Κωνσταντίνος Δέδες: «Όσα πραγματεύεται η παράσταση είναι όλα όσα με απασχολούν»

Sharing is caring!

Συνέντευξη: Μαριλένα Θεοδωράκου

Μια ρέγγα να φτάνει στην Ελλάδα της Μπέλ Επόκ, του «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν» του Χαρίλαου Τρικούπη, μόνη, σε μια αλμυρή κοινωνία, αντιμετωπίζοντας καθημερινά μια τοξική στάση – ίδιον της κρίσης- από τους ανθρώπους. Ο Κωνσταντίνος Δέδες μιλάει στο theatermag.gr για την παράσταση του έργου «Οι περιπέτειες μιας λογίας ρέγγας», στην οποία υπογράφει το κείμενο, τη σκηνοθεσία, τα κοστούμια και τη μουσική επιμέλεια. Πρόκειται για ένα παραμύθι, που βασίζεται σε ένα χιουμοριστικό άρθρο του 1890, στην καθαρεύουσα. Τον σουρεαλιστικό μονόλογο που μιλάει για το πολύπλοκο πρόβλημα της προσφυγιάς, του ξεριζωμού και της διαφορετικότητας, ερμηνεύει η Βίβιαν Κοντομάρη.

Πώς προέκυψε η ιδέα για τη συγγραφή του έργου;

Η ιδέα προέκυψε από ένα άρθρο του 1890 που ανακάλυψα πριν από χρόνια. Όταν το διάβασα, τότε απλά χαμογέλασα. Όταν όμως το ξανάπιασα στα χέρια μου το 2015, σοκαρίστηκα. Δεν μπορούσα να φανταστώ πως γίνεται μια «ρέγγα» που φτάνει στην Ελλάδα της κρίσης του 19ου αιώνα, να περιγράφει εικόνες που βλέπουμε όλοι εμείς σήμερα. Ένα κείμενο βέβαια χωρίς αρχή, μέση και τέλος, που χρειάστηκε αρκετή δουλειά για να πάρει τη σημερινή του μορφή. Ένα κείμενο καθαρά πολιτικού χαρακτήρα, που εν έτει 1890 – διόλου τυχαία – ήταν ανυπόγραφο.

Θα θέλατε να μας πείτε για την πορεία της παράστασης;

Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε το 2015 σε μια πιο απλή μορφή, για μια και μόνο παράσταση, στον πολυχώρο Hitchcocktales στο πλαίσιο του φεστιβάλ «Summer lovers» της γκαλερί Artshot της Σοφίας Γαϊτάνη, στην Ακρόπολη. Το βράδυ των εγκαινίων της έκθεσης – όλα τα έργα της Σοφίας ήταν βασισμένα στο κείμενο «Οι περιπέτειες μιας λογίας ρέγγας»- στήθηκε μια παράσταση στον συγκεκριμένο πολυχώρο. Τον ρόλο της ρέγγας τότε, κρατούσε ο ηθοποιός Λεωνίδας Καλφαγιάννης. Το καλοκαίρι που μας πέρασε, μετά από πρότασή μου στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, η παράσταση συμπεριλήφθηκε στο πρόγραμμα του φεστιβάλ «ΑΤΛΑΣ – Άνοιγμα στην πόλη» και παρουσιάστηκε στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος, σε παραγωγή του ΔΘΠ για δυο μόνο παραστάσεις. Το ρόλο της ρέγγας, ερμήνευσε η Βίβιαν Κοντομάρη. Από τις 17 Ιανουαρίου 2019 και για τέσσερις εβδομάδες η παράσταση, ανανεωμένη και εμπλουτισμένη, θα παίζεται στο φιλόξενο θέατρο του Ιδρύματος Μιχάλης Κακογιάννης, με την Βίβιαν Κοντομάρη στον ρόλο της ρέγγας και την Μελίνα Ντελίκου να την συνοδεύει με το βιολί της.

Ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Δέδες και η ηθοποιός Βίβιαν Κοντομάρη στα γυρίσματα του video- teaser, που έγιναν στο Ναυτικό Μουσείο της Ελλάδος. (Φωτογραφίες: Γεωργία Θεοδώρου).

