Πηνελόπη Φλουρή: «Μόνο κάτι αληθινό μπορεί να σε μετατοπίσει»

Συνέντευξη: Μαριλένα Θεοδωράκου

Το ιστορικό ξενοδοχείο Μπάγκειον δημιουργεί ένα ιδανικό σκηνικό για την αφήγηση μιας ιστορίας που εξελίχτηκε έναν αιώνα πριν. Η δόνηση από τα πλήκτρα του πιάνου και η δόνηση των λέξεων, ενώνονται για να δημιουργήσουν ένα ονειρικό και ταυτόχρονα παρανοϊκό σύμπαν, στην παράσταση «Γράμματα στη Νόρα» που σκηνοθετεί η Πηνελόπη Φλουρή. Μαζί με την Ομάδα Abnormal, καταπιάνεται με το σπάνιο και ατόφιο υλικό των ερωτικών επιστολών του Τζέημς Τζόυς προς την Νόρα Μπάρνακλ. Η σκηνοθέτρια, που υπογράφει τη σύλληψη και τη δραματουργία της παράστασης, αξιοποιώντας την ποιητική διάσταση των επιστολών, μιλάει για τη μεταφορά του έργου επί σκηνής, τη γραφή του τόσο αμφιλεγόμενου συγγραφέα και το βασικό θέμα του έργου: τον έρωτα.

Ποιες ήταν οι πρώτες σας σκέψεις όταν διαβάσετε το συγκεκριμένο έργο του Τζέιμς Τζόυς;

«Όταν πρωτοδιάβασα τις ερωτικές επιστολές του Τζόυς προς τη Νόρα, ένιωσα σαν να παρακολουθώ μια ιστορία μέσα από κλειδαρότρυπα. Θεώρησα ότι αυτές οι επιστολές έχουν κάτι πολύ προσωπικό κι ένιωσα άβολα που τις έχω στα χέρια μου. Έπειτα όμως, κατάλαβα ότι είναι μια ιστορία που τελικά μας αφορά όλους, γιατί μέσα σε αυτήν ο καθένας θα αναγνωρίσει πτυχές του εαυτού του. Ο Τζόυς με την γλαφυρή του γραφή μάς κάνει συνένοχους στο ερωτικό παιχνίδι του. Συμπάσχουμε μαζί του».

Είναι η δεύτερη φορά που καταπιάνεστε με έργο του Ιρλανδού συγγραφέα. Πώς αποφασίσατε να το κάνετε παράσταση;

«Είναι αλήθεια ότι το ενδιαφέρον μου για τα “Γράμματα στη Νόρα” ξεκίνησε το 2014, όπου άντλησα υλικό για μια παράσταση σε ένα φεστιβάλ με τίτλο “Άγιοι Σχεδόν”. Και εκείνη η παράσταση ήταν εμπνευσμένη από τις επιστολές του Τζόυς, αλλά υπήρχε μια προσέγγιση και δομή διαφορετική από τη τωρινή μας παράστασης».

Ποια είναι η γνώμη σας για τον συγγραφέα;

«Αλήθεια, τί μπορώ να πω εγώ για αυτόν τον τόσο αμφιλεγόμενο συγγραφέα; Εάν μιλάμε για το έργο του, νομίζω έχει περισσότερο ενδιαφέρον αυτό που πιστεύει ο ίδιος ο Τζόυς για την γραφή του: “Ένα μουδιασμένο, στουμπωμένο, πατικωμένο, γοργονοειδές, μαρμελαδιαστό, νανουριστικό γράψιμο με κάτι από λιβάνι, μαριολατρεία, αυνανισμό, μύδια βραστά, την παλέτα ενός ζωγράφου, παπαρδέλες…”. Εάν πάλι μιλάμε για την ιδιαιτερότητα της ιδιοσυγκρασίας του, έχουν ενδιαφέρον τα όσα έχουν ειπωθεί από άλλους για εκείνον: “Μισάνθρωπος, αλκοολικός, κόλακας και με το αζημίωτο συνοδός δουκισσών, μπολσεβίκος προπαγανδιστής, κατάσκοπος…”».

