατά τη γνώμη σας, με ποιον τρόπο λειτουργεί το θέατρο θεραπευτικά; Μπορούμε να το δούμε ιστορικά από την εποχή του Αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου και άλλων θεραπευτικών χώρων της αρχαιότητας;

Η δραματική έκφραση, προτού πάρει τη μορφή της θεατρικής τέχνης, ήταν μέρος λατρευτικών και ιαματικών τελετών. Στην αρχαία Ελλάδα αποτελούσε μέρος της διονυσιακής λατρείας, των τελετών προς τιμήν του θεού Διόνυσου, θεού του αμπελιού, της έξαρσης της φύσης και της δυσυπόστατης και εκστατικής πλευράς του ανθρώπου. Πολιτισμικά, την εποχή εκείνη η λατρεία στα θεία, η ίαση και η δραματική έκφραση ήταν ένα. Αργότερα, στη εποχή της ανάπτυξης της Τέχνης στα κλασικά χρόνια, ο Αισχύλος και οι μεταγενέστεροι συγγραφείς, από όσα διασώθηκαν μέχρι τις μέρες μας, έγραψαν θέατρο με συγκεκριμένη μορφή που αποτέλεσε μορφή τέχνης, όμως ο διάλογος με τους θεούς ήταν ακόμη κεντρικό θέμα. Τα αμφιθέατρα, της Επιδαύρου χαρακτηριστικά, είχαν κοντά Ασκληπιεία, χώρους θεραπείας. Το διάστημα που δεν γίνονταν παραστάσεις, οι ασθενείς τελούσαν επί σκηνής θεραπευτικά δρώμενα με σκοπό την ίασή τους. Τα δρώμενα αυτά είχαν ένα ισχυρό στοιχείο έκστασης και αυθυποβολής, φαινόμενα placebo για τη σύγχρονη ιατρική, το οποίο φαινόμενο έχει διαπιστωμένο ισχυρό συντελεστή αποτελεσματικότητας για κάθε θεραπεία ακόμη και για τις φαρμακευτικές. Εκτός όμως από τη συνθήκη αυθυποβολής, που έχει τη σημασία της για οποιαδήποτε ανάρρωση, το άτομο έπαιρνε δύναμη από την κοινότητα, την ομαδική έκφραση, την κοινή πίστη. Γι’ αυτό και το στοιχείο του χορικού, διατηρείται ως τις μέρες μας, μεταφέροντας την αρχέγονη δυναμική και ανάγκη για συλλογική έκφραση, την αξία κάποιας πίστης, όχι απαραίτητα θρησκευτικής.

Η ομάδα Playback Ψ είναι η πρώτη επαγγελματική ομάδα Θεάτρου Playback στην Ελλάδα που ιδρύθηκε από τον Λάμπρο Γιώτη το 2004. (Φωτογραφίες: Ειρήνη Μιχοπούλου).

Θα θέλατε να μας πείτε λίγα λόγια για την ομάδα Playback Ψ;

Η ομάδα «Playback Ψ» είναι η πρώτη ομάδα αυτού του θεατρικού είδους στην Ελλάδα που απαρτίζεται από επαγγελματίες καλλιτέχνες. Ως θεατρικό είδος ξεκίνησε από την Αμερική (J.Fox – J.Salas, δεκαετία ’70). Η ομάδα μας συστάθηκε το 2004 στο πλαίσιο της Εταιρείας Δραματικής Έκφρασης και Θεραπείας «Παλμός» και έχει δώσει πάνω από 500 παραστάσεις, σε θέατρα, νοσοκομεία, σχολεία, φυλακές, κέντρα απεξάρτησης, πολιτιστικούς φορείς και συνέδρια, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχουμε δώσει ως τώρα παραστάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα (5η Παγκόσμια Εκδήλωση Θεάτρου Playback, 2009), για την Πολιτιστική Ολυμπιάδα του Λονδίνου (Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου Playback, 2012), για το προσφυγικό (Ευρωπαϊκό Συνέδριο Θεάτρου Playback, Βουδαπέστη, 2017), ενώ ετοιμαζόμαστε για το Παγκόσμιο Συνέδριο Θεάτρου Playback που θα γίνει φέτος στην Ινδία. Επίσης, τα τελευταία χρόνια διοργανώνεται στον «Παλμό» εκπαίδευση από τον συνεργάτη μου Δημήτρη Μπεγιόγλου και εμένα, που μαθητεύσαμε κοντά στον Fox και τη Salas στην εκπαίδευση που παρέχουν και πιστοποιηθήκαμε ως εκπαιδευτές (accredited trainers, Center for Playback Theatre, New York). Στην εκπαίδευση αυτή συμμετέχουν τα παλιότερα μέλη της ομάδας με κατάρτιση στο εκπαιδευτικό θέατρο, τη δραματοθεραπεία ή το ψυχόδραμα και εμπειρία πολλών χρόνων από παραστάσεις: Χριστίνα Φραγκιαδάκη, Βέρα Λάρδη, Χρήστος Θεοχαρόπουλος, Μαργαρίτα Καστρινού.

