Νικαίτη Κοντούρη: «Έχει μεγάλη σημασία να ξαναμελετάς αυτά τα κείμενα»

Συνέντευξη: Μαριλένα Θεοδωράκου

Ένα από τα εμβληματικότερα θεατρικά κείμενα του εικοστού αιώνα παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο Εθνικό Θέατρο. Η Νικαίτη Κοντούρη σκηνοθετεί την παράσταση του έργου «Ψηλά από τη γέφυρα» του Άρθουρ Μίλλερ στο οποίο συνυπογράφει τη μετάφραση με το Γιώργο Κιμούλη.

Για τον Άρθουρ Μίλλερ

«Ήταν η ευτυχής συγκυρία όταν πήγα για μεταπτυχιακό στο Κολλέγιο Hunter της Νέας Υόρκης μετά από ένα διάστημα μας ανακοίνωσαν ότι θα έχουμε κάποιους καθηγητές πάνω στο αμερικανικό θέατρο και ένας από αυτούς θα ήταν ο Άρθουρ Μίλλερ» λέει η σκηνοθέτις. «Πραγματικά ήταν τεράστια η έκπληξη και ουσιαστικές οι διαλέξεις του και τα μαθήματά του. Γιατί ένας άνθρωπος μιλούσε από μέσα για την αμερικανική γραφή, τις καταβολές του, τις επιδράσεις του, τις επιρροές του, έτρεφε μεγάλο θαυμασμό σαφώς στην αρχαία τραγωδία και σε συγγραφείς όπως ο Ίψεν και ο Ο’ Νηλ. Γενικώς η αμερικανική τους σχολή έχει αυτές τις βάσεις, δηλαδή όλοι οι συγγραφείς δεν γράφουν ερήμην αυτών που έχουν προηγηθεί και διαφοροποιούνται ανάλογα με την ψυχή που έχει ο καθένας και βάζει στα κείμενά του. Ήταν ιδιαίτερα ευγενικός με εμάς τους Έλληνες, έτυχε να είμαι εγώ και ένας φίλος που κάναμε μεταπτυχιακό, τρέφοντας μεγάλη αγάπη στην Ελλάδα και στο θέατρο. Μας έλεγε για το ταξίδι στην Ιταλία, στην Επίδαυρο, ότι στην Ελλάδα έχουμε μια σύνδεση με το θέατρο και όλοι είμαστε πολύ περήφανοι για τα αρχαία μας θέατρα. Ενώ τότε που είχε πάει στην Ιταλία –βέβαια είχε πάει μετά τον πόλεμο όπυς ήταν δύσκολες ιοι συνθήκες εκεί που προσπαθούσε η Ιταλία να συνέλθει από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όπως και όλη η Ευρώπη- έλεγε ότι η δικιά μας σύνδεση είναι πολύ πιο βαθιά με το θέατρο όχι μόνο λόγω των αρχαίων θεάτρων και των αρχαιολογικών χώρων που φροντίσαμε, αλλά λόγω των κειμένων. Ξέρουμε δηλαδή τις ιστορίες από παιδιά και αγαπάμε το θέατρο. Αυτό ένιωσε όταν επισκέφτηκε την Επίδαυρο και συνάντησε κάποιους ανθρώπους πιο ταπεινούς που ήταν πολύ περήφανοι για το θέατρο».