Ποια θέματα πραγματεύεται το έργο;

«Το βασικό θέμα στο έργο είναι ο έρωτας. Ποιός έρωτας όμως; Πόσα πρόσωπα έχει ο έρωτας; Και τελικά ποιό είναι το αντικείμενο του έρωτα; Ο έρωτας θέτει ερωτήματα, ρωτάει, αλλιώς δε θα ήταν έρωτας. Αυτό που βρίσκω πολύ ενδιαφέρον, μέσα σε όλες αυτές τις επιστολές που έχουμε στα χέρια μας, είναι ο τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας μιλάει για τον εαυτό του. Η παραδοχή της ποταπότητας των συναισθημάτων του και η ασταμάτητη προσπάθεια να διατηρήσει το πάθος του, προσπαθώντας, ίσως, έτσι να νικήσει τους δαίμονές του. Ο Τζόυς μέσα από αυτές τις επιστολές, είναι σαν να προσπαθεί να νικήσει τον ίδιο του τον εαυτό. Πιστεύω πως ο έρωτας είναι μια μεγάλη ευκαιρία, να αναγνωρίσουμε κομμάτια του εαυτού μας που κρατάμε καλά φυλαγμένα. Να τα αποδεχτούμε ή να τα νικήσουμε τελικά».

Πώς έχει γίνει η μεταφορά του έργου επί σκηνής;

«Η παράσταση ακολουθεί την γραμμικότητα της ερωτικής ιστορίας των δύο προσώπων, χωρίς να σημαίνει ότι προσπαθούμε να υποδυθούμε τον Τζέημς και τη Νόρα. Αφηγούμαστε την ιστορία, χρησιμοποιώντας τις ερωτικές επιστολές και με την βοήθεια του πιάνου, προσπαθούμε να μεταφέρουμε σε κάθε γράμμα, το συναίσθημα που αφήνει η πρώτη ανάγνωση. Όλη την παράσταση συνθέτουν οι ερωτικές επιστολές, ενώ ακούγονται και κάποια κείμενα από τους Δημήτρη Δημητριάδη, Γιάννη Σκαρίμπα, Anne Sexton. Για μένα, οι ερωτικές επιστολές, όπως και κάθε ερωτική ιστορία, έχουν μέσα τους την ποιητική διάσταση και αυτή ακριβώς κυριαρχεί σε αυτήν την δουλειά».

Να σας ρωτήσω για τη μουσική σύνθεση και το πιάνο επί σκηνής; 

«Τη μουσική σύνθεση και εκτέλεση επί σκηνής υπογράφει ο Απόστολος Λαγαρίας. Τα μουσικά κομμάτια δουλεύτηκαν μαζί με το κείμενο των επιστολών κι έτσι ενισχύουν την ατμόσφαιρα της ιστορίας. Τώρα που το σκέφτομαι (γιατί μέσα στην διαδικασία ξέρετε μερικές φορές ξεχνάμε) ήταν ωραίος διάλογος, αυτός που αναπτύχθηκε ανάμεσα στο λόγο και τη μουσική από την αρχή. Δε χρειάστηκε να πούμε πολλά. Το ένστικτο κυριάρχησε».

Πώς δημιουργήθηκε η Ομάδα Abnormal;

«Η Ομάδα Abnormal δημιουργήθηκε το 2012 με δική μου πρωτοβουλία. Είχαμε μαζευτεί, μια ομάδα ανθρώπων και θέλαμε με κοινή ανάγκη να δημιουργήσουμε μία ομάδα για να πάμε σε ένα φεστιβάλ. Είχα μόλις αποφοιτήσει από την Δραματική Σχολή “Αρχή” της Νέλλης Καρρά και είχα ανάγκη να εκφραστώ καλλιτεχνικά. Η πρώτη δουλειά μας, ήταν το “Συνέβη Χθες” του Mark Ravenhill, ακολούθησαν και άλλες παραστάσεις, όμως τ’ όνομα της ομάδας ακούστηκε περισσότερο με τον “Ξένο” του Αλμπέρ Καμύ το 2016. Πήρα τον χρόνο μου από τότε, συνέβησαν πολλά που με έκαναν να επαναπροσδιοριστώ. Στην πραγματικότητα, η ομάδα αυτή τώρα αποκτά θεμέλια και σταθεροποιεί τη δυναμική της. Έχω συνεργαστεί με ταλαντούχους ηθοποιούς και νιώθω τυχερή για την εμπιστοσύνη που μου έδειξαν, παρόλο που ο καθένας χάραξε έναν δρόμο δικό του. Είναι δύσκολη η έννοια της ομάδας, ειδικά όταν μιλάμε για μια αυτοοργανωμένη ομάδα που αντιμετωπίζει και όλες τις πρακτικές δυσκολίες. Όμως αξίζει αυτός ο κόπος. Με ενδιαφέρει πια να έχω σταθερούς συνεργάτες-συνοδοιπόρους και ταυτόχρονα να είμαι ανοιχτή σε άλλους ανθρώπους, με κοινή αισθητική και αντίληψη για τα πράγματα».