Έχετε έναν μεγάλο θίασο για τα σημερινά ελληνικά δεδομένα. Πώς ήταν η συνεργασία σας με τους ηθοποιούς και τους υπόλοιπους συντελεστές;

Η συνεργασία μου με τους ηθοποιούς ήταν πάντα για μένα μια εξαιρετική πρόκληση. Όπως επίσης και με τους μουσικούς και τους φωτιστές που αυτοσχεδιάζουν παράλληλα στην παράσταση. Ακόμη και με τους εικαστικούς που κάποιες φορές ζωγραφίζουν κατά τη διάρκεια μιας παράστασης έναν πίνακα με αφορμή τις ιστορίες του κοινού. Για μένα είναι μια συμβολική οικογένεια. Σε κάθε οικογένεια υπάρχουν στιγμές αγάπης, καβγάδες, ζήλειες, αποχωρισμοί. Άνθρωποι έρχονται, φεύγουν, αναζητούν το δικό τους τόπο, το δικό τους τρόπο. Κάποιοι όμως μένουν μέσα στα χρόνια κι αποτελούν τα κεντρικά μέλη.  Άλλοι όχι. Δεν σημαίνει όμως ότι τους ξεχνάς.

Πληροφορίες παράστασης

«Juke Box» από την ομάδα Playback Ψ

Καλλιτεχνική Διεύθυνση και Σκηνοθεσία: Λάμπρος Γιώτης
Συντονίζουν εναλλάξ: Λάμπρος Γιώτης, Δημήτρης Μπέγιογλου, Χριστίνα Φραγκιαδάκη, Βέρα Λάρδη, Χρήστος Θεοχαρόπουλος
Παίζουν εναλλάξ: Χριστίνα Φραγκιαδάκη, Βέρα Λάρδη, Χρήστος Θεοχαρόπουλος, Μαργαρίτα Καστρινού, Μαρία Μαραγκοπούλου, Άρτεμις Χατζηαργυρίου, Κατερίνα Webster, Σάββας Βασιλειάδης
Μουσική: Αλέξανδρος Μισιρλιάδης, Παναγιώτης Κουκούτας
Φωτισμοί: Νίκος Θεοχαρόπουλος, Κωστής Μπασούλης
Μουσική διδασκαλία: Σοφία Μάλαμα
Εικαστική επιμέλεια: Μάγδα Τσαγκαράκη
Βοηθός παραγωγής: Αλεξία Πολυμενοπούλου
Φωτογράφιση: Ειρήνη Μιχοπούλου
Υπεύθυνη Επικοινωνίας: Μαρίκα Αρβανιτοπούλου

Πού: Παλμός, Κλεισθένους 3, Πλατεία Κοτζιά, (στον 6ο όροφο), κρατήσεις θέσεων, τηλ. 6973959552

Πότε: από το Σάββατο 16 Μαρτίου 2019 και κάθε Σάββατο στις 21.15 και Κυριακή 20.15. Έως την Κυριακή 21 Απριλίου 2019

Εισιτήρια: 10 ευρώ (γενική είσοδος), 8 ευρώ (φοιτητικό), 5 ευρώ (Ατέλειες, κάρτα ανέργων, άνω των 65, μέλη ομάδων playback)