Το έργο

«Ανεβάσαμε το “Ψηλά από τη γέφυρα” πριν από 23 χρόνια στο θέατρο Πόρτα με τον Νικήτα Τσακίρογλου και τη Χρυσούλα Διαβάτη» συνεχίζει η Νικαίτη Κοντούρη. «Ήταν το πρώτο μου άνοιγμα στο πλατύ κοινό, γιατί πριν και μετά από αυτό ήμουν στο θέατρο Αμόρε κυρίως στη μικρή σκηνή. Ήταν πολύ γοητευτικό, αλλά αυτό που μπορώ να καταθέσω τώρα μετά από 23 χρόνια που καταπιάστηκα ξανά με το έργο αυτό είναι ότι έχει πολύ μεγάλη σημασία να μεγαλώνεις και σου δίνεται η δυνατότητα να ξαναμελετάς αυτά τα κείμενα. Ήμουν πολύ πιο παρορμητική πριν από 23 χρόνια, είχα γυρίσει από τη Νέα Υόρκη που σπούδαζα και δούλευα για κάποια χρόνια και ήταν άλλη η προσέγγισή μου. Ήταν και άλλη εποχή όμως, εννοώ θεατρικά, ήταν άλλο το θεατρικό γίγνεσθαι στην Αθήνα. Τότε άρχισαν να αναφύονται καινούργιες ομάδες, άλλη αντίληψη, σύγχρονο θέατρο, τι γίνεται στην Ευρώπη, ανταλλαγές, κ.ο.κ.».

Η έννοια ξένος

«Όλη αυτή η εμπειρία με οδήγησε να κάνω τώρα μια πιο αφαιρετική παράσταση, γιατί επικεντρώθηκα πολύ στην έννοια ξένος. Κάτι που το ένιωθα συναισθηματικά πολύ έντονα όταν ήμουν στη Νέα Υόρκη, αλλά δεν ήξερα πως μπορεί να βγει αυτό στην τέχνη σου. Όταν φύγεις από τον τόπο σου ακόμα και είσαι πρώτης γενιάς όπως είναι ο Έντι Καρμπόνε (Γιώργος Κιμούλης) δεν ανήκεις πουθενά. Ακόμα και αν έχεις γεννηθεί εκεί πρέπει να περάσουν πολλά χρόνια, πρέπει κοινωνικά να ανέβεις κάτι που το επιδιώκουν οι ξένοι που πηγαίνουν σε ένα άλλον τόπο και το έχουμε δει στις οικογένειες των δικών μας στη Σουηδία, στη Γερμανία στην Αυστραλία που αλλάζουν πάρα πολύ μεγαλώνοντας τα παιδιά, γιατί θέλουν να ενταχθούν στην κοινωνία την οποία τα έφεραν οι γονείς τους και που συνέχεια τους μιλάνε για τις ρίζες τους και είναι διχασμένα πολλές φορές και τριχασμένα, αν οι γονείς είναι από διαφορετικές χώρες. Αυτά τα παιδιά πρέπει να δώσουν μια σκληρή μάχη για να υπάρξουν και να ενταχτούν στην κοινωνία. Και στο έργο μας η ελπίδα για μια τέτοια ένταξη έρχεται με το Ροντόλφο (ερμηνεύει ο Αλέξανδρος Μαυρόπουλος), ο οποίος φιλοδοξεί να ενταχθεί έχοντας στο μυαλό του το αμερικάνικο όνειρο. Για καλύτερη ζωή».

Στο σήμερα

«Αλλά κατά αναλογία με τους πολέμους της εποχής μας, με αυτό το δράμα στη Συρία, με αυτό που έχει περάσει όλη η πλευρά της Ανατολής και της Αφρικής στην εποχή μας και όλους αυτούς τους ανθρώπους που τους βλέπουμε να καταφτάνουν στα νησιά μας και να είναι σε αδιέξοδο και πώς να τους εντάξουμε; Η ιστορία του μετανάστη επαναλαμβάνεται -είτε είναι οικονομικός, είτε λαθρομετανάστης, είτε ζητήσει άσυλο ή όχι- και δεν τελειώνει ποτέ. Σαν η ανθρωπότητα να έχει αυτή τη στάμπα πάνω της που κάποιοι είναι τυχεροί και ριζώνουν σε έναν τόπο και κάποιοι δεν είναι και αναγκάζονται να αλλάξουν διαδρομή και να τραβήξουν μαζί τους τα ήθη και τα έθιμα από τη μια πλευρά και από την άλλη να προσπαθούν να κάνουν παιδιά για να φτάσουν αυτούς που είναι ψηλά. Οπότε έφευγε από την Αμερική αυτό μέσα μου (σ.σ. το έργο διαδραματίζεται στο Μπρούκλιν τη δεκαετία του 1950) πίστευα ότι αν αλλάζαμε τα ονόματα και βάζαμε ονόματα Ελληνικά, Σύρων, Αφγανών ή Αφρικανών θα είχαμε το ίδιο σπαρακτικό αποτέλεσμα. Χωρίς αυτό να καταργεί τον βασικό πυρήνα του μύθου του Άρθουρ Μίλλερ που είναι το ερωτικό πάθος για μια ανιψιά, το οποίο είναι ανεξέλεκτο και μοιραίο και οδηγεί τον Έντι Καρμπόνε στην καταστροφή και στον θάνατό του».