Τι σας έκανε περισσότερη εντύπωση στις επιστολές που έγραψε ο Τζόυς στη γυναίκα του;

«Κάποιες είναι άσχημες, χυδαίες και κτηνώδεις, κάποιες αγνές και πνευματικές. Όλες μαζί είμαι εγώ» λέει ο ίδιος. «Οι επιστολές του Τζόυς προς την αγαπημένη του Νόρα, τη γυναίκα με την οποία απέκτησε δύο παιδιά, τον πρώτο του έρωτα, τη μούσα του, κρύβουν μέσα τους έναν τεράστιο πλούτο συναισθημάτων. Προκλητικές, τρυφερές, ρομαντικές. Μέσα τους μπορείς να διακρίνεις χαρά, πόνο, ζήλεια, φόβο, μίσος, θυμό, αγάπη. Γι’ αυτό και δεν σε αφήνουν αδιάφορο. Αποτελούν μια ποιητική συλλογή ατόφια και σπάνια. Κάποιοι τις χαρακτηρίζουν χυδαίες. Το θεωρώ υπερβολικό, αν και με έκαναν να ντραπώ όταν τις διάβαζα, με έφεραν σε δύσκολη θέση. Όμως εκεί ακριβώς, κατάλαβα ότι αυτό το υλικό είναι αληθινό. Μόνο κάτι αληθινό μπορεί να σε μετατοπίσει. Σε αυτές τις επιστολές είδα κάτι βαθύτερο, την ανάγκη του Τζόυς για απόλυτη ψυχική και σωματική ταύτιση με τη Νόρα. Μέσα από μια τέτοια ανάγνωση των επιστολών, οι λέξεις χάνουν την χυδαιότητα τους, γίνονται ποίηση».

Πληροφορίες παράστασης

«Γράμματα στη Νόρα» του Τζέιμς Τζόυς

Σκηνοθεσία/Σύλληψη/Δραματουργία: Πηνελόπη Φλουρή

Μουσική Σύνθεση/Πιάνο επί σκηνής: Απόστολος Λαγαρίας

Επιμέλεια Κίνησης: Όλγα Σπυράκη

Βοηθός Σκηνοθέτη: Χριστίνα Ντέμου

Σκηνικά-Κοστούμια: Μαρία Καραθάνου

Φωτισμοί: Γιώργος Αγιαννίτης

Σχεδιασμός Multimedia: Διονύσης Σιδηροκαστρίτης

Βίντεο: Meghdad Fadeaeenia

Φωτογραφία: Μαρία Σπένδου

Διδασκαλία Τραγουδιού: Εύα Μυλωνά

Συμμετοχή: Πέτρα Μαυρίδη

Παίζουν: Πηνελόπη Φλουρή / Απόστολος Λαγαρίας

Εκτέλεση Παραγωγής: Δεκαεφτά Τρίτα Productions

με την ευγενική παραχώρηση των εκδόσεων Πατάκη
και βασισμένο στην μετάφραση της Κατερίνας Σχινά

Πού: Ξενοδοχείο Μπάγκειον, Πλατεία Ομονοίας 18, Αθήνα, τηλ. 210 7234567

Πότε: από 7 Δεκεμβρίου 2018 έως 23 Δεκεμβρίου 2018, κάθε Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο στις 21.00 και Κυριακή στις 20.00

Διάρκεια παράστασης: 60 λεπτά

Εισιτήρια: 12 ευρώ (κανονικό) και 10 ευρώ (μειωμένο)