Αντώνης Αντωνόπουλος: «Ο Εκκλησιαστής είναι ένα από τα λογοτεχνικά αριστουργήματα»

Μετά την πρώτη του σκηνοθεσία της παράστασης «Η τελευταία μαγνητοταινία του Κραπ» του Σάμουελ Μπέκετ, ο  Αντώνης Αντωνόπουλος επανέρχεται στο Bios με τον Εκκλησιαστή. Σε αυτή την παράσταση-μονόλογο ερμηνεύει και σκηνοθετεί το αρχετυπικό κείμενο της Παλαιάς Διαθήκης ως μια εικαστική χορογραφία, μια όπερα δωματίου για τη ματαιότητα της ανθρώπινης φύσης.

«Επειδή έχουμε μεγαλώσει με την Ορθόδοξη Εκκλησία στην Ελλάδα είναι δύσκολο να διαβάσουμε Ιερά Κείμενα και να καταφέρουμε να απεμπλακούμε και να βγάλουμε το φίλτρο της εκκλησίας. Παρόλα αυτά μέσα στη Βίβλο όπως και σε όλα τα Ιερά Κείμενα από όλες τις θρησκείες υπάρχουν λογοτεχνικά αριστουργήματα και ο Εκκλησιαστής είναι ένα από αυτά. Αν το δει κανείς χωρίς το εκκλησιαστικό φίλτρο με την έννοια ότι ένας ιερέας διαβάζει ένα κείμενο, είναι ένα από τα ωραιότερα φιλοσοφικά κείμενα που έχω διαβάσει» λέει ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Αντώνης Αντωνόπουλος.

Ο Εκκλησιαστής

«Το κείμενο αυτό δεν χρησιμοποιείται στην Ορθόδοξη Εκκλησία, ενώ στην Καθολική το χρησιμοποιούν κάθε τρία χρόνια -αν δεν κάνω λάθος- και διαβάζεται ένα κομμάτι από εκεί. Είναι μεν ένα κείμενο της χριστιανικής παράδοσης αλλά είναι ένα άγνωστο κείμενο. Δεν μπορώ να θυμηθώ πότε ήταν η πρώτη μου σκέψη για να γίνει παράσταση, αλλά θυμάμαι την πρώτη μου επαφή με τον Εκκλησιαστή που ήταν κάπου το 2007-2008 όταν ήμουν στη Δραματική Σχολή “Εμπρός”. Η καθηγήτρια Ανέζα Παπαδοπούλου το είχε φέρει για κάνουμε κάποιες ασκήσεις και να το διαβάσουμε. Δεν είχαμε δουλέψει καθόλου ρόλους και κείμενα οπότε είχε φέρει τον Εκκλησιαστή και μετά διαβάζαμε Τσέχωφ, κάποιες σκηνικές οδηγίες και μέσα από αυτό μπήκαμε σε μια διαδικασία πολύ ενδιαφέρουσα. Η επαφή με αυτό το κείμενο ήταν κάτι αποκαλυπτικό, γιατί ανήκει στην Παλαιά Διαθήκη αλλά είναι και άγνωστο. Η πιο γνωστή φράση του Εκκλησιαστή είναι: “Ματαιότης ματαιοτήτων, τα πάντα ματαιότης”. Επειδή η άποψη που έχω για το θέατρο είναι ότι είναι μια γλώσσα επικοινωνίας, οπότε προσπαθείς να επικοινωνήσεις κάτι με άλλους ανθρώπους και καθώς είχε μπει ο σπόρος του κείμενου τότε με την Ανέζα, σχεδόν δέκα χρόνια μετά ήθελα να μοιραστώ αυτό το κείμενο που μου είχε κάνει τόση εντύπωση».

Ο Εκκλησιαστής είναι ένα από τα 24 βιβλία της Εβραϊκής Βίβλου. Γράφτηκε γύρω στο 450-180 π.Χ. και ακολουθεί τις σκέψεις του Βασιλιά της Ιερουσαλήμ πάνω στο νόημα της ζωής και τη ματαιότητα της ύπαρξης. Έχει επηρεάσει βαθιά τη δυτική λογοτεχνία και ενώ έχει συχνά χαρακτηριστεί απαισιόδοξο και σκοτεινό, ταυτόχρονα κατά τον Τόμας Γουλφ αποτελεί «την πιο ευγενή, την πιο σοφή, και την πιο δυνατή έκφραση της ζωής του ανθρώπου πάνω στη γη -το πιο υψηλό άνθος της ποίησης, της ρητορικής και της Αλήθειας».