Το πολύπλοκο πρόβλημα της προσφυγιάς, του ξεριζωμού, της διαφορετικότητας. Θα θέλατε να μας πείτε γι’ αυτό και για τα θέματα που πραγματεύεται η παράσταση;

Όλα όσα πραγματεύεται η συγκεκριμένη παράσταση, είναι όλα όσα με απασχολούν, όλα όσα θέλω καιρό τώρα να φωνάξω. Και είμαι σίγουρος ότι δεν αφορούν μόνο εμένα, αλλά και πολλούς άλλους. Το βίωσα σε όλες σχεδόν τις παραστάσεις που κάναμε. Ένας φίλος, έγινε έξαλλος φεύγοντας από την παράσταση, γιατί ο κόσμος γελούσε. Πως μπορούν και γελούν, με ρώτησε. Είναι μια αντίδραση κι αυτό, του είπα. Το να αντιδράς, σημαίνει ότι είσαι ζωντανός. Κι όσο είμαστε ακόμα ζωντανοί, τότε θα μπορούμε να έχουμε και μέλλον. Όσον αφορά τώρα, το πρώτο σκέλος της ερώτησής σας, δεν έχω παρά μόνο να πω κάτι που προκύπτει μέσα από την παράσταση. Η διαφορετικότητα, είναι από μόνη της μια περιπέτεια. Η πίστη όμως, η αγάπη και η δύναμή μας είναι που δικαιώνουν τη ζωή μας.

Πώς ήταν η συνεργασία σας με τη Βίβιαν Κοντομάρη; Πώς την οδηγήσατε σκηνοθετικά;

Με τη Βίβιαν Κοντομάρη γνωριζόμασταν, αλλά δεν έτυχε ποτέ να συνεργαστούμε. Όταν της πρότεινα να κάνει τον μονόλογο, μου είπε ότι έχει ορκιστεί να μην ξανακάνει μονόλογο. Παρόλα αυτά, της έστειλα το κείμενο να το διαβάσει. Την επομένη μέρα με πήρε τηλέφωνο, πήγαμε για φαγητό και μου είπε ότι αυτόν τον μονόλογο θέλει να τον κάνει. Όλο τον μονόλογο τον μάθαμε μαζί, παράγραφο- παράγραφο, γιατί ήθελα ο ηθοποιός που θα το αναλάβει να ξέρει –πάνω απ΄όλα- τι λέει το κείμενο. Πολλές φορές διαφωνήσαμε, κάποιες άλλες συμφωνήσαμε, αλλά όλο αυτό γίνονταν με έναν πολύ δημιουργικό τρόπο. Είμαι από τους σκηνοθέτες που πιστεύουν στο κείμενο και στον ηθοποιό. Θεωρώ ακόμη, ότι το θέατρο είναι η πιο απλή τέχνη στον κόσμο και γι’ αυτό και τόσο δύσκολη. Όταν ο ηθοποιός μπορεί να πει καλά το παραμύθι και να πάρει από το χέρι τον θεατή και να ταξιδέψει μαζί του, τότε ο σκοπός του θεάτρου έχει επιτευχθεί. Φτάνει βέβαια, το παραμύθι να αφορά και τον θεατή. Όταν ήμουν παιδί, η γιαγιά μου, μού έλεγε παραμύθια όπως εκείνο της Χιονάτης, του Κοντορεβυθούλη και άλλα. Κάποια στιγμή τα βαρέθηκα. Εκείνο το παραμύθι όμως, που δεν βαριόμουν ποτέ, ήταν το παραμύθι που μιλούσε για το βασιλόπουλο που το έλεγαν Κωνσταντίνο και που κατάφερε να σκοτώσει τον δράκο και να απελευθερώσει την όμορφη βασιλοπούλα που κρατούσαν αιχμάλωτη στον Πύργο. Αυτό, ήθελα να το ακούω ξανά και ξανά. Κι η γιαγιά μου ήταν πολύ καλή παραμυθού, όπως και η Βίβιαν Κοντομάρη.

