Η Κίττυ Παϊταζόγλου στο «Φαρενάιτ 451»

Συνέντευξη: Μαριλένα Θεοδωράκου

Το 1953, εν τω μέσω της μακαρθικής περιόδου, εμφανίζεται στα αμερικανικά βιβλιοπωλεία ένα βιβλίο που θα αποτελέσει ένα από τα σημαντικότερα δυστοπικά μυθιστορήματα του 20ού αιώνα. Πρόκειται για το «Φαρενάιτ 451» του Ραίη Μπράντμπερυ. Ο τίτλος του, δηλώνει τη θερμοκρασία στην οποία αρχίζει να καίγεται το χαρτί και αναφέρεται στην πρακτική της «καύσης βιβλίων», που ταυτίζεται ιστορικά και συμβολικά με την καταστολή της ελευθερίας σκέψης και λόγου. Το 1979, ο ίδιος ο συγγραφέας ξαναγράφει το έργο σε θεατρική μορφή, επεμβαίνοντας σημαντικά στο αρχικό περιεχόμενο του κειμένου και δημιουργώντας έτσι τη βάση για ένα πολύ ενδιαφέρον θεατρικό ανέβασμα. Μια πολυφωνική ανάγνωση που ανατριχιάζει με την επικαιρότητα του έργου. Η παράσταση του συγκλονιστικού έργου του Ραίη Μπράντμπερυ, που ανέβηκε πέρυσι τον Ιούνιο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου, συνεχίζεται και φέτος στο θέατρο Πόρτα. Η ηθοποιός Κίττυ Παϊταζόγλου μιλάει για το ρόλο που ερμηνεύει, για τον συγγραφέα και τα θέματα του έργου που αφορούν τη γενιά του σήμερα.

Η υπόθεση 

Σε μια μελλοντική κοινωνία «πυροτεχνουργοί», λειτουργώντας ως ένα «Σώμα Κρατικής Ασφάλειας», εντοπίζουν και καίνε όσα βιβλία έχουν σωθεί κρυμμένα από αντιφρονούντες, που αρνούνται να συμμορφωθούν στο δόγμα, ότι τα βιβλία είναι άχρηστα και βλαβερά. Ο βασικός ήρωας του έργου είναι ένα διακεκριμένο στέλεχος αυτού του «σώματος», όμως, ερχόμενος σε επαφή με το «μυστικό σύμπαν των βιβλίων», αρχίζει να μαγνητίζεται επικίνδυνα απ’ αυτό. Σιγά-σιγά ανακαλύπτει ότι πίσω από τον κόσμο εικονικής πραγματικότητας, στον οποίο οι συμπολίτες του ζουν εφησυχασμένοι, υπάρχει ένα ολόκληρο δίκτυο, που κινείται υπόγεια και σε αντίθετες κατευθύνσεις από τις δικές του επιλογές. Όταν ξυπνήσει η «περιέργειά» του γι’ αυτόν τον κόσμο,  είναι θέμα χρόνου να γίνει από διώκτης διωκόμενος.

Πώς ξεκινήσατε να ασχολείστε με το επάγγελμα του ηθοποιού;

Δεν έχω πολλά να πω για το πώς έγινα ηθοποιός. Στην εφηβεία μου μπήκα στη θεατρική ομάδα του σχολείου μου και βρήκα μια διέξοδο, όπως έβρισκα αντίστοιχα στη μουσική ή στον αθλητισμό. Απλά στο θέατρο χωρούσαν περισσότερα. Περισσότερη επικοινωνία και εξωστρέφεια-που τη χρειαζόμουν, περισσότερες συγκινήσεις, περισσότερη τροφή στη φαντασία μου. Στην πορεία, η ανάγκη μου αυτή έγινε μονόδρομος.

Ποιες ήταν οι πρώτες σας σκέψεις όταν διαβάσετε το συγκεκριμένο έργο του Ραίη Μπράντμπερυ;

Το Φαρενάιτ 451 το είχα διαβάσει πρώτη φορά γύρω στα 14, ήταν στην εξεταστέα ύλη για κάποιο πτυχίο αγγλικών, απ’ όσο θυμάμαι. Πρώτες σκέψεις δεν είχα, γιατί σκέψεις ιδιαίτερες δεν γεννιούνται όσο είσαι στη λογική και την κούρσα των πτυχίων, αυτή είναι η εκπαιδευτική μας νοοτροπία, δυστυχώς. Πέρυσι λοιπόν, όταν το ξαναδιάβασα για την παράσταση, σκέφτηκα πως το έργο στην ουσία είναι ένα θρίλερ, με αρχή, μέση και αβέβαιο τέλος. Σαν τον κόσμο μας.

Ποια είναι η γνώμη σας για τον συγγραφέα;

Ο Μπράντμπερι είναι πολύ έξυπνος συγγραφέας. Δεν ξέρω αν είναι Σαίξπηρ, αν το έργο του θα διαβάζεται σε 200 χρόνια από τώρα, μα κατάφερε να πιάσει με τέτοια διαύγεια και ανθρωπιά το πνεύμα της εποχής του και να γίνει τόσο προφητικός στο σήμερα που ζούμε, που μόνο ένας οξύς και γενναιόδωρος νους μπορεί να το κάνει.