Δύο παράλληλα σύμπαντα

«Το κείμενο είναι μια αφήγηση και ξεκινάει με λόγια του Εκκλησιαστή, του Βασιλιά στην Ιερουσαλήμ, ο οποίος λέει για αυτά που έχει καταλάβει από τη ζωή» συνεχίζει ο Αντώνης Αντωνόπουλος, ο οποίος πέρυσι συνεργάστηκε με την Αργυρώ Χιώτη στην σκηνοθεσία της παράστασης «Ο Αληθινός» που ανέβηκε στο θέατρο Πόρτα. «Με θεατρικούς όρους θα μπορούσε κάποιος να το χαρακτηρίσει μονόλογο. Ο Βασιλιάς αυτός παίρνει ένα-ένα θέμα της ζωής και ότι ο ίδιος προσπάθησε να βρει την ευτυχία, την πληρότητα και το νόημα της ζωής στις απολαύσεις, στη δουλειά, κ.τ.λ. Παίρνει όλα όσα μπορούν να δώσουν νόημα στον άνθρωπο και τα καταρρίπτει. Οπότε κάθε φορά καταλήγει στο ότι και αυτό ήταν μάταιο. Εμείς το έχουμε προσεγγίσει με τον εξής τρόπο: έχουμε δημιουργήσει δύο παράλληλα σύμπαντα, στο ένα ακούγεται σχεδόν όλο το κείμενο και το άλλο είναι ένα κινητικό σύμπαν. Έχουμε φτιάξει μια χορογραφία μια πορεία του ανθρώπου από μια πιο πρωτόγονη και ζωώδη υπόσταση στην αναζήτηση μιας φώτισης. Η μετάφραση της λέξης Εκκλησιαστής έχει να κάνει περισσότερο με την Εκκλησία του Δήμου, είναι ο δάσκαλος, ο ντελάλης, αυτός που απευθύνεται σε κόσμο και βγάζει έναν λόγο. Δεν είναι κάτι το παραδοσιακό, ούτε το εκκλησιαστικό. Έχουμε βασιστεί σε μια αίσθηση τελετής, έναν ύμνο στη χαρά, οπότε και η παράσταση μέσω αυτής της τελετής που προσπαθεί να φτιάξει και της πορείας του ανθρώπου προς το φως, είναι μια τελετουργία που οδηγεί προς το φως».

Μουσική και χορός

«Με τον Lowtronik που είναι ο μουσικός της παράστασης ήρθαμε σε επαφή πριν από κάποια χρόνια όταν μου ζήτησε να συμμετάσχω σε ένα δίσκο του, όπου είχε πάρει λογοτεχνικά κομμάτια και ποίηση. Μου είχε κάνει εντύπωση που σχεδόν ήταν σαν να απαγγέλει και μου άρεσε ο τρόπος που το έκανε. Αργότερα όταν σκέφτηκα ότι ήθελα να ασχοληθώ με τον Εκκλησιαστή, είπα ότι ήταν κάτι που θα του πήγαινε πολύ. Με ενδιαφέρει η μουσική που ο ίδιος γράφει που είναι μια ηλεκτρονική μουσική σχεδόν μινιμαλιστική -ίσως θα μπορούσε να χαρακτηριστεί- καθώς και ο τρόπος που απαγγέλει τα κείμενα. Η πρώτη μου επαφή με τη δουλειά του Κώστα Τσιούκα ήταν το 2006 με το “The dance of the Dance” στο θέατρο Περοκέ. Ήμουν τότε στη Δραματική Σχολή και η παράσταση ήταν από τα πράγματα που τα θυμάσαι για πάντα και κάπως σε επηρεάζουν. Πέρυσι είδα μια δουλειά του στη Documenta 14 που λεγόταν “Collective Exhibition for a Single Body” ήταν σχεδόν στατικές εικόνες και αυτό δημιουργούσε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνομιλία ανάμεσα στους χορευτές και στα εκθέματα. Και επειδή ο Εκκλησιαστής είναι ένα κείμενο πολύ ισχυρό, μου ήρθε η ιδέα ότι ήθελα να βρω την κίνηση που υπάρχει σε αυτό και η δουλειά του Κώστα ταίριαζε πολύ, σαν σε αντίστιξη σε σχέση με το κείμενο. Η δουλειά του χορού έχει μια ελευθερία σε σχέση με το θέατρο όπου το κείμενο είναι πολύ σημαντικό και καθοριστικό. Ο χορός έχει μια ελευθερία και δίνει ένα εργαλείο που είναι πιο δυσεύρετο στο θέατρο και στη συγκεκριμένη περίπτωση που ήθελα να υπάρχει αυτή η σχεδόν απαγγελία του κειμένου, ταυτόχρονα ο χορός σού δίνει ένα εργαλείο αφηρημένο και ταυτόχρονα συγκεκριμένο. Αυτό το κείμενο είναι ποιητικό και ο χορός δίνει μια ελευθερία ποιητική που είναι λίγο πιο δύσκολο να την πετύχεις στο θέατρο και γι’ αυτό μου ήρθε η ιδέα να είναι ταυτόχρονα τόσο έντονα κινητικό, λόγω της ποίησης που μπορεί να προσφέρει ο χορός».

Info «Εκκλησιαστής»

Μετάφραση: Κώστας Ι. Φριλίγγος

Σκηνοθεσία / Ερμηνεία: Αντώνης Αντωνόπουλος

Μουσική / Ερμηνεία: Lowtronik

Κίνηση: Κώστας Τσιούκας

Κοστούμια: Ιωάννα Τσάμη

Σκηνικός Χώρος: Πουλχερία Τζόβα

Φωτισμοί: Τάσος Παλαιορούτας

Βοηθοί Σκηνοθέτη: Ευδοξία Ανδρουλιδάκη, Γκέλυ Καλαμπάκα

Βios Main

Πειραιώς 84, Αθήνα, τηλ. 210 3425335

Πρεμιέρα: Πέμπτη 12 Απριλίου 2018

Κάθε Πέμπτη έως Κυριακή στις 21.00

Έως Κυριακή 6 Μαΐου 2018