Θα ακούσουμε την ηθοποιό να μιλάει στην καθαρεύουσα;

Ναι. Ένα κομμάτι αυτού του μονολόγου είναι γραμμένο στην καθαρεύουσα. Σε απλή καθαρεύουσα όμως, που δεν είναι δύσκολο να την παρακολουθήσει ο θεατής. Κάποια κομμάτια, είναι παρμένα από το άρθρο του 1890 που προαναφέραμε και κάποια είναι γραμμένα από μένα.

Ποια είναι τα κωμικά στοιχεία της παράστασης; Υπάρχει κάποια σκηνή ή φράση που ξεχωρίζετε;

Τα κωμικά στοιχεία της παράστασης προκύπτουν μέσα από το κείμενο. Το μεδούλι του κειμένου είναι αυτό που προκαλεί το γέλιο κι όχι απλά κάποιες φράσεις. Το γέλιο λειτουργεί μέσα από παράξενους μηχανισμούς σε αυτήν την παράσταση. Όπως όταν γλυστρά κάποιος μπροστά μας, πέφτει κι ενώ ξέρουμε οτι ενδεχομένως πονάει, εμάς μας πιάνει νευρικό γέλιο. Η φράση όμως που ξεχωρίζω σε αυτήν την παράσταση, και που σε κάποιους μπορεί να φανεί κι αστεία εν έτει 2019 -ίσως γιατί δεν την αντέχουν- είναι η φράση που λέει η ρέγγα μας στο φινάλε της: «Δεν είμαι άνθρωπος, είμαι ψάρι»… Μια φράση που σηματοδοτεί την έννοια της διαφορετικότητας. Μόνο αν κάποτε μπορέσουμε σαν κοινωνία να αποδεχθούμε το διαφορετικό, μπορεί ίσως και να πάμε παραπέρα.

Θα θέλατε να μας πείτε για τη σκηνοθεσία, τα κοστούμια και τη μουσική επιμέλεια που υπογράφετε;

Η σκηνοθεσία πάτησε πάνω στην προσωπικότητα της ηθοποιού που ερμηνεύει τον μονόλογο. Η ευτυχής συγκυρία είναι ότι έχουμε και μια σπουδαία μουσικό – βιολονίστρια επί σκηνής, την Μελίνα Ντελίκου, που σχολιάζει μουσικά τα κομμάτια του μονολόγου που προηγούνται. Τα κοστούμια, είναι μέσα στο πνεύμα της εποχής που η ρέγγα φτάνει στην Ελλάδα – την εποχή του «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν»-  έχοντας επιρροές, σαν αυτές που δέχτηκε η αστική και μεγαλοαστική ενδυμασία των Ελλήνων των αρχών του προηγούμενου αιώνα. Η επιλογή της μουσικής, έγινε με σκοπό να υπογραμμίσει όλα εκείνα που θέλουμε να αναδείξουμε, μέσα από τη συγκεκριμένη παράσταση.

Η παράσταση αφιερώνεται στη Τζέσυ Παπουτσή. Θέλετε να μας πείτε για αυτό;

Η πιο ευλογημένη στιγμή στη ζωή μου ήταν η επαγγελματική συνάντηση, πριν από πολλά χρόνια, με την Τζέσυ Παπουτσή. Συναντηθήκαμε στο Εθνικό Θέατρο, στο έργο «Ποια Ελένη» των Μιχάλη Ρέππα και Θανάση Παπαθανασίου. Κι από τότε κρατήσαμε ο ένας τον άλλο για προίκα. Η Τζέσυ μού έμαθε ότι το θέατρο γίνεται μόνο με αγάπη και ταλέντο. Όλα τα άλλα είναι δευτερεύοντα. Η πορεία της εξάλλου, δίδαξε σε όλους μας ότι μόνο με αγάπη, αφοσίωση και ταλέντο μπορείς να κάνεις μια σπουδαία καριέρα. Η Τζέσυ γνώριζε γι’ αυτήν την παράσταση και περίμενε να την δει. Τις μέρες που παίζαμε στο Ναυτικό Μουσείο ήταν στην εντατική. Δυο μέρες μετά έφυγε… Αν και ποτέ δεν φεύγει κάποιος όταν τον έχεις μέσα στην καρδιά σου. Αποφασίσαμε, λοιπόν, να της αφιερώσουμε την παράσταση.

Ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Δέδες. (Φωτογραφίες: Γεωργία Θεοδώρου).

Πληροφορίες παράστασης

«Οι Περιπέτειες μιας λογίας ρέγγας»

Σκηνοθεσία, κοστούμια, μουσική επιμέλεια: Κωνσταντίνος Δέδες

Χορογραφίες – Επιμέλεια κίνησης: Αναστασία Γεωργαλά

Animation: Μπάμπης Αλεξιάδης

Σχεδιασμός σκηνικού: Ελένη Δεληγιάννη

Δραματουργική επιμέλεια: Χαρά Λιανού

Βοηθός σκηνοθέτη: Σεβασμία Κοντοσάκου

Δερμάτινα αξεσουάρ: Aumorfia | Θεανώ Ποταμιάνου

Σχεδιασμός μακιγιάζ-κομμώσεων:  Dazzlin’Gal

Σκίτσα: Αριστέα Μάνου

Κατασκευή κοστουμιών: Γεωργία Ταφλαμπά

Φωτογραφίες: Γεωργία Θεοδώρου

Ερμηνεύουν

Στο ρόλο της ρέγγας  η Βίβιαν Κοντομάρη

Μουσική ερμηνεία:  Μελίνα Ντελίκου

Πότε: από 17 Ιανουαρίου 2019 και για 12 μόνο παραστάσεις. Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο στις 21.30

Πού: Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, Αίθουσα κινηματογράφου, Πειραιώς 206, Ταύρος, τηλ. 210 3418550

Εισιτήρια: 15 ευρώ (γενική είσοδος), 12 ευρώ (μειωμένο)

Η παράσταση τελεί υπό την αιγίδα του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος και αφιερώνεται στη Τζέσυ Παπουτσή

Η ηθοποιός Βίβιαν Κοντομάρη και η μουσικός Μελίνα Ντελίκου. (Φωτογραφίες: Γεωργία Θεοδώρου).

Αντί σκηνοθετικού σημειώματος

Η ρέγγα είναι ένα λιπαρό ψάρι του γένους Clupea το οποίο βρίσκεται στα ρηχά και ζεστά νερά του βόρειου Ειρηνικού και του βόρειου Ατλαντικού ωκεανού και της Βαλτικής. Ζει κοπαδιαστά σε ψυχρά νερά με μέτριο βαθμό αλμυρότητας. Στους εχθρούς της ρέγγας περιλαμβάνονται τα θαλασσοπούλια, τα δελφίνια, οι θαλάσσιες χελώνες, οι φώκιες, οι φάλαινες και κυρίως ο άνθρωπος.

Οι ρέγγες έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε καλά λιπαρά Ω-3 και είναι επίσης πηγές βιταμίνης D. Φέρουν όμως και διοξίνες, αν και πηγές θεωρούν ότι στατιστικά τα πλεονεκτήματα από τα Ω-3 είναι ισχυρότερα από τους ενδεχόμενους κινδύνους λόγων διοξινών.

Ας αναλογιστούμε λοιπόν έπειτα απ΄όλα αυτά, μια ρέγγα να φτάνει στην Ελλάδα της Μπέλ Επόκ, του «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν» του Χαρίλαου Τρικούπη μόνη, σε μια αλμυρή κοινωνία, αντιμετωπίζοντας καθημερινά μια τοξική στάση – ίδιον της κρίσης- από τους ανθρώπους.

Ένα τόσο δα ψάρι, πολύ μικρό, χωρίς καμιά δύναμη και κυρίως χωρίς να είναι τουριστικός προορισμός του η Ελλάδα, στο έλεος της εποχής που προαναφέραμε, να αναφωνεί στο φινάλε του μονολόγου «Δεν είμαι άνθρωπος, είμαι ψάρι», υπογραμμίζοντας την έννοια της διαφορετικότητας. Μιας έννοιας που μόνο αν μπορέσουμε να δούμε κατάματα και  να αποδεχθούμε, θα μπορούσαμε ίσως και να πάμε παραπέρα.