Οι συνεργάτες

«Με το Γιώργο Κιμούλη ξεκινήσαμε πριν από ένα χρόνο τη μελέτη και τη μετάφραση του έργου, είμαστε συνμεταφραστές. Κοντά μας ήταν ο Γιώργος Πάτσας ως σκηνογράφος- ενδυματολόγος για να δούμε ποιος είναι αυτός ο χώρος, ποιο είναι αυτό το στοιχείο που καθορίζει το γίγνεσθαι αλλά και που συμπεριλαμβάνει και αυτούς που δεν βρίσκουν δουλειά, δεν βρίσκουν σπίτι, δεν βρίσκουν τον έρωτα της ζωής τους, δεν παντρεύονται, είναι υπό διωγμόν. Έτσι μετά από καιρό καταλήξαμε με τον Γιώργο Πάτσα σε αυτή τη σχεδία που μπορεί να είναι παντού και πουθενά, που μπορεί ανά πάσα στιγμή να ανατραπεί και να διαλυθεί.

Οι υπόλοιποι ηθοποιοί ήρθαν έχοντας τον Γιώργο Κιμούλη ως αρχηγό της θεατρικής ομάδας, η Μαρία Κεχαγιόγλου, ο Νίκος Χατζόπουλος, η Ηλιάνα Μαυρομάτη, ο  Στάθης Παναγιωτίδης, ο Αλέξανδρος Μαυρόπουλος, ο Κώστας Φαλελάκης, ο Πάρις Θωμόπουλος και η ομάδα των άλλων παιδιών που κυρίως τους διάλεξα με κριτήρια μουσικά. Γιατί στην αρχή θέλαμε οι ηθοποιοί να παίζουν και μουσική, αλλά τελικά οδηγηθήκαμε σε ένα πιο μίνιμαλ τρόπο να παίξουν τα όργανά τους. Είναι υπέροχοι μουσικοί οι περισσότεροι, ο Ίλια Αλγκάερ, ο Κώστας Κοράκης, ο Νικόλας Χανακούλας, είναι εκτός από ηθοποιοί και πολύ καλοί μουσικοί και εξαιρετικοί άνθρωποι, ένας προς ένας, και τα δύο νέα παιδιά και η Θάλεια Γρίβα που ήταν και βοηθός σκηνοθέτη. Θέλω να πω έγινε η επιλογή μέσα σε μεγάλο χρονικό διάστημα, γιατί έτσι έχω μάθει, έχω πάρει αυτό το μάθημα από τον Μίνωα Βολανάκη, ότι το 50-60% της παράστασης, ίσως και παραπάνω, και είναι πολύ σημαντικό εφόσον είμαι ελεύθερος σκοπευτής, ελεύθερος επαγγελματίας σκηνοθέτης και δεν ανήκω σε καμία ομάδα και δουλεύω πάντα με τη γκρούπα που σχηματίζεται.