Για ποια θέματα μιλάει το έργο;

Για μένα το σπουδαιότερο ζήτημα που τίθεται στο έργο, είναι αυτό που συμβαίνει, όταν ο άνθρωπος στο βωμό της όποιας προόδου, απεμπολεί δυο βασικά του δικαιώματα: το δικαίωμά του στην ελευθερία και το δικαίωμά του στην προσωπικότητα. Οι άνθρωποι στο Φάρεναιτ, με τη συναίνεσή τους έχουν υποταχτεί στο Σύστημα. Κανείς δεν τους εξανάγκασε. Η πρόθεσή τους ήταν πραγματικά να φτιάξουν έναν κόσμο καλύτερο, ομορφότερο, ασφαλέστερο, πιο εύκολο και πιο ίσο. Απλά, στην πορεία έχασαν τη μπάλα, η ευκολία έγινε κομφορμισμός, η ισότητα ισοπέδωση και η ασφάλεια Ασφάλεια. Αυτό είναι το τρομαχτικό. Κι είναι ένας κίνδυνος που νιώθω πως αφορά πολύ τη γενιά μου, που μεγαλώνουμε χωρίς μια αίσθηση σταθερότητας και, πια, χωρίς δυνατά πρότυπα.

Πώς έχει γίνει η μεταφορά του έργου επί σκηνής;

Η παράσταση περιστρέφεται γύρω από δυο άξονες. Ο ένας είναι ο λαμπερός, γοητευτικός και άκρως υπνωτιστικός κόσμος ενός –όχι πολύ μακρινού- μέλλοντος, όπου οι άνθρωποι δε γερνούν, δεν υποφέρουν και δε χρειάζεται να σκέφτονται, έχουν όμως πουλήσει την ψυχή τους στο Σύστημα, και δε θυμούνται και πότε το έκαναν. Ο άλλος άξονας είναι, μια μειοψηφία-σχεδόν γραφικών- ανθρώπων σ’ έναν κόσμο φθοράς, συνεχούς πάλης και θανάτου, με σκέψη όμως και ψυχή ελεύθερη. Χωρίς να ονοματίζει καλούς και κακούς, η παράσταση λέει: Σκύψτε να δείτε πώς είμαστε.

Ποιον ρόλο ερμηνεύετε;

Η Κλαρίς, το κορίτσι που παίζω στο έργο, δεν ξέρω να σας πω τι είναι ή τι δεν είναι, γιατί από γραφής είναι ένα αίνιγμα. Κι έτσι πρέπει να μείνει, να μην μπορούμε να την αποκωδικοποιήσουμε. Μπορώ όμως να σας πω κάποια υλικά που βάζω στο καλούπι για να τη φτιάξω: πολλή μοναξιά, αρκετό χιούμορ, τσαμπουκά και υψηλή θερμοκρασία. Ένας συνεχής παλμός, πυρετός. Δε νομίζω από γενναιότητα, μάλλον από ανάγκη επιβίωσης.

Πώς ήταν η συνεργασία σας με τον Θωμά Μοσχόπουλο και τους υπόλοιπους συντελεστές της παράστασης;

Με το Θωμά είναι η τρίτη φορά που δουλεύουμε μαζί, και, όπως σε μια σχέση που τα πράγματα βαθαίνουν, υπάρχουν φορές που συνεννοούμαστε με τα μάτια κι άλλες που χρειάζεται να ξεβολευτούμε και οι δυο για να μην επαναλάβουμε συνήθειες. Χαίρομαι γι’ αυτό, σημαίνει εμπιστοσύνη και προχώρημα. Χαίρομαι πολύ και για τη ζεστασιά όλου του θιάσου στο Φαρενάιτ. Αν και διαφορετικής ηλικίας και εμπειρίας άνθρωποι, νιώθω πως ακουμπάμε ο ένας στον άλλο, για να μεγαλώσουμε μαζί στην παράσταση.

Πληροφορίες παράστασης

«Φαρενάιτ 451» του Ραίη Μπράντμπερυ

Μετάφραση – Σκηνοθεσία: Θωμάς Μοσχόπουλος
Σκηνικά: Ευαγγελία Θεριανού
Κοστούμια: Κλαιρ Μπρέισγουελ
Μουσική: Κορνήλιος Σελαμσής
Φωτισμοί: Σοφία Αλεξιάδου
Επιμέλεια κίνησης: Σοφία Πάσχου
Βοηθός σκηνοθέτη: Ρωμανός Μαρούδης
Βοηθός φωτιστή: Tracey Gibbs
Βοηθός σκηνογράφου: Γεωργία Τσίπουρα
Σχεδιασμός προβολών: Mavra Gidia|Χρυσούλα Κοροβέση & Μάριος Γαμπιεράκης
Κατασκευή κοστουμιών: Olga Evseeva
Σχεδιασμός κομμώσεων: Talkin’ heads

Φωτογραφίες:  Πάτροκλος Σκαφίδας

Παίζουν: Αλέξανδρος Λογοθέτης, Άννα Μάσχα, Ευδοκία Ρουμελιώτη, Κίττυ Παϊταζόγλου, Χάρης Τσιτσάκης, Μάνος Γαλανής, Θάνος Λέκκας, Ξένια Καλογεροπούλου

Πού: Θέατρο Πόρτα, Μεσογείων 59, Αθήνα, τηλ. 210 7711333

Πότε: Παρασκευή, Σάββατο στις 21.15 και Κυριακή στις 19.30

Εισιτήρια: Κανονικό 15 ευρώ, Φοιτητικό, ΑΜΕΑ, άνω των 65, ομαδικό (άνω των 10 ατόμων) 12 ευρώ, Ανέργων 8 ευρώ