Τις απαιτήσεις του έργου από τη μια και τη δυναμική της ομάδας από την άλλη. Λατρεύω να τείνουν όλοι σε αυτό που είναι το ζητούμενο, δηλαδή το αποτέλεσμα να είναι ισχυρό και πιστεύω ότι εδώ δημιουργήθηκε ένα ισχυρό αποτέλεσμα. Υπάρχει ο βασικός άξονας που είναι ο Γιώργος Κιμούλης, από το έργο το ίδιο και από τον ίδιο το συγγραφέα, πέρα από την προσωπικότητα Κιμούλης, αλλά υπάρχουν και τα αντίθετά του. Πρέπει να είναι ισχυροί ηθοποιοί, αυτοί που του αντιστέκονται και έτσι ξετυλίγεται η ψυχή του, εκτίθεται και οδηγείται προς το θάνατο. Είναι μεγάλη ιστορία το “Ψηλά από τη γέφυρα”, δώσαμε όλοι την ψυχή μας και κουράστηκα όπως όταν ανεβάζω τραγωδία στην Επίδαυρο. Είχα ευτυχώς πολύ καλούς συνεργάτες, εκτός από τον Γιώργο Πάτσα, είχα τον Λευτέρη Παυλόπουλο στους φωτισμούς, τη Σοφία Καμαγιάννη στη μουσική, την Αγνή Παπαδέλη-Ρωσσέτου στην επιμέλεια κίνησης, την Τότα Πρίτσα που είχε αναλάβει τα κοστούμια, τις καταπληκτικές γυναίκες του Εθνικού Θεάτρου, όπως την Έφη Πανουργιά και τη Ζωή Κωνσταντάκατου. Παρόλο που είναι το δράμα του Έντι Καρμπόνε και παρόλο που ανδροκρατείται το έργο, πιστεύω ότι η παραγωγή όλη ήταν γένους θηλυκού».

Info

«Ψηλά από τη γέφυρα» του Άρθουρ Μίλλερ

Μετάφραση: Γιώργος Κιμούλης – Νικαίτη Κοντούρη

Σκηνοθεσία-διασκευή: Νικαίτη Κοντούρη

Σκηνικά-κοστούμια: Γιώργος Πάτσας

Μουσική: Σοφία Καμαγιάννη

Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος

Επιμέλεια κίνησης: Αγνή Παπαδέλη-Ρωσσέτου

Βίντεο: Γιώργος Ζώης

Βοηθός Σκηνογράφος: Τότα Πρίτσα

Βοηθός σκηνοθέτη: Θάλεια Γρίβα

Διανομή:

Γιώργος Κιμούλης:  Έντι Καρμπόνε

Μαρία Κεχαγιόγλου: Μπέατρις

Νίκος Χατζόπουλος: Αλφιέρι

Ηλιάνα Μαυρομάτη: Κάθριν

Στάθης Παναγιωτίδης: Μάρκο

Αλέξανδρος Μαυρόπουλος: Ροντόλφο

Κώστας Φαλελάκης: Μάικ

Πάρις Θωμόπουλος: Λούις

Τάσος Πυργιέρης: Τόνυ Μπερέλι

Νικόλας Χανακούλας: Αστυνόμος Α’

Ίλια Αλγκάερ: Αστυνόμος Β’

Κώστας Κοράκης:  κ. Λιπάρι

Θάλεια Γρίβα: κα Λιπάρι

Γιώργος Ματζιάρης: Παράνομος Α’

Αναστάσης Συμεών Λαουλάκος:  Παράνομος Β’

Μουσικός Επί Σκηνής: Χρήστος Καλκάνης

Φωτογράφος παράστασης: Μαριλένα Σταφυλίδου

Εθνικό Θέατρο –Κεντρική Σκηνή  

Αγίου Κωνσταντίνου 22-24, τηλ. 210 5288170-171, 210 7234567 (μέσω πιστωτικής κάρτας) και στο www.n-t.gr

κρατήσεις για συλλόγους: 210 5288178

Τετάρτη έως και Κυριακή στις  20.00

Σε όλες τις παραστάσεις της Κεντρικής Σκηνής κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή  υπάρχουν αγγλικοί υπέρτιτλοι

Ο σκηνογράφος και ενδυματολόγος Γιώργος Πάτσας έφυγε από τη ζωή στις 2 Μαρτίου 2018. Η τελευταία του δουλειά ήταν στο Εθνικό Θέατρο, στην παράσταση «Ψηλά από τη γέφυρα».